Από προσωπικά δεδομένα, πως πάμε; Τουλάχιστον προστατεύονται όσα δεδομένα μας δεν δίνουμε ακούσια ή εκούσια πατώντας «ok» στα πλήκτρα του κινητού μας; Όταν περπατάμε σε πάρκα, πλατείες και άλλους χώρους και θεωρούμε πως είμαστε μόνοι, όντως ισχύει αυτό ή κάποιο αόρατο μάτι μας κοιτάζει; Απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα δίνει η Επίτροπος Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα κ. Ειρήνη Λοϊζίδου- Νικολαίδου στην τελευταία συνέντευξη της υπό αυτή την ιδιότητα.
Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι πως οι καιροί που δεν υπήρχαν κάμερες σε κεντρικά σημεία, στο ορατό μέλλον θα παρέλθουν. Ήδη, κάποιοι Δήμοι έχουν εγκαταστήσει κάμερες και άλλοι αναμένουν στην ουρά. Βεβαίως, ίσως πει κάποιος, πως «στο κάθε σπίτι μπορεί να εγκατασταθούν κάμερες και αν ξεφύγουν και λίγο και «βλέπουν» και στο δρόμο, για ποια προσωπικά δεδομένα μιλάμε»; Κι όμως, ο αγώνας των προσωπικών δεδομένων και της προσωπικής ζωής συνεχίζεται από το Γραφείο της Επιτρόπου. Αξίζει να σημειωθεί, πως τα τελευταία επτά χρόνια το σύνολο των παραπόνων για παραβίαση προσωπικών δεδομένων ανήλθαν σε 3.381 με την τάση να παρουσιάζεται αυξητική. Από τα παράπονα αυτά, τα 862 αφορούσαν Spam, δηλαδή τα μηνύματα που αποστέλλουν από εταιρείες μέχρι και υποψήφιοι και κόμματα, χωρίς να μας ρωτήσουν. Αλήθεια, που βρήκαν τα ονόματα και τους αριθμούς των τηλεφώνων μας; Στο διάστημα των τελευταίων επτά χρόνων επεβλήθησαν χρηματικές ποινές ύψους €1.764.000 για παραβίαση προσωπικών δεδομένων και αν διερωτάται κανείς «σε ποια περίπτωση επεβλήθη το ψηλότερο πρόστιμο και σε ποιον», η απάντηση είναι ότι επελήφθη στους υπευθύνους του μαύρου βαν των παρακολουθήσεων και ανήλθε σε €925.000. Το πλήρωσαν την επομένη.
–Το γεγονός ότι παρ‘ όλες τις κινήσεις και τις δράσεις της Επιτρόπου εξακολουθούν να υποβάλλονται παράπονα τα οποία μπορούσαν να επιλυθούν από τα ίδια τα Τμήματα (από τα εντεταλμένα άτομα που έχουν οριστεί) μπορεί να ερμηνευθεί ότι δεν ενημερώνονται ενδοϋπηρεσιακά ώστε να χειριστούν τα ζητήματα που αναφύονται ή ότι ο κάθε υπάλληλος δρα κατά το δοκούν δίχως να ενημερώνει ή να ζητά την άποψη του εντεταλμένου συναδέλφου του;
-Κατ’ αρχήν ο πολίτης έχει κάθε δικαίωμα να μην απευθυνθεί πρώτα στον αρμόδιο υπάλληλο για θέματα προσωπικών δεδομένων αλλά να αποταθεί απευθείας στο γραφείο μας. Συνήθως παραπέμπουμε τον παραπονούμενο πολίτη στα αρμόδια άτομα της υπηρεσίας στην οποία θεωρεί ότι δεν εξυπηρετήθηκε και να τον ενημερώσουν σχετικά με τη μη εξυπηρέτηση τους και αν δεν ικανοποιηθούν από τους χειρισμούς επιστρέφουν σε μας. Προσωπικά θεωρώ πως ο λόγος για τον οποίον αυξάνονται τα παράπονα δεν σχετίζεται με αυτό ή μόνο με αυτό αλλά έχει να κάνει και με την ευαισθητοποίηση των πολιτών, οι οποίοι έχουν πλέον περισσότερες απαιτήσεις.
