Είναι ευρύτερα γνωστό ότι κυβερνήσεις χωρών της ΕΕ αλλά σε ένα βαθμό και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβληματίζονται για την ανάγκη να τροποποιηθεί ουσιαστικά το Μοντέλο Στόχος (Target Model), δηλαδή η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η ανταγωνιστική αγορά ενέργειας στα περισσότερα κράτη μέλη.
Την Τρίτη, επιφυλάξεις για την ορθότητα και αποτελεσματικότητα του Μοντέλου Στόχου εξέφρασε επίσημα στη Βαρσοβία και ο υπουργός Ενέργειας της Κύπρου, Γιώργος Παπαναστασίου. Ο υπουργός πήρε τον λόγο στη συνεδρία του άτυπου Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας αλλά και σε συνάντηση της ομάδας «Φίλοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας», η οποία πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο του άτυπου Συμβουλίου.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Ενέργειας, ο κ. Παπαναστασίου αναφέρθηκε στον ρόλο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων για την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου αλλά και στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού.
Εστίασε μάλιστα «στην ανάγκη για διασφάλιση προσιτών τιμών ενέργειας για τους τελικούς καταναλωτές και εξέφρασε τον προβληματισμό του για τον τρόπο καθορισμού της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στη βάση της (σ.σ. υψηλότερης) τιμής της συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής».
Σύμφωνα με το Μοντέλο Στόχος, κατά την προημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (χρηματιστήριο ενέργειας) οι παραγωγοί ενέργειας καταθέτουν προσφορές για προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ανά μισάωρο της επόμενης ημέρας, αλλά -ανεξάρτητα από την αρχική προσφορά- η τελική τιμή πώλησης από τον κάθε παραγωγό «κλειδώνει» πολύ συχνά στο ύψος της τιμής του ακριβότερου παραγωγού, δηλαδή των εταιρειών που παράγουν ηλεκτρισμό από φυσικό αέριο ή πετρέλαιο. Αυτή η θεσμοθετημένη πρακτική οδηγεί σε ακριβή ηλεκτρική ενέργεια για τους καταναλωτές αλλά και σε πολύ μεγάλα κέρδη για τους παραγωγούς από συστήματα ΑΠΕ.
Οι αλλαγές στο Target Model
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβληματίζεται για ουσιαστικές αλλαγές στο Μοντέλο Στόχος, κάτι που ευνοεί και η Κυπριακή Δημοκρατία, όπως συνάγεται από τη δήλωση του υπουργού Ενέργειας στη Βαρσοβία.
Την προώθηση αλλαγών στο Target Model της ανταγωνιστικής αγοράς πρότεινε το 2024 ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος επισήμανε πως ένα μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας (περίπου 65%) που παράγεται στην ΕΕ πωλείται στην τιμή του φυσικού αερίου, παρότι το κόστος παραγωγής του από φωτοβολταϊκά και άλλα συστήματα ΑΠΕ είναι πολύ χαμηλότερο και δεν ξεπερνά σε πολλές περιπτώσεις τα 5 σεντ την κιλοβατώρα.
Το θέμα αφορά επειγόντως την Κυπριακή Δημοκρατία, αφού αυτή την περίοδο είναι σε εξέλιξη η τρίτη και μάλλον τελευταία δοκιμαστική λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, από τον Διαχειριστή Μεταφοράς, εφαρμόζοντας το Μοντέλο Στόχος. Με βάση τον -αναθεωρημένο- κυβερνητικό σχεδιασμό, η επίσημη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς στην Κύπρο θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο του 2025.
Ήδη, πολλοί τεχνοκράτες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της ενέργειας εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις κατά πόσο το συγκεκριμένο μοντέλο ανταγωνισμού θα οδηγήσει πραγματικά σε χαμηλότερες τιμές ηλεκτρισμού για όλους τους καταναλωτές και ιδιαίτερα τους οικιακούς.
