Σοβαρές αδυναμίες και ενδεχόμενες παρατυπίες στη διαχείριση του νερού από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) αποκαλύπτει νέα Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, που δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα.
Στην Έκθεση για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Κύπρου, γίνεται λόγος για ανεπαρκή έλεγχο, καθυστερήσεις στην είσπραξη οφειλών, προβλήματα στο λογισμικό τιμολόγησης νερού και παραλείψεις στις επιθεωρήσεις έργων και γεωτρήσεων, επισημάνσεις που διαβρώνουν τη χρηστή διοίκηση και υπονομεύουν τη διαφάνεια.
Σύμφωνα με την έκθεση, το Μηχανογραφημένο Σύστημα Τιμολόγησης Νερού (ΣΤΝ) παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες: δεν τηρούνται σωστά τα δικαιώματα πρόσβασης, δεν καταγράφονται πλήρως τα ίχνη ενεργειών, και η ασφάλεια των δεδομένων θεωρείται επισφαλής.
Παράλληλα, εντοπίστηκαν παραλείψεις στους ελέγχους υδρομετρητών, ακόμη και σε κομβικά σημεία που καλύπτουν μεγάλο ποσοστό κατανάλωσης στην Επαρχία Λευκωσίας. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι «η ακρίβεια των ενδείξεων των υδρομετρητών σε δύο κομβικά σημεία εισαγωγής, που αντιπροσωπεύουν το 64% της συνολική κατανάλωσης νερού ύδρευσης της επαρχίας Λευκωσίας, δεν ελεγχόταν σε τακτά χρονικά διαστήματα από το ΤΑΥ». Επίσης, σημειώνεται ότι το ΤΑΥ δεν είχε πρόσβαση στους υδρομετρητές του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λεμεσού, ούτε στο σύστημα τηλεμετρίας του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λάρνακας, με αποτέλεσμα να προκύπτει αβεβαιότητα σε σχέση με την ακρίβεια των ποσοτήτων που τιμολογούνται.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει ότι τα εισπρακτέα ποσά του ΤΑΥ ανήλθαν στα €147,7 εκατ., με μεγάλο μέρος τους να αφορά καθυστερημένες οφειλές Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (€69,2 εκατ.) αλλά και ποσά που σχετίζονται με παροχή νερού σε Τουρκοκυπριακά χωριά (€58,1 εκατ.) τα οποία δεν τιμολογούνται βάσει πολιτικής απόφασης.
Η έκθεση κάνει επίσης λόγο για υπεράντληση από γεωτρήσεις, καθυστερημένες ή ελλιπείς νομικές ενέργειες, και παραβιάσεις υδατικών δικαιωμάτων σε κοινότητες που επηρεάζονται από το φράγμα Κλήρου.
Σε κάποιες περιπτώσεις, οι επιθεωρήσεις «δεν έγιναν ποτέ», ενώ σε άλλες εντοπίστηκαν παραχωρήσεις ποσοτήτων νερού χωρίς επαρκή τεκμηρίωση ή άδεια. Όπως σημειώνεται «το ΤΑΥ δεν έλαβε αποτελεσματικά μέτρα, με βάση τις δυνατότητες που του παρέχονται από την νομοθεσία, για τερματισμό της υπεράντλησης (πέραν των όποιων νομικών μέτρων).»
Ο έλεγχος κατέδειξε επίσης καθυστερήσεις στη λήψη νομικών μέτρων για την είσπραξη οφειλών, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν κινήθηκαν καθόλου διαδικασίες. Σοβαρό προβληματισμό προκαλεί η μη εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση υπεραντλήσεων σημαντικών ποσοτήτων νερού από ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται χωρίς επαρκή έλεγχο, με κίνδυνο για την υδροφορία των περιοχών όπου αυτές δραστηριοποιούνται.
Σύμφωνα με την Έκθεση, το ΤΑΥ παραχώρησε σημαντικές ποσότητες νερού σε ιδιωτικές εταιρείες για άρδευση φυτειών, χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες και χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, σε Μοναγρούλλι, Κόρνο και Δελίκηπο.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει ότι η πρακτική αυτή δημιουργεί ζήτημα ίσης μεταχείρισης, καθώς οι εν λόγω εταιρείες φαίνεται να επωφελήθηκαν από ευνοϊκούς όρους, σε σύγκριση με άλλους χρήστες ή αγρότες που υποχρεούνται να καταβάλλουν το πλήρες κόστος άρδευσης. Επιπλέον, παρατηρείται ότι δεν είχαν συνταχθεί συμβάσεις με ξεκάθαρους όρους, ούτε εφαρμόστηκαν διαδικασίες ελέγχου για την ποσότητα και τον προορισμό του νερού που παραχωρήθηκε.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, το ΤΑΥ δεν ζήτησε πάντοτε τη σχετική έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο ή την αρμόδια Επιτροπή Υδάτων, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι παραχωρήσεις έγιναν χωρίς να διασφαλιστεί η νομιμότητα ή η διαφάνεια των αποφάσεων.
