Τον «πονοκέφαλο» των προσφυγών σε όλα τα τμήματα των υπουργείων και οργανισμών μετά την κατακύρωση διαγωνισμών προσπάθησε να απαλείψει η Βουλή την περασμένη Πέμπτη. Ωστόσο, με τον νέο νόμο φαίνεται πως δεν αντιμετωπίζεται η ρίζα του προβλήματος, ενώ ταυτόχρονα προκαλούνται ζητήματα διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις, αφού με το νέο πλαίσιο μειώνεται ο έλεγχος στις προσφορές.
Ειδικότερα, η Ολομέλεια της Βουλής αποφάσισε την Πέμπτη να ψηφίσει σε νόμο την πρόταση των βουλευτών του ΔΗΣΥ, Φωτεινής Τσιρίδου και Χαράλαμπου Πάζαρου, η οποία τροποποιεί όρους που αφορούν το δικαίωμα των εταιρειών να προσφύγουν στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών (ΑΑΠ) μετά την κατακύρωση διαγωνισμού.
Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο αυξάνεται στο 1 εκατ. ευρώ -από τις 500.000 ευρώ που ίσχυαν μέχρι σήμερα- το ποσό για το οποίο μπορεί μια εταιρεία να προσφύγει στην ΑΑΠ.
Παράλληλα, πλέον όλες οι εταιρείες που ζητούν αναστολή εκτέλεσης του έργου θα καταθέτουν υποχρεωτικά εγγυητική, η οποία θα υπολογίζεται με βάση την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης.
Αν και οι προθέσεις των βουλευτών στόχευαν στην αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος με τις καθυστερήσεις στα δημόσια έργα, η δυσκολία θα συνεχίσει να υφίσταται. Αυτό, όπως υποστήριξαν αρκετοί βουλευτές, οφείλεται στο ότι οι καθυστερήσεις δεν έχουν τη ρίζα τους στο δικαίωμα προσφυγής, αλλά στις ίδιες τις συμβάσεις και τις διαδικασίες που ακολουθούνται.
Η θέση του Αχ. Αιμιλιανίδη
Ανάλογες θέσεις είχε εκφράσει και ο νομικός Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, ο οποίος, πριν ακόμα ψηφιστεί η πρόταση, είχε επισημάνει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσο το νέο πλαίσιο θα βοηθήσει στη μείωση των καθυστερήσεων. Την άποψή του συμμερίστηκαν και άλλοι δικηγόροι κατά τη συζήτηση της πρότασης στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Μιλώντας στον «Φ», ο κ. Αιμιλιανίδης τόνισε ότι οι νέες νομοθετικές ρυθμίσεις όχι μόνο δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα των καθυστερήσεων, αλλά ενδέχεται να ενισχύσουν τη διαφθορά. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι η άποψή του δεν αφορά τους βουλευτές που κατέθεσαν την πρόταση και δεν αμφισβητεί τις καλές τους προθέσεις. Όπως συμπλήρωσε, το πρόβλημα με τις δημόσιες συμβάσεις δεν εντοπίζεται στις προσφυγές, αλλά στα έγγραφα των διαγωνισμών και στις αποφάσεις των επιτροπών που κατακυρώνουν τις προσφορές.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών εξετάζει περίπου 50 προσφυγές τον χρόνο, ενώ η εξέταση μιας υπόθεσης ολοκληρώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα, το αργότερο εντός δύο μηνών, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι καθυστερήσεις στα έργα δεν οφείλονται στις εταιρείες που προσφεύγουν.
Επιπλέον, υπενθύμισε ότι στην Κύπρο ήδη ίσχυε αυστηρό πλαίσιο, καθώς κάθε εταιρεία που προσφεύγει στην Αρχή υποχρεούται να καταβάλει τέλη έως και 20.000 ευρώ, τα οποία δεν επιστρέφονται, είτε χάσει είτε κερδίσει την προσφυγή.