Τα είπε και στις Αιχμές
Ο Γιώργος Παπαναστασίου δεν εξέφρασε μόνο στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών στη Βαρσοβία επφυλάξεις για πτυχές του Μοντέλου Στόχος. Μόλις την περασμένη Δευτέρα, παρεμβαίνοντας στην εκπομπή Αιχμές, του Omega, στην οποία συζητήθηκε η ακρίβεια στον ηλεκτρισμό, ο υπουργός είχε αναφέρει ότι από τα πρώτα στάδια της ανάληψης των καθηκόντων του ενημερώθηκε και αντιλήφθηκε τα προβλήματα στην κοστολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας στο πλαίσιο του Μοντέλου Στόχος και μελετήθηκαν από την Κυβέρνηση τρόποι διαχείρισης των προβλημάτων.
Και σε προηγούμενες όμως δημόσιες παρεμβάσεις του, ο κ. Παπαναστασίου είχε εκφράσει επιφυλάξεις κατά πόσο η λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς, όπως σχεδιάστηκε πριν από περίπου δέκα χρόνια, θα επιφέρει ουσιαστικά χαμηλότερες τιμές.
Στην εκπομπή του Omega, ειδικότερα, ο υπουργός αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Μάλτας, μίας μικρής χώρας όπως η Κύπρος, η οποία εξασφάλισε παρέκλιση και δεν εφαρμόζει το Target Model, αλλά το μοντέλο Single Buyer, βάσει του οποίου υπάρχει ένας προμηθευτής ηλεκτρισμού, ο οποίος αγοράζει ηλεκτρισμό στη βάση προσφορών ή μειοδοτικών διαγωνισμών, διασφαλίζοντας κατά το δυνατό κοστοστρέφεια και χαμηλότερες τιμές από ιδιώτες παραγωγούς.
Καθώς, όμως, πλησιάζει η ολοκλήρωση της τρίτης δοκιμαστικής περιόδου και έχουν ήδη γίνει επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα, αλλά και σε ηλεκτρονικό εξοπλισμό και λογισμικά, η επανεξέταση της εφαρμογής του Μοντέλου Στόχος υπέρ του Single Buyer είναι πολύ απομακρυσμένο σενάριο σε αυτή τη φάση.
Προστασία και στον Great Sea Interconnector
Μιλώντας στη διάρκεια συνάντησης της ομάδας «Φίλοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας», η οποία πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο του άτυπου Συμβουλίου, στη Βαρσοβία, στο πλαίσιο της Πολωνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, ο κ. Παπαναστασίου κάλεσε τα κράτη μέλη της ΕΕ και την Κομισιόν να συνεργαστούν για την προστασία των ζωτικών ενεργειακών υποδομών από παρεμβάσεις, τόσο εκείνων που βρίσκονται σε λειτουργία όσο και αυτών υπό κατασκευή, με ειδική αναφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ «Great Sea Interconnector».
Αυτό που προκάλεσε την αναφορά του υπουργού στην ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης είναι η παρατεταμένη καθυστέρηση στην πραγματοποίηση θαλάσσιων ερευνών για την πόντιση του καλωδίου, κάτι που αποδίδεται σε αντιδράσεις της Τουρκίας. Για τις αντιδράσεις αυτές δεν υπήρξε μέχρι στιγμής οποιαδήποτε δημόσια παρέμβαση της ΕΕ για στήριξη των δύο επηρεαζόμενων κρατών – μελών της.
«Στις παρεμβάσεις του, ο κ. Παπαναστασίου υπογράμμισε την ανάγκη ενίσχυσης του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος και της ανθεκτικότητάς του, τονίζοντας τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις», προστίθεται στην ανακοίνωση.
Όσον αφορά στη συζήτηση πολιτικής για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ, σημειώνεται, «ο κ. Παπαναστασίου, έκανε αναφορά στους κανονισμούς για την παραγωγή τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, τις κρίσιμες πρώτες ύλες και τα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, ως βασικά μέσα για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της Ένωσης».
Κατά τη συνάντηση της ομάδας «Φίλοι των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας», ο κ. Παπαναστασίου αναφέρθηκε επίσης στον ρόλο των συστημάτων ΑΠΕ σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης, καθώς και στην ανάγκη για περαιτέρω επενδύσεις στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής».