Επίσης, εντοπίστηκαν περιπτώσεις υπερκατανάλωσης και μη τιμολόγησης νερού από επιχειρήσεις, καθώς και μη έγκαιρη προώθηση έργων ενίσχυσης της υδατικής επάρκειας σε περιοχές όπως η Πόλη Χρυσοχούς και η Τυλληρία, παρά την ολοκλήρωση σχετικής μελέτης από το 2022.
Παπακωνσταντίνου: «Ανάγκη ενίσχυσης μέτρων»
Στον πρόλογο της έκθεσης, ο Γενικός Ελεγκτής σημειώνει ότι τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για καλύτερη οργάνωση, αυστηρότερη εποπτεία και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των πόρων του ΤΑΥ. «Η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών, η έγκαιρη λήψη αποφάσεων και η ύπαρξη/υλοποίηση ενός μακροχρόνιου στρατηγικού πλάνου μακριά από σπασμωδικές κινήσεις προς επίλυση χρόνιων προβλημάτων, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για μια σύγχρονη, υπεύθυνη και βιώσιμη υδατική πολιτική», προσθέτει.
Η απάντηση του ΤΑΥ: «Υιοθετούμε τις συστάσεις, αντιμετωπίζουμε εμπόδια»
Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, μέσω ενημερωτικού σημειώματός του προς την Ελεγκτική Υπηρεσία (ημερομηνίας 5 Σεπτεμβρίου 2025), παραδέχεται τα προβλήματα αλλά δηλώνει πως έχει αναλάβει δράση για τη διόρθωσή τους.
Συγκεκριμένα:
● Για τη διαδικασία τιμολόγησης, το ΤΑΥ αναφέρει ότι υιοθετεί πλήρως τις υποδείξεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και εργάζεται για την αναβάθμιση του Συστήματος Τιμολόγησης Νερού.
● Για τις οφειλές των Τουρκοκυπριακών χωριών, σημειώνει ότι δόθηκαν οδηγίες από το Υπουργείο Γεωργίας να διαγραφούν τα σχετικά ποσά από την κατάσταση καθυστερημένων εσόδων.
● Για τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εξηγεί ότι τα χρέη τους κοινοποιούνται στο Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο έχει την ευθύνη να προβεί σε συμψηφιστικές αποκοπές μέσω κρατικών χορηγιών.
● Για τις γεωτρήσεις και υπεραντλήσεις, αναφέρει ότι σε περιπτώσεις παραβίασης των όρων αδειών εκδίδονται προειδοποιήσεις και, όπου χρειάζεται, γίνονται νομικές καταγγελίες.
● Για την υποστελέχωση, το ΤΑΥ τονίζει πως αυτή αποτελεί τον βασικό λόγο καθυστερήσεων σε επιθεωρήσεις και ελέγχους, διαβεβαιώνοντας ότι «καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια» για να εφαρμοστούν οι συστάσεις. Σημειώνει ωστόσο ότι λόγω σοβαρής υποστελέχωσης δεν αναμένεται να καλυφθούν άμεσα όλες οι περιπτώσεις των γεωτρήσεων που έχουν να επιθεωρηθεί για μεγάλη χρονική διάρκεια, ενώ παράλληλα αναφέρει ότι προχωρά στη σταδιακή παγκύπρια εφαρμογή της επιβολής Τελών Περιβάλλοντος και Πόρου στις γεωτρήσεις.
Το ΤΑΥ δηλώνει ακόμη ότι προχωρεί σε ενίσχυση της διαφάνειας στη διαδικασία ελέγχου υπερωριών, εκδίδοντας νέες εγκυκλίους για το ωράριο και τις αμοιβές του προσωπικού, ενώ ετοιμάζει μελέτες για εκκρεμή έργα όπως το φράγμα Κλήρου και τον αναδασμό στη Χολετριών.
