Η πρόσφατη επιβολή δασμών (tariffs) από τις ΗΠΑ, υπό την κυβέρνηση Trump, έναντι ισχυρών οικονομιών όπως η Κίνα [1], πυροδότησε έναν εμπορικό πόλεμο με συνέπειες που υπερβαίνουν κατά πολύ την οικονομική πολιτική. Αυτή η νέα εποχή εισήγαγε βαθιά αστάθεια στο παγκόσμιο σύστημα [7, 4], προκαλώντας άμεσα αντίποινα [2] και δημιουργώντας ένα παράλληλο, εξίσου επιζήμιο, μέτωπο στον κυβερνοχώρο (cyberspace) [2, 6]. Το παρόν άρθρο αναλύει τις κρίσιμες επιπτώσεις αυτών των εμπορικών διαφορών στην κυβερνοασφάλεια, εστιάζοντας στους αυξημένους κινδύνους (cyber risks) για τις κρίσιμες υποδομές (critical infrastructure) [6, 7] και τις μεγάλες επιχειρήσεις [5]. Θα εξετάσουμε πώς οι διαταραγμένες εφοδιαστικές αλυσίδες (supply chains) [2, 8], οι κυβερνοεπιθέσεις υποστηριζόμενες από κράτη (state-sponsored cyberattacks) [1, 5], οι οικονομικές πιέσεις [2, 9] και το πρόσφορο έδαφος για κυβερνοέγκλημα (cybercrime) [6, 3] συνθέτουν ένα νέο τοπίο απειλών (threat landscape).
Η ανάλυση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ευρωπαϊκή Ένωση και κράτη μέλη όπως η Κύπρος. Η Κύπρος, ως διεθνές επιχειρηματικό και χρηματοοικονομικό κέντρο εξαρτώμενο από το παγκόσμιο εμπόριο και τις τεχνολογικές εφοδιαστικές αλυσίδες (supply chains), καθίσταται αναπόφευκτα ευάλωτη σε αυτούς τους σύνθετους και διαρκώς μεταβαλλόμενους κινδύνους κυβερνοασφάλειας, καθιστώντας την κατανόησή τους επιτακτική για τους επαγγελματίες, ακαδημαϊκούς και οικονομολόγους του νησιού. Η πρόσφατη προσωρινή αναστολή των ευρωπαϊκών αντιποίνων προς τις ΗΠΑ [10] απλώς υπογραμμίζει τη ρευστότητα της κατάστασης.
Οι Τεχνολογικές Εφοδιαστικές Αλυσίδες Αντιμετωπίζουν Αυξημένες Κυβερνοαπειλές
Η παγκόσμια τεχνολογική εφοδιαστική αλυσίδα, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από κατασκευαστικά οικοσυστήματα όπως της Κίνας [8], έχει καταστεί πρωταρχικό θύμα και φορέας κινδύνου στον εμπορικό πόλεμο [2]. Οι δασμοί αυξάνουν δραματικά το κόστος [9] και την πολυπλοκότητα της προμήθειας βασικού υλικού (hardware) πληροφορικής και κυβερνοασφάλειας. Αυτό επηρεάζει τα πάντα, από οικιακούς δρομολογητές (routers) έως εταιρικά firewalls και διακομιστές (servers), εξαρτήματα τους, που κατασκευάζονται κατά συντριπτική πλειοψηφία στις επηρεαζόμενες χώρες [9]. Εταιρείες όπως η Apple, η Dell και η HP αντιμετωπίζουν σημαντική αναστάτωση [8]. Η πίεση για διαχείριση του κόστους αναγκάζει τους οργανισμούς να αναζητήσουν γρήγορα εναλλακτικούς προμηθευτές [2]. Αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις ενδελεχείς διαδικασίες ελέγχου ασφαλείας (security vetting), οδηγώντας στην προμήθεια πλαστού υλικού (counterfeit hardware) ή μη ασφαλών εξαρτημάτων [2]. Αυτή η εσπευσμένη διαφοροποίηση αυξάνει τις ευπάθειες (vulnerabilities) σε εταιρικά δίκτυα και δίκτυα κρίσιμων υποδομών.
