Τρεις μεγάλες εργοληπτικές εταιρείες ανέλαβαν το 40,8% των δημοσίων έργων της περιόδου 2015-2024, κατά την οποίαν ανατέθηκαν 2.164 συμβάσεις αξίας €2,5 δισ., όπως αναφέρεται στην Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στην οποία εξετάστηκε η ανάθεση δημοσίων κατασκευαστικών έργων σε εργολάβους.
Συνολικά, η Cyfield την περίοδο 2015-2024 ανέλαβε 157 έργα αξίας €563.955.27, οι Αδελφοί Ιακώβου ανέλαβαν 84 έργα αξίας €321.977.123 ενώ η Cybarco Ltd ανέλαβε 40 έργα αξίας €140.976.255.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός, πως σε αρκετές περιπτώσεις διαγωνισμών (14,2%) είχε υποβληθεί μόνο μία προσφορά, η οποία, τελικά, κατακυρώθηκε σε αυτόν που την υπέβαλε.
Ο Γενικός Ελεγκτής υποδεικνύει, πως το πιο πάνω γεγονός πρέπει να προβληματίσει τις Αναθέτουσες Αρχές και ειδικότερα όπου υπάρχει ένδειξη ότι συγκεκριμένος Οικονομικός Φορέας επανειλημμένως αποτελεί τον μοναδικό προσφέροντα.
Σημειώνεται, πως τα περισσότερα έργα (612) με τη μεγαλύτερη αξία (596.037.514) ανατέθηκαν το έτος 2023.
Ο Ελεγκτής κ. Ανδρέας Παπακωνσταντίνου παραπέμπει εμμέσως σε ολιγοπώλιο ενώ κάνει αναφορά και σε δεσπόζουσα θέση του ομίλου Cyfield, καταγράφοντας, πως «ένα σημαντικό ποσοστό της συνολικής συμβατικής αξίας συγκεντρώθηκε σε περιορισμένο αριθμό εργολάβων», για να προσθέσει:
«Συγκεκριμένα, τρεις εργολάβοι (Cyfield, Iacovou και Cybarco), παρόλο που μαζί ανέλαβαν μόνο το 13% του αριθμού των συμβάσεων, εξασφάλισαν το 40,8% της συνολικής αξίας της αγοράς. Το εν λόγω στατιστικό υποδεικνύει αυξανόμενη συγκέντρωση της αγοράς για μεγάλα έργα σε συγκεκριμένους εργολάβους».
Στον προλογισμό του Γενικού Ελεγκτή αναφέρεται επίσης, πως «ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η εταιρεία Cyfield κατέλαβε την πρώτη θέση στην κατανομή του μεριδίου αγοράς για τέσσερα συναπτά έτη (2019–2023), γεγονός που πιθανόν να αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο ένδειξης δημιουργίας δεσπόζουσας θέσης».
Τυχόν έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού επιλογών, συνεχίζει ο Γενικός Ελεγκτής, περιορίζει τη διαπραγματευτική ικανότητα του κράτους και ίσως «αναγκάζει» την επανάληψη συνεργασιών με εργολάβους που ενδεχομένως δεν ανταποκρίνονται επαρκώς.
Επιπλέον, κατά τον Γενικό Ελεγκτή, η συγκέντρωση των μεγάλων έργων σε συγκεκριμένους εργολάβους εγείρει ερωτήματα κατά πόσο οι συγκεκριμένοι φορείς διαθέτουν την επιχειρησιακή ικανότητα να υλοποιούν παράλληλα πολλαπλά έργα με επιτυχία.
«Τα πιο πάνω προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, ιδιαιτέρως από το γεγονός ότι αρκετά μεγάλα έργα της Κυπριακής Δημοκρατίας είτε υπόκεινται σε μεγάλες καθυστερήσεις ή δεν ολοκληρώνονται καθόλου», προσθέτει ο κ. Παπακωνσταντίνου.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το εύρημα, πως ο μέσος όρος καθυστέρησης στην υλοποίηση των έργων, κυμαίνεται στις 461 ημέρες. Αυτές μεταφράζονται σε καθυστέρηση 76,7% σε σχέση με τον συμβατικό χρόνο εκτέλεσής τους. Σημειώνεται, πως ο μέσος όρος σύμβασης κάθε έργου κυμαίνεται στις 601 ημέρες.
