Εξ αφορμής της νέας αναβολής (χάσαμε το μέτρημα) στην έναρξη της «ανταγωνιστικής» αγοράς και των προβληματισμών κατά πόσο το μοντέλο στόχος θα έχει αποτελέσματα στην κοστοστρέφεια και σε πιο προσιτές τιμές στους καταναλωτές, μια τελευταία –note to my self– παρέμβαση.
Θα χρησιμοποιούσα ως τίτλο του άρθρου Το μετέωρο βήμα της «ανταγωνιστικής» αγοράς ηλεκτρισμού αλλά, δυστυχώς, το έχω ξαναχρησιμοποιήσει. Ένα πιο κατάλληλο θα ήταν «”Ανταγωνιστική” αγορά ηλεκτρισμού, παγιδευμένοι τα επόμενα χρόνια σε ένα φαυλο κύκλο επιδοτούμενης κερδοσκοπίας».
Ένας πιο περιεκτικός τίτλος θα ήταν Ο μακρύς δρόμος προς την ελπίδα επίτευξης ανταγωνισμού και προσιτότερων τιμών ηλεκτρισμού είναι στρωμένος με γενικότητες, πυροσβεστικές και πρόχειρες διευθευτήσεις, κερδοσκοπία για λίγους, περαιτέρω κίνητρα και εκτενείς δημόσιες επένδύσεις…
Δεν είναι σκοπός να επαναλάβω σκεπτικό, τεκμηρίωση και συμπεράσματα επί του προκειμένου. Το θέμα έχει εξαντληθεί. Να δούμε μια, δύο συγκεκριμένες αναφορές σε κρίσιμα σημεία του παρελθόντος και να κάνουμε λογικές προβλέψεις για το μέλλον, για σκοπούς ιστορικής καταγραφής.
Αναποφευκτη και επαναλαμβανόμενη εισαγωγή. Ο ηλεκτρισμός είναι σημαντικός συντελεστής κόστους για προϊόντα που παραγουμε και αγαθά που καταναλώνουμε. Η τιμή του ηλεκτρισμού επηρεάζει ουσιωδώς την ευημερία των πολιτών και την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Συνεπώς, το θέμα του κόστους/τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ πιο σημαντικό θέμα και μεγαλύτερο από ειδικά οργανωμένα ενδιαφέροντα ομάδας επιχειρηματιών ή πολιτών. Είναι πλέον θέμα ζωτικής σημασίας και εθνικής οικονομίας.
Ταξίδι στον χρόνο
Βρήκαμε λοιπόν ένα ντελορηαν (η μηχανή του χρόνου στο back to the future). Ας ταξιδεψουμε λίγο στο χρόνο.
Ιούνιος του 2022. «Βέτο από το ΕΤΕΚ στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού» το πρωτοσέλιδο του Φ. Εκφράζονται σοβαρές αμφιβολίες για το μοντέλο «ανταγωνιστικής» αγοράς που προωθείται για υλοποίηση στην Κύπρο και καλείται η ΡΑΕΚ αλλά και η Πολιτεία να κάνουν δεύτερες σκέψεις.
Η εισήγηση είναι να εξεταστούν όλα τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται, ώστε να διασφαλιστεί πως ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει πράγματι σε χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές και δεν θα ευνοήσει μόνο μερικούς ιδιώτες επιχειρηματίες.
Τον ίδιο μήνα, η ΡΑΕΚ – μάλλον τυχαία – δημοσίευσε έκθεση με τίτλο ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, Ιούνιος 2022. Στην έκθεση, μετά από μια εκτενή ιστορική αναδρομή (!) έγινε παραπομπή στην αξιολόγηση του ACER (Ευρωπαίοι Ρυθμιστές) σε σχέση με τη χρήση του μοντέλου στη μεγάλη, διασυνδεδεμένη και με πολλές τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής αγορά ηλεκτρισμού στην Ευρώπη. Σε ό,τι αφορά τη χρήση του μοντέλου στη μικρή, απόμονωμενη και με δύο επικρατούσες τεχνολογίες παραγωγής, με μεγάλη απόσταση στο λειτουργικό κόστος αγορά της Κύπρου, η έκθεση έλεγε μόνον τα εξής:
«Η συγκράτηση του κόστους ηλεκτρισμού που μεταφέρεται στους καταναλωτές θα μπορεί να επιτευχθεί με τη δραστηριοποίηση των προμηθευτών ηλεκτρισμού, για να μπορούν οι καταναλωτές να έχουν επιλογή. Ήδη, σήμερα, στα πλαίσια της Μεταβατικής Ρύθμισης (διμερή συμβόλαια μεταξύ ιδιωτών Παραγωγών και Προμηθευτών) δραστηριοποιούνται δύο προμηθευτές ηλεκτρισμού οι οποίοι έχουν προσελκύσει τελικούς καταναλωτές προσφέροντας χαμηλότερες τιμές. Σημειώνουμε ότι η εν λόγω Μεταβατική Ρύθμιση εφαρμόστηκε με βάση τη Ρυθμιστική Απόφαση της ΡΑΕΚ Αρ. 04/2017 (Κ.Δ.Π. 223/2017) «περί Εφαρμογής Μεταβατικής Ρύθμισης στην Αγορά Ηλεκτρισμού της Κύπρου πριν την Πλήρη Εφαρμογή του Νέου Μοντέλου Αγοράς Ηλεκτρισμού».