Επιπλέον, οι οργανισμοί ενδέχεται να καθυστερήσουν απαραίτητες αναβαθμίσεις ασφαλείας υλικού και λογισμικού (software) λόγω των πιέσεων του προϋπολογισμού που επιδεινώνονται από τους δασμούς, αφήνοντας τα συστήματά τους εκτεθειμένα [2, 9]. Η πιθανή εφαρμογή ελέγχου εξαγωγών (export controls) από κράτη όπως η Κίνα σε κρίσιμους πόρους, όπως οι σπάνιες γαίες, προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο κινδύνου στην εφοδιαστική αλυσίδα (supply chain risk) [2]. Οι συνδεδεμένες οικονομίες, όπως της Κύπρος και της Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες εξαρτώνται από αυτές τις εφοδιαστικές αλυσίδες, αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες εξαιτίας αυτού του περίπλοκου ιστού ευπαθειών.
Εμπορικές Διαφορές και η Αύξηση των Κυβερνοεπιθέσεων (State–Sponsored Cyberattacks)
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για εξουσία και η ιδέα του «τεχνο-εθνικισμού» (techno-nationalism), που θεωρεί την τεχνολογική υπεροχή απαραίτητη για την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική ασφάλεια, συνδέονται άρρηκτα με τις παρούσες εμπορικές διαφορές [1]. Η συγκρουσιακή στάση της κυβέρνησης Trump έναντι της Κίνας, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης τεχνολογικών εταιρειών όπως η Huawei και η ZTE και της εφαρμογής αυστηρών ελέγχων εξαγωγών (export controls), καθοδηγήθηκε ξεκάθαρα από ανησυχίες περί εθνικής ασφάλειας παράλληλα με στόχους οικονομικής εξισορρόπησης [1]. Αυτή η προσέγγιση αντιμετωπίζει την πολιτική κυβερνοασφάλειας (cybersecurity policy) ενός κράτους ως εργαλείο οικονομικής κρατικής επιδεξιότητας και ισχύος (economic statecraft). Ειδικοί προειδοποιούν ότι το τρέχον περιβάλλον δίνει κίνητρα σε κράτη, ιδιαίτερα στην Κίνα [4, 5], να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους στον κυβερνοχώρο (cyber capabilities) ως απάντηση στις οικονομικές πιέσεις όπως οι δασμοί (tariffs) [7, 5], ειδικά τώρα που οι δασμοί των ΗΠΑ κατά της Κίνας έχουν κλιμακωθεί σημαντικά [10]. Αυτό θα μπορούσε να εκδηλωθεί ως αυξημένη οικονομική κατασκοπεία (espionage) με στόχο την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας για την υπέρβαση εμπορικών μειονεκτημάτων [5] ή την απόκτηση πλεονεκτήματος σε διαπραγματεύσεις [3].
Μια ανάλυση από την Cybereason υποδηλώνει ότι η Κίνα μπορεί ακόμη και να χρησιμοποιεί κυβερνο-εισβολές (cyber intrusions) με σκοπιμότητα, ως σήματα δυσαρέσκειας για τις εμπορικές πολιτικές [5]. Πιο ανησυχητική είναι η πιθανότητα αντιποίνων με κυβερνοεπιθέσεις που στοχεύουν κρίσιμες υποδομές [2, 6]. Ομάδες που συνδέονται με την Κίνα, όπως η “Volt Typhoon”, έχει ήδη παρατηρηθεί να δημιουργούν ερείσματα (footholds) σε κρίσιμα δίκτυα των ΗΠΑ, πιθανώς στο πλαίσιο προετοιμασίας για επιζήμιες ενέργειες [6]. Ενώ μεγάλες καταστροφικές επιθέσεις μπορεί να παραμένουν σε εφεδρεία, οι τρέχουσες εντάσεις μειώνουν το όριο για κλιμάκωση των επιχειρήσεων στον κυβερνοχώρο [6, 5]. Η κυβερνοαπειλές σε κρατικό επίπεδο (state-level cyber threat) εκτείνονται παγκοσμίως, θέτοντας κινδύνους τόσο για τους συμμάχους των ΗΠΑ όσο και τους εμπορικούς τους εταίρους [3].