Από την Έκθεση του Γενικού Ελεγκτή, η οποία καλύπτει Αναθέτουσες Αρχές (ΑΑ) του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκύπτουν και τα ακόλουθα:
Το 2015 η Cyfield πήρε έργα περίπου 3% επί του συνόλου των έργων και η Lois Builders Ltd έργα που αντιπροσώπευαν το 72% του συνόλου.
Στην Έκθεση διαπιστώνεται, πως για το έτος 2015, ο Ανάδοχος «Lois Builders Ltd» παρουσιάζει την υψηλότερη συνολική συμβατική αξία που του έχει ανατεθεί, η οποία ανέρχεται στα €13,5 εκατ. Όπως αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, οι υπόλοιποι τρεις (μεγάλοι) Ανάδοχοι συγκεντρώνουν σημαντικά μικρότερες σε συνολική αξία συμβάσεις, από €596.999 μέχρι €2,9εκ.
Το 2017 ο όμιλος εταιρειών Cyfield περνά στις τέσσερις εταιρείες που κέρδισαν τα περισσότερα έργα με ποσοστό 13%. Το 2018 η εταιρεία περιορίζεται στο 9%. Το 2019 παίρνει έργα €51.390.673 και ποσοστό 20% του συνόλου των έργων. Το 2020 η εταιρεία παίρνει έργα ύψους €106.794.435 και εκτοξεύεται στο 40% του συνόλου. Το έτος 2022 στην εταιρεία ανατίθενται έργα €77.385206 που αντιστοιχούν σε ποσοστό 22% του συνόλου. Το έτος 2023 ο όμιλος παίρνει έργα αξίας €175.818.768 που αντιστοιχούν στο 30% του συνόλου. Το 2024 (τελευταία χρονιά ελέγχου) η εταιρεία παίρνει έργα €28.188.514 που αντιστοιχούν σε ποσοστό 8%
Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή, ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η εταιρεία Cyfield κατέλαβε την πρώτη θέση στην κατανομή του μεριδίου αγοράς για τέσσερα συναπτά έτη (2019–2023), γεγονός που πιθανόν να αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο ένδειξης δημιουργίας δεσπόζουσας θέσης.
Στην Έκθεση αναφέρεται, πως παρά τη συγκέντρωση μεγάλου μέρους της αξίας των συμβάσεων σε λίγους εργολάβους, το 80% του συνολικού αριθμού των συμβάσεων κατανέμεται σε μεγάλο αριθμό μικρότερων εργολάβων. Από τις 2.164 συμβάσεις, οι 1.734 αναλήφθηκαν από μικρούς ή μεμονωμένους εργολάβους, γεγονός που υποδηλώνει πολυκερματισμό της αγοράς στα έργα μικρότερης κλίμακας.
Στην Έκθεση καταγράφεται επίσης, πως «η συμμετοχή οικονομικών φορέων σε διαγωνισμούς κρίνεται ικανοποιητική προς περιορισμένη». Το 60,3% των διαγωνισμών (2021-2024) προσέλκυσε τουλάχιστον τρεις συμμετοχές, ενώ στο 14,2% των περιπτώσεων δεν υπήρξε καθόλου ανταγωνισμός.
Υποδεικνύεται επίσης, πως η αποτροπή φαινομένων υπερσυγκέντρωσης ή πολυκερματισμού αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση μιας υγιούς και ανταγωνιστικής αγοράς δημοσίων έργων.
Ο Γενικός Ελεγκτής υπογραμμίζει, ότι «η Έκθεση δεν έχει σκοπό να στοχοποιήσει οποιονδήποτε Οικονομικό Φορέα αλλά προσδοκεί στο να αναδείξει τη μεγάλη εικόνα στον κατασκευαστικό τομέα στο πλαίσιο της ενημέρωσης και της διαφάνειας». Για το λόγο αυτό, ειδικά στη Σύνοψη αποφεύγεται οποιοσδήποτε σχολιασμός ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα παρερμηνειών, καταλήγει ο Γενικός Ελεγκτής.