-Όμως, ο υπάλληλος της υπηρεσίας στην οποίαν αποτείνεται ο πολίτης, δεν έπρεπε να τον καθοδηγήσει να αποταθεί στον αρμόδιο λειτουργό αν ο ίδιος δεν μπορεί να τον εξυπηρετήσει, ώστε ο πολίτης να μην απευθύνεται στην Επίτροπο και από εκεί ξανά πίσω στον αρμόδιο λειτουργό της υπηρεσίας;
-Βεβαίως, αυτό μπορούσε να γίνει. Και το όνομα και το τηλέφωνο και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του ατόμου το οποίο έχει την ευθύνη για θέματα προσωπικών δεδομένων, έπρεπε να είναι αναρτημένα, ώστε να μπορεί ο πολίτης να απευθύνεται σε αυτόν. Είναι ένα από τα κενά που εντοπίσαμε και στους ελέγχους που διενεργούμε.
-Στην ιστοσελίδα σας παρατήρησα, πως όταν παραπονούμενοι πολίτες απευθύνονται σε σας και στη συνέχεια παρεμβαίνετε προς τους αρμόδιους λειτουργούς, τα προβλήματα επιλύονται αλλά ο πολίτης έχει ήδη ταλαιπωρηθεί 3-4 μήνες χωρίς λόγο.
-Δυστυχώς συμβαίνει.
-Υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες ο πολίτης ταλαιπωρείται άδικα και με δική του ευθύνη;
-Σε κάποιες περιπτώσεις, ο πολίτης δεν επισκέπτεται καν την ιστοσελίδα μιας υπηρεσίας προκειμένου να εντοπίσει τον υπεύθυνο λειτουργό για τα προσωπικά δεδομένα και όταν δεν βρει άκρη, ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα αποτείνεται στο γραφείο μας για να βρει λύση.
-Είναι και θέμα έγκαιρης εξυπηρέτησης του πολίτη.
-Ναι, ο πολίτης πρέπει να εξυπηρετείται στο χρονικό πλαίσιο το οποίο ορίζεται στη νομοθεσία, δηλαδή εντός ενός μηνός. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις, το όριο του ενός μηνός παραβιάζεται. Να σημειώσουμε εδώ, πως αν τα στοιχεία τα οποία ζητά ο πολίτης είναι αρκετά και η συγκέντρωση τους έχει και κόστος, η εμπλεκόμενη υπηρεσία μπορεί να ζητήσει από το γραφείο μας παράταση μέχρι δύο μήνες. Και βεβαίως πρέπει να πειστούμε ότι όντως είναι απαραίτητη η παράταση και ότι δεν ζητείται χωρίς να δικαιολογείται. Η ουσία είναι ότι με τη δική μας παρέμβαση στις πλείστες περιπτώσεις υπάρχει ικανοποίηση των αιτημάτων των πολιτών.
-Και προφανώς παρεμβαίνετε όταν κρίνετε ότι τα αιτήματα είναι δικαιολογημένα.
-Ασφαλώς, διότι υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες τα αιτήματα δεν δικαιολογούνται. Είναι αλήθεια, ότι σε αρκετές περιπτώσεις κάποιοι υποβάλλουν αιτήματα τα οποία κατ’ ουσία επηρεάζουν τα προσωπικά δεδομένα άλλων ατόμων, οπόταν δεν ικανοποιούνται. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις υποβολής αιτημάτων τα οποία δεν εμπίπτουν στις δικές μας αρμοδιότητες.
-Υπάρχουν περιπτώσεις που αντιλαμβάνεστε ότι τα αιτήματα δεν είναι γνήσια και αποβλέπουν στα προσωπικά δεδομένα άλλων ατόμων;
-Αρκετές. Ναι υπάρχουν αρκετές και βεβαίως τους εξηγούμε ότι δεν δικαιούνται πρόσβαση παρά μόνο στα δικά τους προσωπικά δεδομένα. Βεβαίως υπάρχουν δικαιώματα των πολιτών που πηγάζουν από άλλες νομοθεσίες όπως είναι η επιθεώρηση εγγράφων στο πλαίσιο μιας διοικητικής διαδικασίας ή η πρόσβαση σε πληροφορίες τις οποίες κατέχουν διάφορες υπηρεσίες και τους υποδεικνύουμε πως μπορούν να ενεργήσουν.
