«Αν ερχόσουν σε μένα με μια διατροφική διαταραχή και έπρεπε να σου μάθω μόνο ένα πράγμα, αυτό θα ήταν ότι η μάχη που πρέπει να δώσεις για να γίνεις καλύτερα, δεν είναι ανάμεσα σε εσένα και εμένα, ή τους γονείς σου, ή οποιονδήποτε άλλον.
Είναι μάλλον μια μάχη ανάμεσα σε εσένα και… εσένα, ανάμεσα στον εαυτό σου με διατροφική διαταραχή και τον υγιή εαυτό σου». Η διατύπωση αυτή, της συμβούλου και καθοδηγήτριας αποκατάστασης διατροφικών διαταραχών (eating disorder recovery coach and eating disorders advocate), Άννης Μαρκιτάνη, μέλους του Παγκύπριου Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές, συνοψίζει τα σημαντικά μηνύματα που έστειλε η ανοικτή εκδήλωση με τίτλο «The time is now – Τώρα είναι η ώρα», που πραγματοποιήθηκε στο νεόδμητο αμφιθέατρο της αίθουσας πολλαπλών χρήσεων του νοσοκομείου Αθαλάσσας στη Λευκωσία, για την «πολύπλοκη και συχνά δυσνόητη κλινική πρόκληση» της διατροφικής διαταραχής.
Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν στις 23 Απριλίου 2025 ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές και η Διεύθυνση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του ΟΚΥπΥ, στο πλαίσιο της προσπάθειας «αποκωδικοποίησης» των διατροφικών διαταραχών στην Κύπρο και «των διαστάσεων και εκφάνσεων αυτών των σοβαρών και πραγματικών ψυχικών διαταραχών», όπως αναφέρθηκε. «Η σπονδυλική στήλη της ανάρρωσης, είναι να βοηθήσουμε τον παθόντα να καταφέρει να ενδυναμώσει τον υγιή του εαυτό, για να θεραπεύσει το διατροφικά διαταραγμένο κομμάτι του», είπε χαρακτηριστικά η Άννη Μαρκιτάνη.
Για «ανησυχητικούς αριθμούς, αύξηση των περιστατικών κατά 25% μετά την πανδημία, ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία και υψηλά ποσοστά θνησιμότητας» από διατροφικές διαταραχές στην Κύπρο, μίλησε στον χαιρετισμό της η παιδοψυχίατρος δρ Νίκη Ιεροδιακόνου επιστημονική συντονίστρια του Κέντρου Πρόληψης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών και διευθύντρια του Τμήματος Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας Εφήβων της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του ΟΚΥπΥ. Η δρ Ιεροδιακόνου, μετέφερε επίσης χαιρετισμό της διευθύντριας της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας δρος Άννας Παραδεισιώτη.
Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης η κλινική διαιτολόγος Άντρεα Κωνσταντινίδου πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές και η δρ Μαριάννα Αντωνιάδου εκ μέρους του υπουργού Υγείας Μιχάλη Δαμιανού. Η εκδήλωση περιλάμβανε διάλογο ανάμεσα σε δύο παθούσες, που με καθοδήγηση της Άννης Μαρκιτάνη, οδεύουν προς την ανάρρωση. Ακόμα περιλάμβανε συζήτηση με επαγγελματίες ψυχικής υγείας και με παρευρισκόμενους από το κοινό, με στόχο, όπως τονίσθηκε, «να αναθεωρήσουμε βαθιά ριζωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και στερεότυπα, να μιλήσουμε για τις υπάρχουσες θεραπευτικές προσεγγίσεις των διατροφικών διαταραχών και την προοπτική της πλήρους ανάρρωσης».