Δεν σας κάνω πλάκα. Αυτό ήταν…
Τι είπε το Gemini Deep Research
Πάμε ξανά στο σήμερα. Από περιέργεια ζητήθηκε από το Gemini Deep Research να αξιολογήσει την εφαρμογή του μοντέλου στόχος στην Κύπρο, με ειδική αναφορά στην επίπτωση που θα έχει στις τιμές ηλεκτρισμού. Χωρίς καμία άλλη καθοδήγηση, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί μεροληπτική.
Σε ένα 25 σέλιδο έγγραφο, το Gemini έδωσε αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία και συμπεράσματα, τα οποία δεν ήταν εκπληξη. Μαλλον επιβεβαιωτικά ήταν. Ένα χαρακτηριστικό το πιο κάτω (αυτούσιο) :
«Furthermore, the very definition of “meaningful competition” may need to be adapted for Cyprus’s specific national context. Given its relatively small market size and inherent geographical isolation, achieving a market dynamic comparable to that seen in larger, interconnected continental European systems might be an unrealistic expectation, at least in the medium term. A more pragmatic initial objective could be the establishment of an “effectively regulated, less-than-perfectly-competitive market.” In such a market, robust and agile regulatory oversight would ensure fair pricing, encourage efficiency gains from both EAC and new entrants, and facilitate the integration of lower-cost generation sources, even if the number of major, actively competing players remains limited.»
Επί της ευκαιρίας, εκ του αποτελέσματος, ακόμη μια αξιολόγηση κατά πόσο το μοντέλο και η ραχοκοκαλιά του, η προημερήσια αγορά (χρηματηστήριο), ταιριάζει με την κουλτουρα μας. Ένας από τους σκοπούς του χρηματιστηρίου είναι να δίνει έγκαιρα σήματα στους επενδυτές (δημόσιο και ιδιώτες) για το πού πρέπει ορθολογικά να επενδύσουν για ταχεία αντικατάσταση μηχανών και τεχνολογιών. Σε ό,τι αφορά το δημόσιο: Ξέρουμε εδώ και 10 χρόνια ότι πρέπει να αποσυρθούν οι ενεργοβόρες μηχανές της Δεκέλειας. Ακόμη το συζητάμε όμως. Σε ό,τι αφορά τους ιδιώτες, που αφέθηκαν χωρίς καμία ρύθμιση: Βραχυπρόθεσμος καιροσκοπισμός. 800 MW εγκατεστημενα φωτοβολταϊκά και 2.000 MW αδειοδοτημένα, χωρίς να υπάρχει αποθήκευση. Το αποτέλεσμα; Πρόβλημα επάρκειας…
Κίνητρα και άλλα κίνητρα…
Ξανά στο ντελορηεαν. Αυγουστος του 2022. Συνάντηση Υπουργού Ενέργειας, ΡΑΕΚ, ΕΤΕΚ και Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου. Κατατέθηκαν άμεσα μέτρα για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις μείωσης της τιμής ηλεκτρισμού και προτάσεις αναθεώρησης πτυχών της αγοράς, εισαγοντας στοιχεία κοστοστρέφειας.
Η απαντήση που δόθηκε: Το μοντελο αναμένεται να λειτουργήσει τον Οκτωμβρη του 2022. Οποιαδήποτε προσπάθεια αναθεώρησης ή προσαρμογών θα μας πάρουν πίσω και δεν θα ξεκινήσουμε. Αλλαγές προς την κοστοστρέφεια δεν είχαμε. Ούτε όμως έναρξη της αγοράς τον Οκτωβρη του 2022 είχαμε.
Τελευταία φορά στο ντελόριαν. Πάμε στο μέλλον! Αρχές του 2026. Σε ένα από τα παράλληλα σύμπαντα, το οποίο τυχαίνει να είναι το δικό μας, εφαρμόζεται η «ανταγωνιστική» αγορά. Διαπιστώνουμε – και αυτό οφείλω να ομολογήσω πως έγινε δεκτό και από θιασώτες του μοντέλου – πως υπολειπόμαστε κατά πολύ παραγωγή ΑΠΕ, η οποία να συμμετέχει στην αγορά, έτσι ώστε να δημιουργηθεί meaningful competition, που είπε και το Gemini.