–Ένα ζήτημα που αφορά γενικά τους πολίτες όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε άλλες χώρες, αφορά το πόσο ασφαλή είναι τα προσωπικά δεδομένα, συλλογικά, στις διάφορες υπηρεσίες. Εσείς θωρείτε ότι υπάρχει ασφάλεια ή υπάρχουν κενά τα οποία αξιοποιούν κάποιοι για δικό τους όφελος;
-Κενά ασφαλείας σε κυβερνοεπιθέσεις υπάρχουν και θα υπάρχουν και στο μέλλον. Αυτό που κρίνουμε εμείς κάθε φορά που διενεργούμε αυτεπάγγελτο έλεγχο (κατόπιν υποβολής παραπόνου) είναι κατά πόσον υπήρχε επίπεδο ετοιμότητας. Εξετάζουμε αν από πλευράς ενός δημόσιου ή ενός ιδιωτικού οργανισμού έγινε ότι ήταν δυνατόν για να θωρακιστούν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών αποτρέποντας ή περιορίζοντας τον κίνδυνο. Αν το ερώτημα είναι κατά πόσον υπάρχουν ασφαλή συστήματα, η απάντηση είναι πως ναι υπάρχουν όπως υπάρχουν και συστήματα με κενά. Αυτό, όμως που εξετάζουμε κάθε φορά είναι κατά πόσον ελήφθησαν ικανοποιητικά τεχνικά και οργανωτικά μέτρα προκειμένου να αποτραπεί η διαρροή προσωπικών δεδομένων. Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινίσουμε πως όπου υπάρχει κενό δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη ότι υπάρχει και διαρροή δεδομένων, αν και το κενό ασφάλειας μπορεί να οδηγήσει σε διαρροή προσωπικών δεδομένων. Μπορεί, όμως, και όχι.
-Το θέμα της ασφάλειας είναι συνδεδεμένο και με τη δαπάνη που διενεργεί κάποιος με σκοπό να προστατεύσει τα προσωπικά δεδομένα;
-Προφανώς. Υπάρχουν οργανισμοί του δημοσίου αλλά και ιδιωτικοί που έχουν επενδύσει πάρα πολλά για να αποτρέψουν τη διαρροή προσωπικών δεδομένων στον τομέα της ασφάλειας των δικτύων και των συστημάτων και προφανώς αυτά είναι λιγότερο απροσπέλαστα από άλλα στα οποία υπάρχουν κενά.
-Από την εμπειρία σας, γενικά στην Κύπρο το επίπεδο ασφάλειας είναι ικανοποιητικό στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα;
-Θεωρώ πως κάποιοι ιδιωτικοί οργανισμοί είναι πολύ πιο μπροστά στο θέμα της ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων επειδή επενδύουν περισσότερα. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν εντοπίζουμε κενά ασφαλείας, είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα.
-Το κράτος γιατί δεν λαμβάνει μέτρα του ιδίου επιπέδου με τον ιδιωτικό τομέα;
-Το κράτος λαμβάνει μέτρα σταδιακά. Βρισκόμαστε ήδη σε μια νέα εποχή, στην οποία μπήκε στη ζωή μας και η τεχνητή νοημοσύνη και καταβάλλεται προσπάθεια προσαρμογής των κρατικών συστημάτων στη σύγχρονη εποχή που διανύουμε. Βεβαίως οι διαδικασίες μιας κρατικής μηχανής είναι διαφορετικές σε σχέση με αυτές του ιδιωτικού τομέα.
-Υπάρχει κάτι το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις ακούγεται κάπως παράδοξο. Από τη μια απαιτούμε προστασία των προσωπικών μας δεδομένων και από την άλλη όταν μια υπηρεσία του δημοσίου μας ζητήσει στοιχεία τα οποία στο παρελθόν είχαμε καταθέσει, διερωτόμαστε «τι κάνουν στο δημόσιο και ζητούν τα ίδια και τα ίδια, ενώ θα μπορούσαν να τα έχουν με το πάτημα ενός κουμπιού».