>Πιο ευάλωτη η ηλικιακή ομάδα 12 – 17 ετών…
«Η επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει πλέον τις διατροφικές διαταραχές, ως πολυπαραγοντικές καταστάσεις που απαιτούν ολιστική προσέγγιση», ανέφερε στον χαιρετισμό της η δρ Άννα Παραδεισιώτη και πρόσθεσε: Τα τελευταία επιδημιολογικά δεδομένα, καταδεικνύουν μια ανησυχητική αύξηση των περιστατικών μετά την πανδημία, ιδιαίτερα στην ηλικιακή ομάδα 12-17 ετών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ψυχογενής ανορεξία, παρουσιάζει την υψηλότερη θνησιμότητα μεταξύ των ψυχιατρικών διαταραχών στις νεαρές ηλικίες. Στο Μακάρειο Νοσοκομείο εδράζουν το Κέντρο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, με διεπαγγελματική ομάδα που παρέχει θεραπευτικά προγράμματα επί εξωτερικής βάσης για παιδιά και έφηβους μέχρι 18 ετών και το Τμήμα Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας Εφήβων από 12 έως 18 ετών, για όσες περιπτώσεις χρήζουν, κάποια στιγμή στην πορεία της θεραπείας τους, πιο εντατικής φροντίδας. Αντίστοιχα, στα εξωτερικά ιατρεία Στροβόλου, έχει αναπτυχθεί διεπαγγελματική Ομάδα Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και δύο κλινικοί ψυχολόγοι οι οποίοι εργάζονται αντίστοιχα στη Λάρνακα και το Παραλίμνι».
Η δρ Παραδεισιώτη ανέφερε ότι οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, ανέπτυξαν πρόσφατα ένα στρατηγικό σχέδιο δράσεων, που περιλαμβάνει την «ανάπτυξη υφιστάμενων και δημιουργία νέων εξειδικευμένων μονάδων διατροφικών διαταραχών, για παιδιά/έφηβους και ενήλικες, αρχικά στη Λευκωσία, με στόχο σταδιακά να αναπτυχθούν αντίστοιχες υπηρεσίες και σε άλλες επαρχίες. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης «περαιτέρω εκπαίδευση και εξειδίκευση επαγγελματιών στην έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία, όπως και συμμετοχή στην ανάπτυξη προγραμμάτων πρόληψης στα σχολεία, με συνεργασία εκπαιδευτικών και γονέων».
Να σημειώσουμε ότι η Μαίριλυν Ζανέττου μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές, αναφέρθηκε στην ίδρυση του Συνδέσμου το 2003 και επεσήμανε ότι «εδώ και 22 χρόνια, η κυβέρνηση συνεχίζει να αγνοεί επιδεικτικά τους παθόντες, αφού το αίτημα για επιμόρφωση ιατρικού και λοιπών επαγγελματιών υγείας παραμένει, καθώς επίσης και η ανάγκη για έναν χώρο κατάλληλο για να στεγάζονται τα άτομα που πάσχουν από διαταραχές πρόσληψης τροφής».
>Αληθινές ιστορίεςαναζήτησης νοήματος…
«Κάθε φορά που συναντώ έναν νέο άνθρωπο και την οικογένεια του που παλεύει με την ανορεξία, θυμάμαι τα λόγια του Irvin Yalom (σ. σ. διάσημος Αμερικανός ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας), ότι είναι προνόμιο να επιτρέπεται να είσαι μάρτυρας της ανθρώπινης αναζήτησης για νόημα. Γιατί αυτό είναι στην ουσία η διατροφική διαταραχή – μια οδυνηρή αναζήτηση νοήματος, ελέγχου και ταυτότητας, σε έναν κόσμο που συχνά φαίνεται χαοτικός και απειλητικός», είπε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της η δρ Νίκη Ιεροδιακόνου. Μιλώντας για «αληθινές ιστορίες» παθόντων, η δρ Ιεροδιακόνου, ανέφερε: «Η Ελένη, 15 ετών, μου είπε: Όταν δεν μπορούσα να ελέγξω τίποτα άλλο στη ζωή μου, έλεγχα το φαγητό μου. Ο Γιάννης, που ως πατέρας ένιωθε αβοήθητος, βλέποντας την κόρη του να εξαφανίζεται μπροστά στα μάτια του. Η Μαρία, που τώρα στα 22 της, αφού ξεπέρασε την ανορεξία, βοηθά άλλους νέους, ως ομότιμη σύμβουλος. Αυτές οι ιστορίες, με γεμίζουν – παράδοξα – με ελπίδα. Γιατί μέσα στον αγώνα τους, βλέπω το απίστευτο δυναμικό της ανθρώπινης ψυχής για μεταμόρφωση. Η κλινική μας εμπειρία, μάς έχει διδάξει τρεις θεμελιώδεις αλήθειες:
*Πρώτον, ότι η σύνδεση είναι θεραπευτική. Όταν ένας νέος άνθρωπος αισθάνεται πραγματικά ορατός και κατανοητός, αρχίζει να βρίσκει το θάρρος να αντιμετωπίσει τον φόβο του.
