Μετά από μισό αιώνα αδιεξόδου, η Κύπρος ενδέχεται να βρεθεί στο επίκεντρο μιας νέας, δυναμικής προσπάθειας λύσης υπό τον Ντόναλντ Τραμπ.
Όπως αναφέρει ανάλυση της Washington Examiner, η εκλογή μετριοπαθούς ηγέτη στα κατεχόμενα και η στροφή της Κυπριακής Δημοκρατίας προς τη Δύση δημιουργούν μια σπάνια συγκυρία για να ξεπεραστεί το «παγωμένο» αδιέξοδο. Ο Τραμπ, με την εμπειρία του σε περιφερειακές συμφωνίες όπως η εξομάλυνση σχέσεων Αρμενίας–Αζερμπαϊτζάν, θα μπορούσε να προσφέρει στην Άγκυρα στρατηγικά κίνητρα ανοίγοντας τον δρόμο για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο.
Το δημοσίευμα σημειώνει ότι για μισό αιώνα, η Κύπρος υπήρξε η «ξεχασμένη» σύγκρουση της Ευρώπης. Είναι διαιρεμένη από το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε μετά από πραξικόπημα. Σήμερα, η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ το βόρειο μέρος του νησιού βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
Κάθε πρόεδρος των ΗΠΑ από τον Τζίμι Κάρτερ και έπειτα έχει αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό την Κύπρο. Ο ΟΗΕ έχει φιλοξενήσει αμέτρητες γύρες ειρηνευτικών συνομιλιών που δεν οδήγησαν πουθενά. Η διαίρεση έχει εδραιωθεί σε ένα αδιέξοδο, με τις δύο πλευρές να γίνονται λιγότερο ενθουσιώδεις για την εξεύρεση λύσης. Οι προηγούμενες προσπάθειες για επανένωση της Κύπρου έχουν επανειλημμένα καταρρεύσει. Το 2004, μια πρόταση υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ εγκρίθηκε από τους Τουρκοκύπριους, αλλά απορρίφθηκε κατά συντριπτική πλειοψηφία από τους Ελληνοκύπριους, που φοβόντουσαν για ζητήματα ασφάλειας και τουρκική επιρροή. Η τελευταία σοβαρή προσπάθεια έγινε το 2017 στην Ελβετία, όπου οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και των δύο κυπριακών πλευρών κατέρρευσαν λόγω της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων και των εγγυήσεων ασφαλείας. Τα ίδια προβλήματα συνεχίζουν να εμποδίζουν μια συμφωνία και σήμερα.
Η «ελπίδα» με την εκλογή Ερχιουρμάν και οι ανησυχίες των Τ/κ λόγω των εποίκων
Όμως, το έδαφος αλλάζει. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, ο Τουφάν Ερχουρμάν, ένας μετριοπαθής υποψήφιος, νίκησε τον σκληροπυρηνικό Ερσίν Τατάρ στις εκλογές του βορρά. Ο Ερχουρμάν διεξήγαγε προεκλογική εκστρατεία για την εξεύρεση λύσης με την κυβέρνηση των Ελληνοκυπρίων, μετά από χρόνια αδιεξόδου και εθνικιστικής ρητορικής. Η νίκη του σηματοδοτεί μια σπάνια στιγμή αισιοδοξίας στο νησί. Για τους Τουρκοκύπριους, που είναι κουρασμένοι από την πολιτική απομόνωση και ανησυχούν για τον υπερπληθυσμό Τούρκων εποίκων, η νίκη του αποτελεί ευκαιρία να επανεξετάσουν τις σχέσεις με τις ελεύθερες περιοχές.