-Δεν υπάρχει ένα ενιαίο αρχείο από το οποίο να λαμβάνει κάθε υπηρεσία απευθείας την πληροφόρηση ή το έγγραφο που την ενδιαφέρει. Το κάθε αρχείο, το κάθε μητρώο είναι ξεχωριστό. Ακόμη και όταν αναφερόμαστε σε υπηρεσίες οι οποίες υπάγονται στο ίδιο υπουργείο είναι δυνατόν να υπάρχει διαφορετικός υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων και διαθέτουν δικό τους μητρώο. Τώρα όσον αφορά το πως συνεργάζονται χωρίς να ταλαιπωρείται ο πολίτης, να πούμε ότι από το 2016 λειτουργεί Κεντρική Αποθήκη Πληροφοριών με άδεια του γραφείου μας και αφού υποβληθεί αίτημα από υπηρεσίες οι οποίες θέλουν να ανταλλάξουν δεδομένα, δίνεται η έγκριση σε συνεργασία με το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής το οποίο λαμβάνει την ζητούμενη πληροφορία από την μια υπηρεσία και την μεταφέρει στην άλλη υπηρεσία. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι να ζητήσει το υπουργείο Άμυνας πληροφόρηση από το υπουργείο Παιδείας για κάποιο στρατεύσιμο. Υποβάλλεται μία ερώτηση και απαντάται, οπόταν δεν χρειάζεται να υπάρχει ανοικτή βάση δεδομένων. Από ότι πληροφορούμαι, κάποια έγγραφα/πιστοποιητικά που αφορούν πολίτες θα υπάρχουν και θα μπορούν να αντλούνται χωρίς να υποχρεούται ο πολίτης να τα καταθέτει, για παράδειγμα, σε 3-4 διαφορετικές υπηρεσίες του δημοσίου το ίδιο έγγραφο.
-Είναι θεμιτό να κατέχει το κράτος όλα τα στοιχεία του κάθε πολίτη με σκοπό να ελέγχει τις τυχόν χορηγίες που του έχει παραχωρήσει ή τα φορολογικά του κοκ;
–Όπως έχω αναφέρει δεν υπάρχει ενιαίο αρχείο και αυτό ίσως να απαιτεί μια πιο πολύπλοκη διαδικασία στην πρόσβαση των κρατικών υπηρεσιών στην πληροφόρηση που αναζητούν αλλά από την άλλη προστατεύεται και ο πολίτης.
-Πως διασφαλίζεται ο πολίτης ότι ο λειτουργός μίας υπηρεσίας δεν θα ψάξει τα δεδομένα του με σκοπό να τα δώσει σε κάποιον άλλο;
-Υπάρχει ιχνηλάτηση μέσω της οποίας διαπιστώνεται αν, ως υπάλληλος μιας υπηρεσίας, έκανα έρευνα για τα δεδομένα οποιουδήποτε χωρίς έγκριση και χωρίς να έχω σχέση με μια υπόθεση.
–Το ίδιο ισχύει και στον ιδιωτικό τομέα;
-Να αναφέρω ως παράδειγμα τον τραπεζικό τομέα, όπου μπορεί να διαπιστωθεί αν κάποιος έλεγξε τον λογαριασμό κάποιου πελάτη χωρίς λόγο. Μπορεί να εντοπιστεί ποιος απέκτησε πρόσβαση.
-Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες πολίτες υπέστησαν ζημιά από την πρόσβαση κάποιου άσχετου στο λογαριασμό τους και τη συλλογή στοιχείων;
-Βεβαίως διαπιστώνεται παραβίαση προσωπικών δεδομένων με αυτό τον τρόπο. Μάλιστα, επιβάλαμε και πρόστιμο σε επεξεργαστές προσωπικών δεδομένων. Ο δε πολίτης που επηρεάζεται, μπορεί να αξιοποιήσει την απόφαση που εκδίδει το γραφείο μας και να προσφύγει στο δικαστήριο διεκδικώντας αποζημιώσεις. Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω κατά πόσον κάποιοι αξιοποίησαν αποφάσεις μας προς αυτή την κατεύθυνση.