Οι Εμπορικές Εντάσεις, Κυβερνοέγκλημα και η Παρεμπόδιση της Παγκόσμιας Συνεργασίας
Πέρα από τις κρατικές απειλές (state threats) και τις περικοπές προϋπολογισμού, ο εμπορικός πόλεμος καλλιεργεί ένα πιο ασταθές περιβάλλον για το ευκαιριακό κυβερνοέγκλημα (cybercrime) [6, 3]. Οι εγκληματίες εκμεταλλεύονται τη σύγχυση γύρω από τους δασμούς αναπτύσσοντας εξελιγμένες απάτες (scams). Αυτές συμπεριλαμβάνουν ψεύτικες ειδοποιήσεις αποστολής που απαιτούν πληρωμές δασμών, κακόβουλα τιμολόγια (fraudulent invoices) που στοχεύουν επιχειρήσεις, ακόμη και προσωπικές απάτες (in-person fraud), με σημαντική αύξηση στην αληθοφάνειά τους και τον όγκο τους [6].
Επιπλέον, οι εμπορικές διαφορές γενικά παρεμποδίζουν τη ζωτικής σημασίας διεθνή συνεργασία [2]. Οι δασμοί και οι περιορισμοί εξαγωγών μπορούν να περιορίσουν την πρόσβαση σε βασικά εργαλεία ασφαλείας (security tools) που χρησιμοποιούνται διασυνοριακά. Η γεωπολιτική δυσπιστία (geopolitical mistrust) ψυχραίνει τη διασυνοριακή έρευνα και κυρίως, την ανταλλαγή πληροφοριών για απειλές (threat intelligence sharing) [2]. Ωστόσο, πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν μία ελάχιστη ρευστότητα. Η ΕΕ, για παράδειγμα, ανέστειλε προσωρινά τους προγραμματισμένους δασμούς αντιποίνων κατά των ΗΠΑ για να δημιουργήσει χώρο για διαπραγμάτευση, αν και δηλώνει ότι τα αντίμετρα παραμένουν έτοιμα εάν οι συνομιλίες αποτύχουν [10].
Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την κλιμακούμενη μάχη δασμών ΗΠΑ-Κίνας [10] και υπογραμμίζει την πολύπλοκη φύση του τρέχοντος εμπορικού τοπίου. Παρά το πιθανό παράθυρο για την όποια διαπραγμάτευση, η υποκείμενη τάση προς τη στρατηγική ανεξαρτησία και ο πιθανός αντίκτυπος στις συμμαχίες ανταλλαγής πληροφοριών (intelligence-sharing alliances) παραμένουν σημαντικές ανησυχίες [2]. Οι ανησυχίες αυτές αποδυναμώνουν τις συλλογικές άμυνες παγκοσμίως, αφήνοντας μικρά κράτη όπως η Κύπρος πιο εκτεθειμένα.
Οι Οικονομικές Πιέσεις Αποδυναμώνουν την Κυβερνοασφάλεια
Η οικονομική πίεση που προκαλείται από τους δασμούς και την εμπορική αβεβαιότητα επηρεάζει άμεσα την ικανότητα των οργανισμών στην κυβερνοασφάλεια (cybersecurity) [2, 3]. Το αυξημένο λειτουργικό κόστος [9, 7] και οι πιθανές απώλειες εσόδων μπορούν να οδηγήσουν σε δύσκολες αποφάσεις προϋπολογισμού [2], οδηγώντας συχνά σε περικοπές στις δαπάνες για την κυβερνοασφάλεια (cybersecurity spending) [2, 3]. Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο σενάριο όπου οι κυβερνοαπειλές αυξάνονται [6, 7] ακριβώς τη στιγμή που οι επενδύσεις στον τομέα αυτό συρρικνώνονται [2, 3]. Η μειωμένη χρηματοδότηση μεταφράζεται σε μικρότερες ομάδες ασφαλείας (security teams), καθυστερημένη υιοθέτηση εργαλείων ασφαλείας και αναβολή επενδύσεων για αναβάθμιση υποδομών (infrastructure upgrades). Επηρεάζονται επιχειρήσεις όλων των μεγεθών και ο δημόσιος τομέας που είναι ζωτικής σημασίας για την εθνική υποδομή [2].