*Δεύτερον, ότι η θεραπεία είναι μια συλλογική πορεία. Όταν οι οικογένειες εμπλέκονται ως σύμμαχοι στη θεραπεία, η δύναμη της αλλαγής πολλαπλασιάζεται. Τρίτον, ότι η ελπίδα είναι μεταδοτική. Κάθε άνθρωπος που βρίσκει τον δρόμο προς την ανάρρωση, γίνεται φάρος για άλλους».
Αναφερόμενη στην παρούσα «κλινική πραγματικότητα» στην Κύπρο, η δρ Ιεροδιακόνου υπογράμμισε την «ανάγκη άμεσης δράσης για έγκαιρη παρέμβαση», αφού όπως είπε, «η αποτελεσματικότητα της θεραπείας αυξάνεται κατά 60% όταν η παρέμβαση γίνεται στους πρώτους έξι μήνες από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Υπάρχει επίσης ανάγκη διεπιστημονικής προσέγγισης, αφού οι διατροφικές διαταραχές, δεν είναι μόνο ψυχιατρικές καταστάσεις, αλλά έχουν σοβαρές σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις. Τέλος, υπάρχει ανάγκη για ενσωμάτωση της οικογένειας στη θεραπεία, δεδομένου ότι τα σύγχρονα θεραπευτικά μοντέλα που συμπεριλαμβάνουν την οικογένεια, παρουσιάζουν διπλάσια ποσοστά ανάρρωσης.
Η δρ Ιεροδιακόνου ευχαρίστησε τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Στήριξης Ατόμων με Διατροφικές Διαταραχές για τη συνδιοργάνωση της εκδήλωσης και ιδιαίτερα τους ιδρυτές του Συνδέσμου κυρία Ελένη Ζαννέτου και δρα Κώστα Κατσώνη «για τον επίπονο και πολύχρονο αγώνα τους». Για τη σημαντικότητα της οικογενειακής στήριξης, μίλησε στον «Φ» η κλινική διαιτολόγος Μυρτώ Δημητρίου (MSc στη Δημόσια Υγεία), τονίζοντας ότι «η πρόληψη των διατροφικών διαταραχών ξεκινά από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, όπου οι γονείς, οι φροντιστές (όπως γιαγιάδες και παππούδες), οι δάσκαλοι και οι γυμναστές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Η εκπαίδευση αυτών των σημαντικών προσώπων – πρόσθεσε – είναι απαραίτητη, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται με ευαισθησία και γνώση στη διαδικασία της σίτισης, ενισχύοντας μια θετική και ισορροπημένη σχέση των παιδιών με το φαγητό. Μέσα από τη στήριξη, την αποδοχή του σώματος και την αποφυγή κριτικής γύρω από την εμφάνιση ή τις διατροφικές επιλογές, καλλιεργείται ένα περιβάλλον ασφάλειας και αυτοεκτίμησης. Παράλληλα, είναι κρίσιμο να εκπαιδευτούν στην αναγνώριση πρώιμων ενδείξεων πιθανών διατροφικών διαταραχών – όπως η απότομη αλλαγή βάρους, η ενοχή μετά το φαγητό, η απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες ή οι εμμονές με το σώμα και τη δίαιτα – ώστε να μπορέσουν έγκαιρα να παρέμβουν και να ζητήσουν υποστήριξη από ειδικούς».
Η εμφάνιση, το βάρος και η πραγματική ουσία…
«Οι διατροφικές διαταραχές, είναι η ακραία εκδοχή του τι συμβαίνει σε αυτή την κοινωνία, τόσο στις γυναίκες, αλλά όλο και περισσότερο στους άνδρες και στην κοινότητα των διεμφυλικών ή άλλων ατόμων με ίντερσεξ ποικιλομορφίες» είπε στην παρέμβασή της η Άννη Μαρκιτάνη και πρόσθεσε μεταξύ άλλων: «Μια διατροφική διαταραχή, δεν προκαλείται, αλλά τροφοδοτείται από πολιτισμικές εμμονές που αφορούν την εμφάνιση και ιδιαίτερα το βάρος, σε αντίθεση με την πραγματική ουσία. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι και η δύναμη των σχέσεων, συμβάλλουν στην πλήρη ανάρρωση και τη διατήρηση αυτής, οδηγώντας τελικά σε μια αυθεντική εκτίμηση του εαυτού σου, με την προϋπόθεση ότι ο παθών, το επιλέξει και το επιτρέψει. Όταν κάποιο άτομο φτάσει στην πλήρη ανάρρωση, το βάρος και το σχήμα του σώματος αποκτούν τη σωστή διάσταση στη ζωή του, ενώ η σχέση του με το φαγητό και την άσκηση, δεν είναι πλέον αυτοκαταστροφική και ψυχαναγκαστική. Δεν θα «πουλά» πλέον τη ψυχή του γι’ αυτό, δεν θα θέτει σε κίνδυνο την υγεία και τις σχέσεις του, ούτε πρόκειται να βλάψει τον εαυτό του, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για να φορέσει ένα συγκεκριμένο νούμερο, για να έχει μια συγκεκριμένη εμφάνιση, ή για να φτάσει σε ένα επιθυμητό αριθμό στη ζυγαριά…».
