Ο κούκος αηδόνι κοστίζουν οι χρονοβόρες διαδικασίες του Τμήματος Δασών στην εκμίσθωση πτητικών πυροσβεστικών μέσων, αν ληφθεί υπόψιν η αναφορά της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, πως σε τέσσερις από τις πέντε περιπτώσεις που εξετάστηκαν, η κατακύρωση των προσφορών άγγιξε τα €62,5 εκατ. από €48,8 εκατ. που ήταν η εκτιμώμενη αξία.
Με άλλα λόγια, όπως καταγράφεται στην Έκθεση που αφορά τα έτη 2022-2024, το ύψος των συγκεκριμένων προσφορών αυξήθηκε κατά 27,5%, παραπέμποντας ευθέως αναφορά σε σπατάλη δημοσίου χρήματος.
Ο ίδιος ο Γενικός Ελεγκτής σε εισαγωγικό σημείωμά του παρατηρεί, πως οι εν λόγω σοβαρές αδυναμίες και παραλήψεις αφορούν τα έτη ακριβώς μετά το 2021, όταν η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετώπισε την πιο καταστροφική πυρκαγιά στην ιστορία της (Αρακαπάς – 3 Ιουλίου 2021) η οποία προκάλεσε το θάνατο 4 ατόμων και κατάστρεψε περίπου 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, συμπεριλαμβανομένων 28 κατοικιών και εκτεταμένων καλλιεργειών, με υλικές ζημιές άνω των €15εκ και με ανυπολόγιστες ζημιές για το περιβάλλον.
Στην Έκθεση υποδεικνύεται επίσης, πως, πέραν των πιο πάνω, ένεκα της σημαντικής καθυστέρησης στη διαχείριση των διαγωνισμών, χάνεται μερικώς ή ολικώς το κρίσιμο ορόσημο της καλοκαιρινής περιόδου, δηλαδή όταν τα πτητικά πυροσβεστικά μέσα είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητα για να προστατευθεί ο τόπος και το φυσικό περιβάλλον.
Στην ίδια Έκθεση αναφέρεται επίσης, πως «αποτέλεσμα της τακτικής που ακολουθεί το Τμήμα Δασών (στο θέμα του καταρτισμού των εγγράφων των υπό αναφορά διαγωνισμών), είναι με την πάροδο του χρόνου να μειώνονται ακόμα περισσότερο τα διαθέσιμα προς μίσθωση πτητικά μέσα (στο παζάρι) και να μην ανατίθενται έγκαιρα ή και καθόλου οι διαγωνισμοί». Αυτό, σύμφωνα με την Έκθεση, αφήνει την Κυπριακή Δημοκρατία, για μεγάλο μέρος της θερινής περιόδου, χωρίς επαρκή αριθμό πτητικών μέσων πυρόσβεσης, και στο τέλος το δημόσιο υποχρεώνεται να αποδέχεται, μέσω των μειωμένων απαιτήσεων των εγγράφων των διαγωνισμών, να μισθώνει πτητικά μέσα και προσωπικό μειωμένης ενδεχομένως ποιότητας και εμπειρίας αντίστοιχα σε σχέση τις αρχικές απαιτήσεις του.
Παράλληλα, με τη μείωση της προσφοράς πτητικών πυροσβεστικών μέσων αυξάνεται και το κόστος εκμίσθωσης.
Ανάμεσα στα παραδείγματα που παρατίθενται είναι και η αγορά ενός αεροπλάνου και υπηρεσιών πιλότων για την περίοδο 2025 – 2027, με δικαίωμα ανανέωσης 2028-2029 και δύο αεροπλάνων και υπηρεσιών πιλότων και συντήρησης για 2025 – 2027, με δικαίωμα ανανέωσης 2028-2029. Η εκτιμώμενη αξία ήταν €17.200.000+ΦΠΑ. Όπως αναφέρεται, αρχικά το εκτιμώμενο κόστος ήταν €13,590.000 εκατ. και στην πορεία αυξήθηκε σε €17,2 εκατ.
Μέσω της Έκθεσης υποδεικνύεται, πως ενώ το εκτιμώμενο κόστος αυξήθηκε σημαντικά, η διάρκεια των υπηρεσιών μειώθηκε από 5 σε 3 έτη με τις υπόλοιπες παραμέτρους να μένουν αμετάβλητες. «Δηλαδή», σημειώνεται στην Έκθεση, «το εκτιμώμενο κόστος αυξήθηκε κατά 26,5%, παρόλο που η περίοδος αγοράς υπηρεσιών πυρόσβεσης και συντήρησης μειώθηκε κατά 40%».
