Κόλαφο για την Αστυνομία και τις διαδικασίες που ακολούθησε, αποτελεί η ειδική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τη σύμβαση ύψους €1,8 εκατ. που αφορά την προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων προστασίας κρίσιμων υποδομών από την απειλή μη επανδρωμένων αεροχημάτων (ΜΕΑ), τα γνωστά drones.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, η Αστυνομία Κύπρου καταγράφει δυο αποτυχημένες προσπάθειες για προμήθεια του συστήματος αντι-drones και μετά την παρέλευση επτά χρόνων (2018-2025) «το έργο δεν έχει υλοποιηθεί με όλες τις συνεπακόλουθες από αυτό συνέπειες, λαμβάνοντας υπόψη ότι αφορούσε κρίσιμες υποδομές».
Μάλιστα γίνεται αναφορά σε αποκλεισμό προμηθευτών από ΗΠΑ, Ισραήλ και Καναδά που έχουν προηγμένο εξοπλισμό, ενώ ο ανάδοχος επέλεξε προμηθευτή ο οποίος στη συνέχεια πτώχευσε. Στην Έκθεση η Ελεγκτική αφήνει αιχμές για την Αστυνομία αφού κάνει λόγο για ανεκπαίδευτο προσωπικό που χειρίζεται τις διαδικασίες σύναψης δημόσιων προσφορών και για σύστημα που στις δοκιμές απέτυχε ακόμη και στο σενάριο εντοπισμού drone.
Σύμφωνα με σημείωμα του ίδιου του Γενικού Ελεγκτή Αντρέα Παπακωνσταντίνου, καταγράφονται ελλείψεις στον σχεδιασμό εκ μέρους της Αστυνομίας, αφού δεν είχαν καθοριστεί συγκεκριμένα χρονικά ορόσημα ανά φάση, γεγονός που δυσχέρανε την παρακολούθηση της προόδου και την επιβολή ρητρών καθυστέρησης. Παράλληλα, η απαίτηση προηγούμενης εμπειρίας μόνο σε αεροδρόμια κρατών-μελών της ΕΕ ή του Ηνωμένου Βασιλείου, περιόριζε αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό και απέκλειε έργα σε άλλες τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες.
Αδυναμίες στην αξιολόγηση
Όπως καταγράφει στην Έκθεση, η τεχνική και επαγγελματική ικανότητα του Αναδόχου δεν τεκμηριώθηκε επαρκώς. Στοιχεία κρίσιμα – όπως η χώρα εκτέλεσης προηγούμενων συμβάσεων, η πραγματική λειτουργική επάρκεια του κατασκευαστή και η δυνατότητα μακροχρόνιας υποστήριξης – δεν επαληθεύτηκαν πλήρως. Διαπιστώθηκαν επίσης αποκλίσεις μεταξύ των υποβληθέντων τεχνικών φυλλαδίων και των επίσημων δημοσιεύσεων του κατασκευαστή.
Παρατηρεί επίσης ότι καταγγελίες άλλων προσφοροδοτών για ανεπαρκή τεχνική βάση του Αναδόχου δεν διερευνήθηκαν σε βάθος, παρά το γεγονός ότι αφορούσαν έργο εθνικής ασφάλειας, και τελικά εκ των πραγμάτων επαληθεύτηκαν, ενώ καταγράφεται και προβληματική υλοποίηση και ελλιπής παρακολούθηση του έργου, αφού η υλοποίηση της σύμβασης χαρακτηρίστηκε από αλλεπάλληλες παρατάσεις χωρίς ουσιαστική πρόοδο.
Ο Γενικός Ελεγκτής δεν μένει μέχρις εδώ, αφού επισημαίνει ακόμα ότι η πλέον κρίσιμη διαπίστωση αφορά την απουσία συστηματικής παρακολούθησης: Για σχεδόν τρία χρόνια η Αναθέτουσα Αρχή δεν είχε σαφή εικόνα της εξέλιξης του έργου, ούτε ενδιάμεσες επιβεβαιώσεις λειτουργικότητας των συστημάτων. «Η πρακτική αυτή αποδείχθηκε εντελώς λανθασμένη, καθώς μόνον όταν διενεργήθηκαν οι πρώτες δοκιμές παραλαβής – στο τελικό στάδιο – διαπιστώθηκε ότι τα συστήματα δεν ανταποκρίνονταν στις τεχνικές απαιτήσεις, αποτυγχάνοντας ακόμη και σε βασικά σενάρια εντοπισμού μη επανδρωμένων αεροχημάτων. Μετά την αποτυχία και των επαναληπτικών δοκιμών, η σύμβαση τερματίστηκε τον Απρίλιο 2025 και οι εγγυητικές κατασχέθηκαν.
Ως απαράδεκτη συνέχιση του επιχειρησιακού κενού κρίνει ο κ. Παπακωνσταντίνου την ανυπαρξία προστασίας κρίσιμων υποδομών της Δημοκρατίας. Όπως καταγράφει, έπειτα από πέραν των επτά ετών και δύο αποτυχημένων διαγωνισμών, οι κρίσιμες υποδομές της Δημοκρατίας εξακολουθούν να μην διαθέτουν συστήματα προστασίας έναντι της απειλής των ΜΕΑ, με την υλοποίηση του έργου να έχει προς το παρόν απροσδιόριστο χρονικό ορίζοντα.
