Το στεγαστικό πρόβλημα και οι τιμές των ακινήτων στην αγορά δεν είναι θέμα μόνο κυπριακό αλλά ευρωπαϊκό και η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη με τίτλο «Housing in the European Union: Market Developments, Underlying Drivers, and Policies» αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος.
Η έκθεση αναφέρει ότι τα σπίτια στην Πορτογαλία είναι από τα πιο υπερτιμημένα στην Ευρώπη. Ως γενικό συμπέρασμα, οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί απότομα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία δεκαετία, μετά από κύκλους ανόδου και διόρθωσης και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν ξεπεράσει την αύξηση του εισοδήματος, ιδίως μετά την άνοδο των επιτοκίων. Η ζήτηση κατοικιών, υποδεικνύουν οι τεχνοκράτες, επηρεάζεται από τα εισοδήματα, τον πλούτο, τα δημογραφικά στοιχεία και τους όρους των στεγαστικών δανείων, με τα πλουσιότερα νοικοκυριά και τους επενδυτές να διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο.
Από την πλευρά της προσφοράς, οι νέες κατασκευές έχουν μείνει πίσω από τη ζήτηση λόγω κανονιστικών εμποδίων και έλλειψης εργατικού δυναμικού, με τις ανακαινίσεις να έχουν συχνά προτεραιότητα έναντι των νέων κατασκευών.
Από την έκθεση προκύπτει ότι oι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί δραματικά σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία δέκα χρόνια και η Πορτογαλία βρίσκεται στη λίστα με τις χώρες όπου τα ακίνητα είναι σημαντικά υπερτιμημένα.
Τι γίνεται όμως με την Κύπρο; Στην έκθεση αναφέρεται ότι η Πορτογαλία, η Ολλανδία, η Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία, η Τσεχία και η Αυστρία έχουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις, με αναλογία τιμής προς εισόδημα, που είναι πάνω από 20% υψηλότερη από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Αντίθετα, ορισμένες χώρες, όπως η Ρουμανία, η Κύπρος και η Φινλανδία έχουν δει τις τιμές ακινήτων να μειώνονται σε σχέση με τα εισοδήματα, από το 2014.
Οι τεχνοκράτες της ΕΕ στην έκθεση αξιολογούν τη δανειοληπτική ικανότητα των νοικοκυριών και διαπιστώνουν ότι είναι χαμηλότερη το 2024 από ό,τι το 2019 σε 12 κράτη μέλη, λόγω του ισχυρού αντίκτυπου των υψηλότερων επιτοκίων. Στις υπόλοιπες 15 χώρες η δανειοληπτική ικανότητα αυξήθηκε, κυρίως ως αποτέλεσμα της αύξησης του εισοδήματος.
Από την αύξηση των επιτοκίων το 2022 (αν και αυτά έχουν πλέον μειωθεί κάπως, παραμένουν υψηλότερα από ό,τι πριν από τον κύκλο σύσφιξης), η δανειακή ικανότητα των νοικοκυριών είναι σε γενικές γραμμές σταθερή σε πολλές χώρες, σημειώνουν. «Η ισχυρή αύξηση του εισοδήματος έχει αυξήσει τη δανειοληπτική ικανότητα στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Κροατία, την Τσεχία και την Ουγγαρία, ενώ έχει μειωθεί στην Εσθονία, το Λουξεμβούργο, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, τη Σλοβακία και την Κύπρο», αναφέρεται στην έκθεση.
Τα προβλήματα σχετικά με την έκδοση οικοδομικών αδειών περιορίζουν την απαραίτητη αύξηση του αποθέματος δημόσιων κατοικιών. Σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Κροατία, η Ισπανία και η Ελλάδα «οι οικοδομικές άδειες βρίσκονται κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα», σύμφωνα με την έκθεση. Ένας από τους λόγους για αυτό είναι η παρατεταμένη γραφειοκρατία. «Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ υπάρχουν καθορισμένες προθεσμίες για την έκδοση άδειας, που κυμαίνονται από 3 εβδομάδες στη Λιθουανία έως 31 εβδομάδες στην Πορτογαλία». Σε ορισμένες χώρες (όπως η Κύπρος, η Δανία, η Λετονία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία και η Σουηδία) δεν υπάρχει καθορισμένος χρόνος.
Ενώ η περιοδική φορολογία ακινήτων εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, δεν εφαρμόζεται σε έξι κράτη μέλη (Κύπρος, Εσθονία, Κροατία, Ουγγαρία, Ιταλία, Μάλτα), σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η έκθεση σημειώνει ότι το ζήτημα των κενών ακινήτων αποτελεί σημαντική πρόκληση σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς περίπου ένα στα έξι ακίνητα εκτιμάται ότι είναι κενό σε όλη την Ευρώπη. Αυτό το ζήτημα είναι ιδιαίτερα έντονο σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Πορτογαλία, η Μάλτα, η Κύπρος και η Ουγγαρία.