Στην αταλάντευτη πίστη τους στην πλήρη ανάρρωση, μέσα από την καθοδήγηση της συμβούλου τους Άννης Μαρκιτάνη, αναφέρθηκαν στον διάλογο μεταξύ τους η Λ. και η Ν. «Βλέπω ότι ήταν εφικτό να αφήσω πεποιθήσεις και συνήθειες στο παρελθόν – είπε η Λ. – ενώ η εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, δυναμώνει μέρα με τη μέρα. Το βρίσκω απόλυτα απελευθερωτικό, το ότι μπορώ να διαλέξω τι να φάω, συνδυάζοντας το τι χρειάζομαι, με το τι θέλω. Βλέπω επίσης ότι αυτό που χρειάζομαι, πολλές φορές είναι το ίδιο με το τι θέλω, επειδή οι επιλογές μου δεν κουβαλούν ενοχή. Εκτός από τη σχέση μου με το φαγητό, είδα επίσης τεράστια βελτίωση στη σχέση μου με το σώμα μου και με τους ανθρώπους γύρω μου, που μου έφερε πολλή ευτυχία και ικανοποίηση. Έμαθα να είμαι ο εαυτός μου, να ανοίγομαι, να μη κρύβω την αλήθεια μου, κάτι που μου έφερε πανέμορφες σχέσεις και φιλίες. Επίσης μαθαίνω ότι όταν έχω αμφιβολίες, αρνητικές σκέψεις για το σώμα μου, ή όταν αναταράσσεται η σχέση μου με το φαγητό, κάτι άλλο πιο βαθύ και σημαντικό θέλει την προσοχή μου, όπως οι σχέσεις μου και ο χρόνος που δίνω στον εαυτό μου».
Η Ν. μίλησε στη διάρκεια του διαλόγου, για τον «διχασμό που βίωνε ανάμεσα σε δύο κομμάτια του ίδιου του εαυτού της – ένα διατροφικά διαταραγμένο κομμάτι σκληρό, αυστηρό, αδιάλλακτο και από την άλλη, ένα κομμάτι που νοιαζόταν, η φωνή της λογικής, το υγιές κομμάτι. Το βασανιστικό κομμάτι, που έιχε κυριεύσει τις σκέψεις μου, μου έλεγε «κι’άλλη γυμναστική», «μην φάεις, δεν χρειάζεται», «δεν πεινάς, πιές καφέ», «μην το φας, είναι υδατάνθρακας». Νόμιζα ότι ήμουν ένας πειθαρχημένος και συγκροτημένος άνθρωπος, αλλά τελικά ήμουν ένας στρατιώτης που ακολουθούσε διαταγές του διατροφικά διαταραγμένου κομματιού. Τώρα πια η σχέση μου με το σώμα μου, έχει αλλάξει. Δεν είμαι σκληρή και κακοποιητική πλέον με το σώμα μου. Αποφάσισα ότι για να ξεπεράσω τη διατροφική διαταραχή, θα πρέπει να αποδεχτώ το σώμα μου και την εξελικτική του πορεία, χωρίς αντίσταση. Έμαθα πλέον να μην έχω μόνο απαιτήσεις από αυτό, αλλά να ακούω και να κατανοώ τις ανάγκες του. Να βλέπω το σώμα μου, πέρα από το είδωλο μου στον καθρέφτη και να αντιλαμβάνομαι τη λειτουργική του ικανότητα και χρησιμότητα. Το σώμα είναι το όχημά μου στο ταξίδι της ζωής και είμαι ευγνώμων, αφού μπορώ να απολαμβάνω αυτό το ταξίδι με όλες μου τις αισθήσεις».