Ένα από τα ζητήματα στα οποία σκοντάφτει το Τμήμα Δασών στον χειρισμό των προσφορών, αφορά τα πιστοποιητικά ασφαλείας (πιστοποιητικό EASA ή ICAO) και άλλοτε μεν γινόταν αποδεκτό το ένα, άλλοτε και τα δύο οδηγώντας σε περιπέτειες ή και καθυστερήσεις στην έγκαιρη εξασφάλιση πτητικών πυροσβεστικών μέσων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ακυρώθηκαν οι διαγωνισμοί, οδηγώντας σε περαιτέρω καθυστερήσεις.
Αξίζει να σημειωθεί, πως για τη μίσθωση δύο αεροπλάνων για πυρόσβεση με εκτιμώμενο κόστος €19,7 εκατ. ενώ παρέλαβαν τα έγγραφα 11 οικονομικοί φορείς, τελικά ουδείς υπέβαλε προσφορά. Όταν επαναπροκηρύχθηκε η προσφορά ενδιαφέρθηκαν 18 φορείς αλλά υπεβλήθη μόνο μία προσφορά.
Στην Έκθεση καταγράφεται, πως σε μία προσφορά ένας επιτηρητής αέρος δεν έγινε αποδεκτός ενώ σε άλλη προφορά για το ίδιο άτομο δεν υπήρξε ένσταση.
Επίσης σε μία προσφορά οι τιμές κατακύρωσης ήταν αυξημένες κατά 38% και σε άλλη κατά 27% από την εκτίμηση δαπάνης.
Σχετικά με τη μίσθωση ελικοπτέρων την περίοδο 2024-2025 με εκτιμώμενη αξία €18,4 εκατ. όλες οι προσφορές απορρίφθηκαν επειδή δεν υπέβαλαν εγγύηση συμμετοχής.
Σχετικά με την αγορά 42 πυροσβεστικών οχημάτων (περιλαμβανομένης της συντήρησης και της εκπαίδευσης), εκτιμώμενης αξίας €11.075.000+ΦΠΑ, αναφέρεται, πως κατακυρώθηκαν σε τιμή 10% πάνω από την αρχική εκτίμηση.
Τα 25 πυροσβεστικά οχήματα, ήταν ειδικής χρήσης και παντός εδάφους, με δυνατότητα μεταφοράς 2.000 λίτρων νερού (Τμήμα Α του διαγωνισμού με εκτίμηση δαπάνης €6.850.000+ΦΠΑ ).
Τα 17 πυροσβεστικά οχήματα είχαν δυνατότητα μεταφοράς 6.000 λίτρων νερού (Τμήμα Β του διαγωνισμού με εκτίμηση δαπάνης €4.225.000+ΦΠΑ).
Τα οχήματα ήταν συγχρηματοδοτούμενα από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και δεν έγινε έρευνα αγοράς αλλά οι αρμόδιοι βασίστηκαν σε εμπειρία προηγούμενων διαγωνισμών. Υποβλήθηκαν 4 προσφορές, (1 προσφορά για το Τμήμα Α και 3 προσφορές για το Τμήμα Β) εκ των οποίων οι 2 απορρίφθηκαν.
Ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε το Τμήμα Α (€7.568.750 + ΦΠΑ) και το Τμήμα Β (€4.674.409 + ΦΠΑ).
Ο διαγωνισμός για το τμήμα Β επαναπροκηρύχθηκε με €4.950.000+ΦΠΑ) και η κατακύρωση έγινε έναντι ποσού €6.143.885 (24% υψηλότερη από την εκτιμώμενη αξία) στο μοναδικό έγκυρο προσφοροδότη.
Στην Έκθεση καταγράφονται και τα ακόλουθα:
Το Τμήμα, ως Αναθέτουσα Αρχή, δεν κατάφερε να διαχειριστεί με τον απαιτούμενο βαθμό επάρκειας τη θωράκιση της χώρας με πτητικά και επίγεια μέσα, ένα ζήτημα πολύ κρίσιμης σημασίας για τη δημόσια ασφάλεια και την προστασία του φυσικού πλούτου της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ).
Σοβαρό προβληματισμό προκαλεί ο κακός σχεδιασμός, η ανεπαρκής έρευνα αγοράς, η ασυνέπεια των κριτηρίων αξιολόγησης και η επαναλαμβανόμενη προκήρυξη διαγωνισμών που είτε απέτυχαν να προσελκύσουν ικανό αριθμό προσφορών είτε κατέληξαν σε απορρίψεις λόγω αποκλειστικών και περιοριστικών τεχνικών απαιτήσεων, κυρίως όσον αφορά την αποδοχή μόνο πιστοποιήσεων από τον EASA, αποκλείοντας αντίστοιχες πιστοποιήσεις από τον ICAO.