Οι οικονομικές δυσκολίες μπορούν επίσης να ενισχύσουν τις εσωτερικές απειλές (insider threats). Αυτή η αποδυναμωμένη στάση ασφαλείας (security posture) μπορεί, με τη σειρά της, να οδηγήσει σε υψηλότερα ασφάλιστρα (cyber insurance premiums) [2]. Η πίεση για τη διαχείριση αυτών των δαπανών διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια μπορεί να ωθήσει περισσότερους οργανισμούς προς λύσεις εξωτερικής ανάθεσης (outsourced solutions), όπως οι πάροχοι διαχειριζόμενων υπηρεσιών ασφαλείας (MSSPs – Managed Security Service Providers) [4]. Επιπρόσθετα, οι οικονομικές πιέσεις γίνονται αισθητές σε όλες τις παγκόσμιες αγορές, επηρεάζοντας τις δραστηριότητες της ΕΕ, επηρεάζοντας αναπόφευκτα την κατανομή πόρων για την κυβερνοασφάλεια σε μικρότερες οικονομίες όπως η Κύπρος.
Συμπέρασμα – Αντιμετώπιση των αλληλένδετων Κινδύνων στον τομέα της Κυβερνοασφάλειας
Ο κλιμακούμενος εμπορικός πόλεμος, που σε μεγάλο βαθμό ξεκίνησε από την πρόσφατη πολιτική των ΗΠΑ [1, 7], τοποθετεί πλέον την κυβερνοασφάλεια στην πρώτη γραμμή των διεθνών σχέσεων και της διαχείρισης εταιρικού κινδύνου (corporate risk management) [2, 3]. Η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή, χωρίς ξεκάθαρο ορίζοντα αποκλιμάκωσης στη σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, αλλά με μια εύθραυστη παύση στις εντάσεις ΗΠΑ-ΕΕ [10]. Παρόλα αυτά, το συνολικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από αυξημένους κινδύνους. Εκτεθειμένες εφοδιαστικές αλυσίδες [2, 8], αυξανόμενες κυβερνοεπιθέσεις υποστηριζόμενες από κράτη ως εργαλείο οικονομικής κρατικής επιδεξιότητας [1, 5] και εξουθενωτικές οικονομικές πιέσεις στις αμυντικές δαπάνες [2, 9]. Αυτά συντείνουν σε ένα περιβάλλον πρόσφορο για εξελιγμένο κυβερνοέγκλημα [6, 3] και αποδυναμωμένη διεθνή συνεργασία [2, 10].
Αυτό το πολύπλοκο περιβάλλον απειλών απαιτεί μια συντονισμένη, στρατηγική απάντηση από οργανισμούς και κυβερνήσεις παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κρατών όπως η Κύπρος. Οι βασικές συστάσεις των ειδικών εστιάζουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας (resilience) συνοπτικά:
α. Ενίσχυση διαχείρισης κινδύνου τρίτων μερών (Third–Party Risk Management). Για την επίτευξή της απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και ενισχυμένοι έλεγχοι προμηθευτών (supplier audits).
β. Διασφάλιση ακεραιότητας του υλικού (hardware) και λογισμικού (software),όπου επιβάλλεται και δύναται η επαλήθευση, τόσο νέου όσο και υπάρχοντος.
γ. Ασφαλής διαφοροποίηση εφοδιαστικής αλυσίδας (Supply Chain Diversification), με γνώμονα ότι πρέπει να είναι προληπτική και να δίνει προτεραιότητα στην ασφάλεια.
δ. Ενίσχυση πληροφοριών που αφορούν τις απειλές (Threat Intelligence) με την σημαντική απαίτηση να εστιάζονται στις γεωπολιτικές διαστάσεις τους.