«Έτρεξε» μελέτη το Γενικό Λογιστήριο
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο ενδέχεται να συγκρούεται με τα αποτελέσματα μελέτης που ανέθεσε το Γενικό Λογιστήριο για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των διαδικασιών προσφυγής στις δημόσιες συμβάσεις, χωρίς να διακυβεύεται η διαφάνεια.
Στις αρχές του 2025 είχε υπογραφεί σύμβαση για την εκπόνηση εμπεριστατωμένης μελέτης και την υποβολή εισηγήσεων για τη βελτίωση του ισχύοντος συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις του ευρωπαϊκού κεκτημένου και τις αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όπως είχε δηλώσει ο Γενικός Λογιστής, στόχος είναι η αποτελεσματικότητα, η ταχύτητα, η απλοποίηση των διαδικασιών και η ενίσχυση της διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις, προς όφελος όλων των εμπλεκομένων μερών.
Την ίδια ώρα, προχωρά η απόφαση για ριζική μεταρρύθμιση του συστήματος δημοσίων συμβάσεων. Έχει πλέον αναγνωριστεί, τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα, ότι στο υφιστάμενο σύστημα υπάρχουν παθογένειες και ότι ο τρόπος ετοιμασίας των εγγράφων, όπως και η κατακύρωση των διαγωνισμών, θα πρέπει να αλλάξουν.
Τι αλλάζει
Ο νέος νόμος προβλέπει ασφαλιστικές δικλίδες που στοχεύουν στη διασφάλιση της ισορροπίας ανάμεσα στο δημόσιο συμφέρον και το δικαίωμα των οικονομικών φορέων να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Το κατώτατο ποσό για υποβολή προσφυγής στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών (ΑΑΠ) ορίστηκε στο ένα εκατομμύριο ευρώ. Παράλληλα, οι εταιρείες που ζητούν αναστολή εκτέλεσης έργου θα πρέπει να καταθέτουν υποχρεωτικά εγγυητική επιστολή, το ύψος της οποίας θα καθορίζεται από την ΑΑΠ με βάση την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης.
Με τροπολογία του ΑΚΕΛ, που εγκρίθηκε από την Ολομέλεια, το ανώτατο ύψος της εγγυητικής αντιστοιχεί πλέον σε πέντε μήνες καθυστέρησης στην εκτέλεση έργου, αντί για επτά μήνες που προνοούσε η αρχική πρόταση.
Στη συζήτηση, ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης, εισηγήθηκε προφορικές τροπολογίες, ώστε το ύψος της εγγυητικής να μειωθεί και το τελικό ποσό να είναι χαμηλότερο. Παράλληλα, έγινε δεκτή εισήγηση του βουλευτή του ΔΗΚΟ, Πανίκου Λεωνίδου, να καθοριστεί το όριο προσφυγής στο ένα εκατ. ευρώ -αντί των δύο εκατ. που προέβλεπε η αρχική πρόταση και των 500.000 ευρώ που ίσχυαν μέχρι σήμερα. Οι τροπολογίες εγκρίθηκαν με 28 ψήφους υπέρ και μία κατά, αυτήν του βουλευτή των Οικολόγων, Χαράλαμπου Θεοπέμπτου.
Ο κ. Πασιουρτίδης ανέφερε ότι το όριο του ενός εκατ. ευρώ επιτυγχάνει την ισορροπία ανάμεσα στο δικαίωμα των επιχειρήσεων για προσφυγή και την ανάγκη υλοποίησης έργων χωρίς αδικαιολόγητες καθυστερήσεις.
Φωτεινή Τσιρίδου για τις καθυστερήσεις
Η εισηγήτρια της πρότασης, βουλευτής του ΔΗΣΥ Φωτεινή Τσιρίδου, έκανε λόγο για «αγανάκτηση και θυμό των φορολογουμένων» από τις καθυστερήσεις στα μεγάλα έργα.