Στην Έκθεση καταγράφεται πως τα συστήματα προστασίας κρίσιμων υποδομών αφορούν δύο ουσιαστικά ανεξάρτητα συστήματα, τα οποία συνεργάζονται. Το πρώτο αφορά στο σύστημα ανίχνευσης (detection) Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων (ΜΕΑ) και το δεύτερο αφορά στην εμπλοκή (jamming)των ΜΕΑ. Για την κάλυψη της ανάγκης συστημάτων προστασίας κρίσιμων υποδομών έγιναν δύο προσπάθειες χωρίς όμως καμία επιτυχία. Η Ελεγκτική διαπιστώνει επιπλέον ότι δεν είχε γίνει επαρκής έρευνα από την Αστυνομία Κύπρου της τεκμηρίωσης των δυνατοτήτων του Αναδόχου να εκτελέσει τη σύμβαση κατά το στάδιο αξιολόγησης των προσφορών.
Αναλύοντας τις ενέργειες της Αστυνομίας η Ελεγκτική Υπηρεσία προβαίνει στη σύσταση πως για διαγωνισμούς με αντικείμενο εξειδικευμένα κρίσιμα συστήματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια, όπως το αντικείμενο του υπό αναφορά διαγωνισμού, να συμπεριλαμβάνεται απαίτηση και για ελάχιστο ικανοποιητικό αριθμό μονίμων εργοδοτουμένων του κατασκευαστή των προσφερόμενων συστημάτων με καθήκοντα συναφή με το αντικείμενο της σύμβασης, για διασφάλιση της επιτυχούς εκτέλεσης της σύμβασης και της αποδοτικής λειτουργίας των προσφερόμενων συστημάτων. Όπως αναφέρεται η Ανάδοχος δήλωσε τέσσερα άτομα προσωπικό, ενώ ενδιαφερόμενη εταιρεία δήλωνε 10 και 12.
Απέκλεισαν τους καλύτερους
Στην Έκθεση καταγράφεται και το εξής: Οι καθορισμένες συχνότητες ΜΕΑ που θα έπρεπε να ανιχνεύει το προσφερόμενο σύστημα, ήταν οι συχνότητες που χρησιμοποιούσαν τυποποιημένα ΜΕΑ που μπορούσε να αγοράσει κάποιος από καταστήματα. γ. Το κριτήριο συμμετοχής για επιτυχή ολοκλήρωση κατά τα προηγούμενα πέντε έτη τουλάχιστον μίας σύμβασης σε πολιτικό ή στρατιωτικό αερολιμένα σε κράτος μέλος της ΕΕ ή στο ΗΒ αξίας άνω των €500.000 απέκλειε έργα που υλοποιήθηκαν σε χώρες όπως ΗΠΑ, Ισραήλ και Καναδά, που σαφώς ήταν πολύ πιο τεχνολογικά ανεπτυγμένες και πιο ευαισθητοποιημένες στο συγκεκριμένο θέμα τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο από τις ευρωπαϊκές χώρες, με ελάχιστη μέχρι τότε τεχνογνωσία στο συγκεκριμένο θέμα.
Πτώχευσε ο κατασκευαστής
Όπως αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, παρατηρήθηκε το εξής φαινόμενο που δυσκόλεψε στην προμήθεια του συστήματος: Χρειάστηκε αντικατάσταση του προσφερόμενου κατακυρωμένου συστήματος ανίχνευσης ΜΕΑ του κατασκευαστή Α, με σύστημα ανίχνευσης ΜΕΑ άλλου κατασκευαστή Β, καθότι ο κατασκευαστής Α ήταν σε διαδικασία πτώχευσης και αδυνατούσε να εκτελέσει τρέχοντα ή εκκρεμή συμβόλαια και είχε παύσει να διεξάγει οποιεσδήποτε εργασίες από τον Σεπτέμβριο 2023.
«Κενά/αδυναμίες μπορούν να προλαμβάνονται μέσα από την εκπαίδευση των μελών της Αστυνομίας που χειρίζονται τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων, ανάγκη η οποία έχει διαφανεί και μέσα από τους ελέγχους της Υπηρεσίας μας σε διάφορα έγγραφα/διαδικασίες προσφορών της Αστυνομίας. Τα κυριότερα προβλήματα οφείλονται στη μη ορθή εφαρμογή ή/και στην έλλειψη ενημέρωσης επί των διαδικασιών/προνοιών της νομοθεσίας, κυρίως από τις Επιτροπές ετοιμασίας προδιαγραφών και τις Επιτροπές Αξιολόγησης, αλλά και στην άρνηση σε ορισμένες περιπτώσεις της Αστυνομίας να υιοθετήσει εισηγήσεις άλλων εμπλεκομένων μερών, μεταξύ των οποίων και η Υπηρεσία μας, έτσι ώστε να αποφεύγονται αχρείαστες καθυστερήσεις», καταλήγει η Έκθεση της Ελεγκτικής.
Σημειώνεται ότι μετά τον τερματισμό της σύμβασης τον Απρίλιο 2025, η Αστυνομία, προχώρησε σε κατάσχεση της εγγυητικής προκαταβολής για το ποσό των €497.056 και της εγγυητικής πιστής εκτέλεσης για το ποσό των €82.842. Σημειώνεται ότι πέραν του ποσού της προκαταβολής δεν έγινε οποιαδήποτε άλλη πληρωμή στον Ανάδοχο.