Ήδη έχουμε στοιχεία κορεσμού, είτε αυτό αφορά διαμαρτυρίες κοινοτήτων, οι οποίες πλέον δεν βλέπουν με καλό μάτι τα μεγάλα εμπορικά φωτοβολταικά πάρκα ή υψηλά ποσοστά απόρριψης ΑΠΕ. Επίσης, ευτυχώς έχουμε υψηλούς ρυθμούς διείσδυσης της οικιακής ιδιοκατανάλωσης, η οποία υπό μια πτυχή διεκδικεί μέρος (πελατών, χρηματοδότησης, πόρων κοκ) της ίδιας πίτας. Για τα οποία όμως επί του παρόντος οι ιδιώτες δεν έχουν επενδύσει ούτε ένα ευρώ σε υποδομές αποθήκευσης για να τα μειώσουν. Aσφαλώς, θέματα διαδικασιών και τυχόν αχρείαστης γραφειοκρατίας επί αδειοδοτήσεων για ιδιωτική αποθήκευση πρέπει να επιλυθούν, αν είναι εκεί το θέμα.
Ποιο είναι το επόμενο αδιέξοδο και δίλημμα; Αν θέλουμε να επιτευχθεί ανταγωνισμός και να υπάρχει κάποια ελπίδα μείωσης των πολύ ηψηλών τιμών, τότε η μοναδική μας επιλογή είναι…
Ορθά το μαντέψατε. Κίνητρα και άλλα κίνητρα στις ΑΠΕ. Επίσης, κρατική επιδότηση και εκτενείς δημόσιες επενδύσεις, παρά το γεγονός ότι έχουμε ήδη πολύ ακριβό ρευμα και μόλις διεξήλθαμε μια πενταετία σκανδαλωδώς ευνοϊκής μεταβατικής ρύθμισης.
Πιστοί δηλαδη στο δόγμα «το κόστος σε όλους, το κέρδος σε λίγους». Σε ό,τι αφορά το όφελος στον μικρομεσαίο καταναλωτή; Όταν και εφόσον δημιουργηθούν οι συνθήκες! Και αν δεν δημιουργηθούν ποτέ, τουλάχιστον πριν τη διασύνδεση; Δεν πειράζει, έχουμε πράσινη μετάβαση (αυτή φταίει) και αυξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ. Μην είμαστε πλεονέκτες.
Μια οφειλώμενη κουβέντα μόνο για τις δημόσιες επενδύσεις, βλέπε κυρίως αποθήκευση ως μέρος του δικτύου, η οποία δυστυχώς αβασάνιστα θεωρείται πλέον δεδομένη ή και επιζητείται ακόμη και από κόμματα που μίλησαν για φορολόγηση υπερκερδών, χωρίς να την πετύχουν όμως.
Ελπίζω ο λόγος είναι πως δεν έχουν αντιληφθεί πώς θα λειτουργεί το μοντέλο στόχος, η δομή της τιμολόγησης και τα ψιλά γράμματα της αποθήκευσης ως στοιχείο του δικτύου (ποιος θα πληρώνει και ποιος θα επωφεληθεί). Να το ξεκαθαρίσουμε.
Κεντρική αποθηκευση ως μέρος του δικτύου ή των υποσταθμών, την οποία θα πληρώνουμε όλοι οι καταναλωτές και ως προς το κεφαλαιουχικό κόστος και ως προς το λειτουργικό κόστος (σημαντικές απώλειες και συντήρηση) μέσω του τέλους χρήσης δικτύου, προς το παρόν μόνο όση χρειάζεται για σκοπούς ευστάθειας και θωράκισης του δικτύου.
Πριν τη λειτουργία της αγοράς, όπου η εκκαθάριση θα γίνεται ανά μισάωρο και όχι ανά μήνα, ούτε καν υπόνοια ότι θα μπει κεντρική αποθηκευση στα δίκτυα για να μειωθούν οι αποκοπές εμπορικών ΑΠΕ. Εάν συνεχίσει αυτό το μπραν ντε φερ, γιατί να επενδύσουν τα μεγάλα εμπορικά ΑΠΕ αφού θεωρούν πως θα γίνει κεντρική αποθήκευση δημοσία δαπάνη, να βρεθεί τρόπος να εφαρμοστεί η αρχή «αυτός που επωφελείται περισσότερο, να αναλαμβάνει και το αντίστοιχο κόστος».
Ορθά το καταλάβατε. Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον ενός γόρδιου δεσμού. Αναζητείται Μέγας Αλέξανδρος…
*Μηχανολόγος Μηχανικός, Dipl Eng, MBA
*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές.
