Καλά τα νέα για ασθενείς με άνοια και αλτσχάιμερ. Μια τελευταία επιστημονική ανασκόπηση, με αποτελέσματα σχεδόν 6000 ασθενών, η οποία μάλιστα φέρει κυπριακή υπογραφή δείχνει ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και ανοίγει τον δρόμο για τους επιστήμονες.
Η άνοια αποτελεί μια σιωπηλή, αλλά όπως οι ειδικοί επισημαίνουν διεθνώς, καλπάζουσα επιδημία με τα στατιστικά να μην αφήνουν ανεπηρέαστη ούτε και την Κύπρο. Όπως εκτιμάται το 10% των ατόμων άνω των 65 ετών και σχεδόν το 33% άνω των 85 ζουν με τη νόσο οι επιπτώσεις της οποίας επηρεάζουν τις ζωές των μελών εκατομμυρίων οικογενειών.
Καθώς λοιπόν η ιατρική κοινότητα αναζητά αποτελεσματικούς τρόπους επιβράδυνσης της πορείας της νόσου, η προσοχή, μεταξύ άλλων, στρέφεται και στη μέθοδο rTMS, μια μη επεμβατική τεχνική νευροδιέγερσης που φαίνεται να προσφέρει πραγματικά οφέλη στη μνήμη, στη σκέψη και στην καθημερινή λειτουργικότητα, ανοίγοντας νέα προοπτική στη διαχείριση της γνωστικής έκπτωσης.
Η μέθοδος rTMS, είναι ανώδυνη για τον ασθενή και φαίνεται να ενισχύει κρίσιμες περιοχές του εγκεφάλου που φθείρονται από την άνοια.
Η ανασκόπηση που έγινε από τον ψυχίατρο, κλινικό αναπληρωτή καθηγητή Ψυχιατρικής δρ Γιώργο Μικελλίδη, δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Current Aging Science», και γράφτηκε σε συνεργασία με τους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Amir Arshia Emam Jomeh και Eleanor Arati Roy, καθώς και τον δρ Μάριο Κυριαζή, επιστημονικό διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Γηριατρικής.
Σε συνέντευξη του στον «Φ» ο δρ Μικελλίδης εξηγεί το τι πραγματικά γνωρίζουμε σήμερα για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου και πόσο κοντά βρισκόμαστε στην αναγνώριση της συγκεκριμένης μεθόδου ως μιας τεκμηριωμένης επιλογής για τη διαχείριση των ασθενών.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η rTMS εφαρμόζεται διεθνώς αλλά και στην Κύπρο, σε ασθενείς με κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, εξαρτήσεις, για τη διαχείριση του χρόνιου πόνου και σε άλλες νευροψυχιατρικές παθήσεις.
«Η άνοια είναι ένα τεράστιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, με πάνω από 50 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως και λίγες αποτελεσματικές θεραπείες. Γι’ αυτό θεωρήσαμε σημαντικό να εξετάσουμε σοβαρά μια μη φαρμακευτική μέθοδο όπως το rTMS, η οποία δείχνει σημαντικές δυνατότητες», είπε ο δρ Μικελλίδης.
Εξήγησε ότι «το rTMS είναι μια θεραπεία χωρίς αναισθησία και το άτομο μπορεί να συνεχίσει με την καθημερινότητα του μετά την θεραπεία».
Στην πράξη, ένα ειδικό πηνίο τοποθετείται πάνω στο κεφάλι του ασθενούς και στέλνει σύντομους μαγνητικούς παλμούς που ενεργοποιούν συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου. «Στην άνοια στοχεύουμε περιοχές που έχουν «αδυνατίσει», δηλαδή όσες σχετίζονται με μνήμη, προσοχή και καθαρή σκέψη. Οι παλμοί βοηθούν αυτές τις περιοχές να λειτουργήσουν καλύτερα».
Τα δεδομένα και η εφαρμογή στην πράξη
Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. «Στη μετα-ανάλυση, που εξετάσαμε πάνω από 5.800 ασθενείς, το rTMS βελτίωσε μνήμη, σκέψη, προσοχή και καθημερινή λειτουργικότητα ενώ οι ασθενείς με ήπια ή μέτρια άνοια εμφάνισαν σημαντικές βελτιώσεις στα βασικά τεστ που χρησιμοποιούμε για την αξιολόγηση της νόσου. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλές από αυτές τις βελτιώσεις διατηρούνται και μετά το τέλος της θεραπείας».
Αναλύοντας τις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται, ο δρ Μικελλίδης είπε:
- «Η DLPFC είναι μια περιοχή στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για βασικές λειτουργίες της σκέψης όπως η συγκέντρωση, η εργαζόμενη μνήμη (το να κρατάμε πληροφορίες στο μυαλό μας για λίγο), η οργάνωση, η λήψη αποφάσεων».
