Η σκόνη του χρόνου έγινε τέχνη. Μέχρι που κάποιος τη σκούπισε…
Σε μουσείο της Ταϊβάν, ένας καλοπροαίρετος εθελοντής θέλησε να κάνει αυτό που όλοι έχουμε κάποτε θελήσει: να καθαρίσει έναν λερωμένο καθρέφτη. Μόνο που αυτή η «λεκιασμένη επιφάνεια» δεν ήταν βρωμιά, αλλά τέχνη: ένα έργο που είχε παγιδεύσει μέσα του τέσσερις δεκαετίες σκόνης, μνήμης και νοήματος.
Το περιστατικό σημειώθηκε στο Μουσείο Τέχνης Keelung, όπου ο εθελοντής, οπλισμένος με χαρτί τουαλέτας και υπευθυνότητα, σκούπισε τη σκόνη από το έργο «Inverted Syntax-16» του Ταϊβανέζου καλλιτέχνη Τσεν Σουνγκ-τσι. Δεν γνώριζε, όμως, πως εκείνη η σκόνη ήταν το ίδιο το έργο, όχι η ατέλειά του, αλλά η ουσία του.
Ο καθρέφτης του Τσεν δεν αντανακλούσε πρόσωπα· αντανακλούσε τον χρόνο. Επάνω του, η συσσωρευμένη σκόνη και μια προσεκτικά τοποθετημένη «μουτζούρα» σχημάτιζαν ένα σχόλιο για τη μεσαία τάξη, τη φθορά, τη μνήμη, για το πώς ό,τι θεωρούμε «ακάθαρτο» μπορεί να είναι τελικά το αποτύπωμα της ζωής. Μέχρι τη στιγμή που ένα χέρι, πιστεύοντας πως διορθώνει, εξάλειψε αυτό το αποτύπωμα.
Η ζημιά έγινε πριν προλάβει κάποιος να καταλάβει τι συμβαίνει. Η σκόνη εξαφανίστηκε και μαζί της, ένα κομμάτι από το αόρατο νήμα που συνέδεε το έργο με τον χρόνο και τον θεατή.
Το έργο ήταν μέρος της έκθεσης «We Are Me», μιας καλλιτεχνικής συνομιλίας γύρω από τη μνήμη, τη φθορά και την αλλαγή. Ο Τσεν Σουνγκ-τσι είναι γνωστός για τη χρήση καθημερινών υλικών, όπως καθρέφτες, πλέγματα, ξύλα, που μεταμορφώνει σε στοχασμούς πάνω στην εξαφάνιση και την ανθρώπινη αντοχή.
Το μουσείο έχει ήδη ζητήσει συγγνώμη από τον καλλιτέχνη και εξετάζει την αποκατάσταση του έργου ή πιθανή αποζημίωση. Νομικά, όμως, το ζήτημα είναι περίπλοκο: η «αφαίρεση σκόνης» δεν είναι εύκολο να θεωρηθεί υλική φθορά.
Κι ωστόσο, ίσως το περιστατικό αυτό να ανοίγει ένα άλλο ερώτημα: Μπορεί ένα έργο που «καταστράφηκε» να έχει μόλις αποκτήσει νέο νόημα;
Κάποιοι κριτικοί ήδη υποστηρίζουν πως η απρόσμενη πράξη του εθελοντή αποτελεί τώρα κομμάτι της ιστορίας του έργου, ένα σύμβολο του τρόπου με τον οποίο η ανθρώπινη πρόθεση, ακόμα κι όταν λανθάνει, συνεχίζει να γράφει επάνω στην τέχνη.
Ίσως, τελικά, το «καθαρό» και το «λερωμένο» να μην είναι αντίθετα. Ίσως είναι απλώς διαφορετικές όψεις του ίδιου καθρέφτη, εκείνου που μας κοιτάζει πίσω και μας θυμίζει ότι ο χρόνος δεν «καθαρίζεται».