Όπως υπογράμμισε, η νομοθεσία εισάγει δύο βασικές αλλαγές: την απαίτηση για εγγυητική επιστολή στην περίπτωση προσωρινού διατάγματος και την αναθεώρηση του ορίου προσφυγής. Με αυτόν τον τρόπο, είπε, αποτρέπονται καταχρηστικές πρακτικές, προστατεύεται ο ανταγωνισμός και διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο συνεισηγητής της πρότασης, βουλευτής του ΔΗΣΥ, Χαράλαμπος Πάζαρος, σημείωσε ότι ο νόμος «αλλάζει ριζικά τα δεδομένα για το δικαίωμα προσφυγής και την ολοκλήρωση των δημοσίων έργων».
Υποστήριξε ότι καταχρηστικές προσφυγές έχουν οδηγήσει σε «αντιζηλίες μεταξύ εταιρειών», αναφέροντας ως παράδειγμα την υπόθεση της μαρίνας Πάφου, που προκάλεσε μεγάλες καθυστερήσεις. Διευκρίνισε ότι η εγγυητική επιστολή θα επιστρέφεται μόνο σε περίπτωση που η προσφυγή δικαιωθεί· διαφορετικά θα κατάσχεται.
Από την πλευρά του, ο ανεξάρτητος σοσιαλιστής βουλευτής, Κωστής Ευσταθίου, υποστήριξε ότι το βασικό πρόβλημα δεν είναι οι προσφυγές αλλά οι ίδιες οι συμβάσεις, οι οποίες συχνά έχουν «φωτογραφικούς» όρους. Τόνισε ότι η λύση είναι η ενίσχυση της ΑΑΠ, ώστε να εξετάζει πιο γρήγορα τις υποθέσεις και όχι ο περιορισμός του δικαιώματος προσφυγής. Πρόσθεσε ότι η κυπριακή οικονομία στηρίζεται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, για τις οποίες το όριο των 500.000 ευρώ ήταν πιο ρεαλιστικό. Ξεκαθάρισε, ωστόσο, ότι θα στηρίξει τη νομοθεσία λόγω της μείωσης στο ύψος της εγγυητικής.
Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου, χαρακτήρισε τη σύσταση της ΑΑΠ «ευλογία για τη λειτουργία της Δημοκρατίας», καθώς έδωσε δυνατότητα και σε μικρές επιχειρήσεις να διεκδικήσουν προσφορές. Εξήγησε ότι η αρχική πρόταση για όριο στα δύο εκατ. ευρώ θα περιόριζε υπερβολικά το δικαίωμα προσφυγής, γι’ αυτό εισηγήθηκε μια «μέση λύση» με το ένα εκατ. ευρώ. Υπογράμμισε ότι στόχος δεν είναι ο περιορισμός των επιχειρηματιών, που ούτως ή άλλως έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στο Διοικητικό Δικαστήριο, αλλά η προστασία του δημοσίου συμφέροντος και η αποφυγή μακροχρόνιων καθυστερήσεων.
Σε ανάλογη γραμμή, ο βουλευτής της ΔΗΠΑ-Συνεργασία, Μαρίνος Μουσιούττας, χαρακτήρισε το όριο του ενός εκατ. ευρώ «ισορροπημένη λύση».
Η βουλευτής Αλεξάνδρα Ατταλίδου τάχθηκε επίσης υπέρ, σημειώνοντας ότι οι δυσλειτουργίες στις διαδικασίες προσφορών δεν οφείλονται αποκλειστικά στις προσφυγές αλλά και στη διοίκηση, η οποία δεν διασφαλίζει πάντα σωστή και διαφανή κατάρτιση των όρων.
Ο πρόεδρος των Οικολόγων, Σταύρος Παπαδούρης, υπογράμμισε ότι η αύξηση του ορίου ήταν αναμενόμενη, καθώς το ποσό των 500.000 ευρώ είχε καθοριστεί πριν πολλά χρόνια. «Το κόστος των έργων, ιδιαίτερα στον κατασκευαστικό τομέα, έχει διπλασιαστεί και κάποια στιγμή έπρεπε να προσαρμοστεί», ανέφερε.