Ο χρόνος είναι σημαντικός. Νωρίτερα φέτος, ειδικοί της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ αξιολόγησαν τη βάση στην Πάφο για να δουν αν μπορεί να υποστηρίξει ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στην περιοχή. Το σχέδιο είναι να βελτιωθεί η υποδομή ώστε η βάση να μπορεί να φιλοξενήσει ευρύτερο φάσμα αμερικανικών αεροσκαφών κατά τη διάρκεια εκκενώσεων ή περιφερειακών κρίσεων. Η Ουάσιγκτον έχει επίσης εξετάσει τη χρήση της βρετανικής βάσης Ακρωτηρίου για αντίδραση σε περιφερειακές κρίσεις. Όπως κάποτε περιέγραψε ο Χένρι Κίσινγκερ, η Κύπρος λειτουργεί ως «απίστευτη αεροπορική βάση», τοποθετημένη σε απόσταση βολής από τον Λίβανο, το Ισραήλ και τη μεγαλύτερη Μέση Ανατολή. Αυτή η γεωγραφία εξηγεί γιατί η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να βρει ενδιαφέρον να επενδύσει στο νησί.
Η αλλαγή συμβαίνει όχι μόνο στα κατεχόμενα αλλά και στις ελεύθερες περιοχές. Το δημοσίευμα τονίζει ότι υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη, η κυβέρνηση επιδιώκει στενότερους δεσμούς με την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, ένα διάλειμμα από την ευθυγράμμιση με τη Ρωσία, η οποία για δεκαετίες υπήρξε τόσο διπλωματικός εταίρος όσο και χρηματοδότης. Η Λευκωσία έχει δηλώσει την επιθυμία ένταξης στο ΝΑΤΟ, έχει καταπολεμήσει παράνομα ρωσικά κεφάλαια στη χώρα και έχει επιδιώξει στενότερες σχέσεις με το Ισραήλ.
«Η Άγκυρα βλέπει το νησί ως ζώνη ασφαλείας στην ανατολική Μεσόγειο»
Καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία στρέφεται προς τη Δύση, τα κατεχόμενα παραμένουν σταθερά υπό τον έλεγχο της Τουρκίας. Περίπου 40.000 Τούρκοι στρατιώτες βρίσκονται ακόμη εκεί, και η Τουρκία καλύπτει τα περισσότερα έξοδα της περιοχής, από τους μισθούς των υπαλλήλων μέχρι την ενέργεια και την κατασκευή νέων κτιρίων. Η Άγκυρα βλέπει το νησί ως τμήμα της ζώνης ασφαλείας της στην ανατολική Μεσόγειο και το χρησιμοποιεί για στρατιωτικούς σκοπούς. Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει χτίσει νέες βάσεις και μια βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο ψευδοκράτος, ενισχύοντας την παρουσία της. Το ψευδοκράτος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Τουρκία για χρήματα και πολιτική στήριξη, πράγμα που σημαίνει ότι καμία πρόοδος προς επανένωση δεν μπορεί να γίνει χωρίς την έγκριση της Άγκυρας.
Γι’ αυτό έχει αποτύχει η διαδικασία ειρήνευσης. Κανείς δεν έχει προσφέρει ποτέ στην Τουρκία κάτι που να αξίζει ώστε να εγκαταλείψει τη στρατιωτική της παρουσία και την προβολή δύναμης. Η ανάλυση υπογραμμίζει ότι ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται αυτή η «παγωμένη» σύγκρουση. Κατάφερε να τερματίσει δεκαετίες εχθρότητας μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Η Κύπρος μπορεί να είναι η επόμενη.
Τι θα μπορούσε να προσφέρει ο Τραμπ στην Άγκυρα
Ο Τραμπ θα μπορούσε να προσφέρει στην Άγκυρα όσα ποτέ ο ΟΗΕ δεν μπόρεσε, όπως αυξημένη συνεργασία στην άμυνα, εμπορικές ή ενεργειακές συμφωνίες με την υποστήριξη της Ευρώπης, σε αντάλλαγμα για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και ένα ανανεωμένο σχέδιο διαμοιρασμού της εξουσίας στο νησί.
Για δεκαετίες, η Κύπρος υπήρξε το «νεκροταφείο» των διπλωματών, μια σύγκρουση όπου η λύση πάντα φαινόταν κοντά αλλά ποτέ δεν μπορούσε να επιτευχθεί. Αν η κυβέρνηση Τραμπ επιλέξει να εμπλακεί, θα μπορούσε να μετατρέψει αυτό το αδιέξοδο σε σπάνια επιτυχία εξωτερικής πολιτικής και να δώσει νέα ώθηση στην επίλυση μιας από τις μεγαλύτερες διαιρέσεις της Ευρώπης.