–Να υποθέσω πως υπάρχουν άτομα τα οποία για δικούς τους λόγους θέλουν να μάθουν πόσα χρήματα έχει κάποιος στο λογαριασμό του, περιλαμβανομένου του/της συντρόφου του;
-Βεβαίως υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις. Εξ’ ου και διερευνούμε τέτοιου είδους υποθέσεις για να καταλήξουμε κατά πόσον υπήρξε παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Όμως, προσωπικά πιστεύω ότι τα φαινόμενα που παρατηρούνταν παλαιότερα, δηλαδή να μαθαίνει κάποιος το υπόλοιπο του λογαριασμού του συζύγου, του πεθερού του συγγενή κοκ, έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό. Η παραβίαση των δεδομένων ενός πολίτη μπορεί να προκαλέσει σε ουσιαστική ζημιά στον επηρεαζόμενο.
-Στην επιβολή χρηματικής ποινής το γραφείο σας λαμβάνει υπόψιν την πιθανή ζημιά ενός πολίτη;
-Οπωσδήποτε θεωρείται επιβαρυντικός παράγοντας ο οποίος λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν στην επιβολή της ποινής.
Κάμερες σε πάρκα και πλατείες για λόγους ασφαλείας
-Ένα άλλο θέμα το οποίο απασχολεί τους πολίτες είναι η εγκατάσταση καμερών από Τοπικές Αρχές για έλεγχο κάποιων ευαίσθητων περιοχών.
-Κάμερες υπάρχουν σε αρκετούς Δήμους. Πριν επιτραπεί η εγκατάσταση τους έπρεπε να δημιουργηθεί νομική βάση νομιμοποίησης τους. Αυτό έγινε με την τροποποίηση της νομοθεσίας με την περίληψη του άρθρου 42 που επιτρέπει στους Δήμους μετά από εκτίμηση αντικτύπου και διαβούλευση με το γραφείο μας να εγκαταστήσουν τέτοιου είδους συστήματα για σκοπούς ελέγχου της περιουσίας τους. Αυτό πλέον γίνεται και πάρα πολλοί Δήμοι και κοινότητες υποβάλλουν «εκτιμήσεις αντικτύπου». Ακολουθεί διαβούλευση με το γραφείο μας και εκεί που κρίνεται ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα μέσα όπως η επιτήρηση, ο φωτισμός, φρούρηση, περίφραξη κοκ και δεν έχουν αποδώσει, η επόμενη κίνηση είναι το μέτρο του κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης.
-Όταν αναφερόμαστε σε περιουσία των Δήμων εννοούμε μόνο τα κτήρια;
-Εκτός από τα κτήρια μπορεί να μιλάμε για πάρκα ή και στις πλατείες, με κάποιους περιορισμούς. Όταν για παράδειγμα μία πλατεία είναι ολόφωτη, μπορεί μεν να έχει κάποιες κάμερες αλλά το τι καταγράφουν πρέπει να λαμβάνει υπόψιν και την ιδιωτικότητα του πολίτη και το δικαίωμα του να βρίσκεται στην πλατεία με την οικογένεια, τα παιδιά του χωρίς να αισθάνεται ότι υπάρχει κάποιος που παρακολουθεί τα πάντα.
-Πως μπορούν να λειτουργούν οι κάμερες χωρίς να καταγράφεται ο πολίτης;
–Μπορεί οι κάμερες να λειτουργούν από κάποια ώρα και μετά (μετά τη δύση του ηλίου) ή χωρίς ταυτοποίηση των προσώπων και μόνο αν προκύψει κάποιο ζήτημα να ανατρέξει κάποιος για να ελέγξει τις κάμερες.