Στην άνοια, «αυτές οι λειτουργίες πέφτουν πολύ νωρίς. Όταν διεγείρουμε αυτή την περιοχή με rTMS, ο εγκέφαλος βελτιώνει συνολικά τη λειτουργία του».
- Το precuneus είναι μια περιοχή στο πίσω μέρος του εγκεφάλου που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη μνήμη.
«Είναι μέρος ενός βασικού δικτύου που μας επιτρέπει να θυμόμαστε γεγονότα, να συνδέουμε πληροφορίες και να ανακαλούμε εμπειρίες. Στην άνοια, αυτό το δίκτυο επηρεάζεται πολύ νωρίς».
Η μεγάλη μελέτη του 2025 έδειξε ότι όταν εφαρμόζουμε rTMS σε αυτή την περιοχή του εγκεφάλου για 52 εβδομάδες, η εξέλιξη της νόσου καθυστερεί και τα συμπτώματα επιδεινώνονται πιο αργά.
Από τη χρήση της rTMS φαίνεται να επωφελούνται περισσότερο ασθενείς που βρίσκονται στα αρχικά στάδια, άτομα με ήπια γνωστική διαταραχή (MCI), άτομα με ήπιο ή μέτριο Alzheimer». Αυτό επειδή, στα πρώτα στάδια ο εγκέφαλος έχει μεγαλύτερη «ανθεκτικότητα» και ανταποκρίνεται καλύτερα στη θεραπεία».
Το rTMS φαίνεται ότι είναι μια από τι πιο ασφαλείς μη φαρμακευτικές θεραπείες και για τα ηλικιωμένα άτομα. Παρατηρούνται βεβαίως κάποιες πιθανές παρενέργειες, όπως ήπιος πονοκέφαλος ή ενόχληση στο σημείο εφαρμογής, που υποχωρούν όμως πολύ γρήγορα.
«Το σημαντικότερο είναι ότι η εφαρμογή της rTMS, δεν επηρεάζει το φαρμακευτικό σχήμα και δεν επιβαρύνει τον οργανισμό και αυτό το δεδομένο είναι πολύ σημαντικό κυρίως για τους ηλικιωμένους που συχνά παίρνουν πολλά φάρμακα».
Οι αλλαγές που προκαλεί το rTMS στον εγκέφαλο βάσει των δεδομένων:
- Ενισχύει τη νευροπλαστικότητα (την ικανότητα του εγκεφάλου να «ξαναμαθαίνει»).
- Ενδυναμώνει μηχανισμούς μνήμης και μάθησης.
- Αυξάνει ουσίες που προστατεύουν τους νευρώνες.
- Μειώνει φλεγμονή στον εγκέφαλο.
- Βελτιώνει τη συνεργασία ανάμεσα σε περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη.
- Δεν βοηθά μόνο στα συμπτώματα, βελτιώνει τη γενικότερη υγεία του εγκεφάλου.
Με σταδιακά αλλά σταθερά βήματα, η rTMS, μπορεί να καθιερωθεί ως μια μέθοδος διαχείρισης της άνοιας όπως συνέβη και με την χρήση της σε άτομα με κατάθλιψη.
«Η άνοια χρειάζεται πολλές μορφές θεραπείας ταυτόχρονα. Το rTMS μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κομμάτι ενός ολοκληρωμένου προγράμματος, μαζί με φάρμακα, άσκηση και γνωστική ενδυνάμωση».
Από τα δεδομένα, «που έχουμε σήμερα ενώπιον μας και από την ανασκόπηση στην οποία έχουμε προχωρήσει μπορούμε να στείλουμε το μήνυμα ότι υπάρχει ελπίδα, πραγματική και επιστημονικά τεκμηριωμένη. Το rTMS σίγουρα δεν είναι θαύμα, αλλά είναι ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει κανείς την προσπάθεια, τόσο περισσότερα μπορούμε να κάνουμε για να διατηρηθεί η μνήμη και η ποιότητα ζωής».
Επόμενοι επιστημονικοί στόχοι:
- Να τυποποιήθουν πρωτόκολλα, ώστε όλοι οι γιατροί να γνωρίζουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος εφαρμογής.
- Να εξατομικευθεί η θεραπεία, προσαρμόζοντάς την στις ανάγκες κάθε εγκεφάλου.
- Να γίνουν μεγάλες κλινικές δοκιμές, «για να δούμε πόσο καλά το rTMS μπορεί να επιβραδύνει πραγματικά την εξέλιξη της άνοιας».