ε. Αυστηρές δοκιμές ασφαλείας (Security Testing), με προτεραιότητα την διενέργεια προσομοίωσης επιθέσεων από κράτη-έθνη (nation-state tactics).
στ. Προσαρμογή της αρχιτεκτονικής ασφαλείας (Security Architectures) για να προσφέρει ευελιξία στον τρόπο διασφάλισης, μέσω της αξιοποίηση λύσεων από λογισμικό (software-defined solutions).
ζ. Η Επίγνωση των κανονισμών και η συνεχής ενημέρωση για τους εξελισσόμενους εμπορικούς κανονισμούς είναι ζωτικής σημασίας [2].
Εν τέλη, η ανθεκτικότητα απαιτεί την αναγνώριση ότι η κυβερνοασφάλεια (cybersecurity) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παγκόσμια οικονομική σταθερότητα και τις γεωπολιτικές κινήσεις.
References
[1] A. F. P. Putra, A. W. S. P. Putri, and H. P. R. P. Putri, “The Political Economy of the US-China Cybersecurity Relations and Trade War Under the Trump Administration,” J. Ilm. Widya Pustaka, vol. 3, no. 1, pp. 32–41, Jun. 2023. Available: https://journal.umy.ac.id/index.php/jiwp/article/view/15971 (Note: Also available via ResearchGate: https://www.researchgate.net/publication/369886462_The_Political_Economy_of_the_US-China_Cybersecurity_Relations_and_Trade_War_Under_the_Trump_Administration)
[2] SecureWorld News Desk, “Trade Wars: How U.S. Tariffs Are Reshaping Cyber Risk and Resilience,” SecureWorld. Accessed: Apr. 08, 2025. [Online]. Available: https://www.secureworld.io/industry-news/trade-wars-us-tariffs-cyber-risk
[3] T. Wilson, “Tariffs May Prompt Increase in Global Cyberattacks,” Dark Reading, Apr. 08, 2025. [Online]. Available: https://www.darkreading.com/cyber-risk/tariffs-increase-global-cyberattacks
[4] High Wire Networks, “High Wire Networks’ Overwatch Cybersecurity Unit Anticipates Surge in Cyberwarfare Amid Tariff War Escalation,” GlobeNewswire News Room, Apr. 08, 2025. [Online]. Available: https://www.morningstar.com/news/globe-newswire/9420043/high-wire-networks-overwatch-cybersecurity-unit-anticipates-surge-in-cyberwarfare-amid-tariff-war-escalation
[5] F. O’Connor, “China increases attacks against US companies as trade war looms,” Cybereason, May 23, 2018. [Online]. Available: https://www.cybereason.com/blog/china-us-trade-war-cyberattack-increase
[6] T. Claburn, “Infosec experts fear China could retaliate against tariffs with a Typhoon attack,” The Register, Apr. 10, 2025. [Online]. Available: https://www.theregister.com/2025/04/10/trade_war_reaches_cyberspace/
[7] F. Konkel, “Tariffs create more volatile environment for cyberattacks, industry executive warns,” Nextgov/FCW, Apr. 08, 2025. [Online]. Available: https://www.nextgov.com/cybersecurity/2025/04/tariffs-create-more-volatile-environment-cyberattacks-industry-executive-warns/404267/
[8] C. Klar, “US, China trade war exposes tech vulnerabilities,” The Hill, Apr. 10, 2025. [Online]. Available: https://thehill.com/newsletters/technology/5241480-us-china-trade-war-exposes-tech-vulnerabilities/
[9] G. K. Kaj, “Is your tech budget ready for 145% China tariff? Cyber pros warn about consequences,” Cybernews, Apr. 09, 2025. [Online]. Available: https://cybernews.com/security/us-tariffs-increase-cybersecurity-costs-and-risks/
[10] C. Gijs, K. Verhelst, and G. Smith, “EU delays metal tariffs retaliation as Trump targets China,” Politico.eu, Apr. 10, 2025. [Online]. Available: https://www.politico.eu/article/eu-weighs-90-day-pause-of-its-response-to-trumps-metals-duties/