-Διαθέτουν όλοι οι Δήμοι κάμερες καταγραφής;
-Κάθε Δήμος κάνει τη δική του εκτίμηση αντικτύπου, αναλόγως και των αναγκών και των δεδομένων που έχει να αντιμετωπίσει. Επίσης αξιολογείται ο αριθμός των καμερών που ικανοποιούν τις ανάγκες μιας τοπικής αρχής. Δηλαδή, η κάθε τοπική αρχή πρέπει να μπορεί να προστατεύσει την περιουσία του και να καλύψει το αίσθημα ασφάλειας του πολίτη, χωρίς παράλληλα να παρακολουθεί κάθε του κίνηση. Με άλλα λόγια, αν μπορεί μια τοπική αρχή να διασφαλίσει όσα είπαμε με πέντε κάμερες, τότε γιατί να εγκαταστήσει 35;
-Οι μεγάλοι Δήμοι έχουν εγκαταστήσει κάμερες ή βρίσκονται στο στάδιο εγκατάστασης;
-Μεγάλοι Δήμοι έχουν υποβάλει εκτίμηση αντικτύπου για βρίσκονται σε εξέλιξη διαβουλεύσεις. Η αναγκαιότητα του μέτρου είναι δεδομένη αλλά επαναλαμβάνω αυτό πρέπει να βρίσκεται σε εξισορρόπηση με την ιδιωτικότητα του πολίτη. Δεν μπορούμε να τα καταργήσουμε όλα και να εγκαταστήσουμε παντού κάμερες και να λένε πως υπάρχει αίσθημα ασφάλειας.
-Τι λέτε σε αυτούς που θεωρούν ότι προηγείται το θέμα ασφάλειας;
-Υπάρχουν πόλεις, όπως είναι για παράδειγμα το Λονδίνο, του οποίου την περίπτωση επικαλούνται διάφοροι, όπου όντως σε κεντρικά σημεία υπάρχει ασφάλεια. Ωστόσο, η παραβατικότητα μεταφέρεται σε παρακείμενους δρόμους, όπου δεν υπάρχει τόσο αυστηρή παρακολούθηση, οπόταν εγείρεται το ερώτημα αν αυτό είναι που θέλουμε;
-Με τα σχολεία τι συμβαίνει;
-Στο γραφείο μας έρχεται κατά διαστήματα επικαιροποιημένος κατάλογος και οι κάμερες εγκαθίστανται κυρίως στις εισόδους εξόδους και περιμετρικά των σχολείων και οι κάμερες δεν καταγράφουν την ώρα λειτουργίας των σχολικών μονάδων.
-Είναι μεγάλος ο αριθμός των σχολείων με κάμερες;
-Αρχίσαμε με δέκα αλλά ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς.
-Το ίδιο ισχύει και για υπηρεσίες του δημοσίου;
-Περιμετρικά ναι. Όχι όμως στα γραφεία του προσωπικού, στους διαδρόμους και στις καφετέριες.
-Υπάρχει κάτι το οποίο σας προβληματίζει περισσότερο στην παρακολούθηση της δράσης των υπηρεσιών του δημοσίου;
-Με προβληματίζουν διάφορα αλλά κυρίως οι διαρροές προσωπικών δεδομένων πολιτών από διάφορες υπηρεσίες, διότι εκεί που υπάρχει διαρροή σημαίνει υπάρχει και κενό. Δεν νοείται για παράδειγμα να υποβάλλει ο πολίτης μία καταγγελία και να διαρρέει προς τα έξω. Βεβαίως, για να είμαι δίκαιη, δεν ισχύει παντού αυτή η πρακτική.
Το πιο ψηλό πρόστιμο επιβλήθηκε στο μαύρο βαν
-Το φαινόμενο να αποστέλλουν κόμματα ή και εταιρείες μηνύματα στα κινητά των πολιτών βελτιώνεται ή δεν αλλάζει τίποτε;
-Μιλάμε για τα διάφορα σπαμ (Spam), δηλαδή τα ανεπιθύμητα μηνύματα τα οποία αποστέλλονται χωρίς τη συγκατάθεση μας. Για παράδειγμα από το σύνολο των παραπόνων της εφταετίας από σύνολο 3.303 τα σπαμ ήταν 861. Όμως, εκεί που έχει επιβληθεί κύρωση δεν επαναλαμβάνεται.
-Η νομοθεσία είναι αυστηρή όσον αφορά τα πρόστιμα.
-Ναι, προνοούνται μέχρι €20 εκατ.
-Το πιο ψηλό πρόστιμο που επεβλήθη πόσο ήταν και τι αφορούσε;
-Αφορούσε το μαύρο βαν (των παρακολουθήσεων) και το πρόστιμο ήταν €925.000.
-Το πλήρωσαν αμέσως;
-Ναι, την επομένη ή τα επόμενα 24ωρα.
