Με την κατάθεση της Χριστίνας Καούλλα, διοικητικής λειτουργού Α’ του Υπουργείου Εσωτερικών, συνεχίστηκε την Τετάρτη η δίκη των κατηγορούμενων Δημήτρη Συλλούρη και Χριστάκη Τζιοβάννη στο Κακουγιοδικείο Λευκωσίας, στη διαδικασία που ξεκίνησε με αφορμή το δημοσίευμα του Αλ Τζαζίρα. Η κ. Καούλλα, χειρίστηκε, μεταξύ πολλών άλλων, τις δύο επίδικες υποθέσεις πολιτογραφήσεων, του Νικολάι Γκορνόφσκι και του Almi Armoush και της κόρης του Zaineh Armoush.
Όπως κατέθεσε, η κ. Καούλλα ήταν επικεφαλής της Μονάδας Ελέγχου Πολιτογραφήσεων του Υπουργείου Εσωτερικών μέχρι το τέλος του 2020. Η ίδια ασχολήθηκε με το θέμα των πολιτογραφήσεων από το 2008, όταν υπηρετούσε στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού, ενώ από το 2011 που μεταφέρθηκε στη διοίκηση του Υπουργείου Εσωτερικών εκτελούσε καθήκοντα σχετικά με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ).
Η μάρτυρας κλήθηκε από την εκπρόσωπο της Κατηγορούσας Αρχής, Χάρις Καραολίδου, να αναφερθεί στο νομικό πλαίσιο που ίσχυε κατά καιρούς για το ΚΕΠ και τις τροποποιήσεις που έγιναν. Αναφέρθηκε, επίσης, στη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων πολιτογραφήσεων. Όπως είπε, η αίτηση υποβαλλόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου λειτουργός παραλάμβανε και έλεγχε ότι υπήρχαν όλα τα απαραίτητα συνοδευτικά έγγραφα, χωρίς να ελέγχει, όμως το περιεχόμενό τους. Επιπλέον, ο διορισμένος εκπρόσωπος του αιτητή (πάροχος υπηρεσιών) κατέβαλλε τέλος €2.000. Στη συνέχεια ο λειτουργός εξέδιδε βεβαίωση υποβολής αίτησης, η οποία χρησιμοποιούταν για σκοπούς υποβολής αίτησης στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης για έκδοση άδειας παραμονής στην Κύπρο, που ήταν απαραίτητος όρος του ΚΕΠ.
Όπως εξήγησε, μεταξύ των απαραίτητων εγγράφων που έπρεπε να υποβάλλονται, μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου το 2018, ήταν και η υπεύθυνη δήλωση του παρόχου υπηρεσιών, που δήλωνε ότι γνώριζε τους όρους του προγράμματος και τους επεξήγησε επαρκώς στον πελάτη του, καθώς και υπεύθυνη δήλωση από τον αιτητή που να πιστοποιούσε αδρομερώς ότι του επεξηγήθηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις του προγράμματος από τον πάροχο. Ακόμα, έπρεπε να περιλαμβάνεται έκθεση με τα αποτελέσματα ελέγχου δέουσας επιμέλειας που διενήργησε ο πάροχος υπηρεσιών.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι η διαδικασία ήταν ίδια και στις περιπτώσεις που μαζί με τον αιτητή υπέβαλλε αίτηση και ο/η σύζυγος. Από την άλλη, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας (οικονομικά εξαρτώμενα ενήλικα τέκνα μέχρι την ηλικία των 28 χρονών, νοουμένου ότι ήταν φοιτητές ή, αν είχαν αναπηρία που τα καθιστούσε ανίκανα να εργαστούν χωρίς ηλικιακό όριο) μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση μόνο μετά την έγκριση υπηκοότητας του επενδυτή, όπως και οι γονείς του επενδυτή, με την προϋπόθεση ότι κατείχαν μόνιμη κατοικία στην Κύπρο αξίας τουλάχιστον 500.000 ευρώ.
Με τροποποίηση του 2020, όλα τα μέλη της οικογένειας μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση μαζί με τον επενδυτή και προστέθηκαν και τα πεθερικά του επενδυτή.
Ερωτηθείσα τι γινόταν σε περίπτωση που κάποιο μέλος της οικογένειας δεν πληρούσε τα ηλικιακά κριτήρια, είπε ότι υπήρχαν δύο σενάρια: ή το ενήλικο τέκνο υπέβαλλε αίτηση ως οικονομικά εξαρτώμενο και επαφιόταν στον Υπουργό να αποφασίσει αν θα το θέσει ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, ή θα μπορούσε να υποβάλει ξεχωριστή αίτηση ως επενδυτής.
Αφού εξήγησε τη διαδικασία που ακολουθούσε ο λειτουργός που εξέταζε την αίτηση, ρωτήθηκε αν στη διαδικασία εμπλεκόταν η Βουλή. Απάντησε ότι η Βουλή έπρεπε να ενημερωνόταν για την πρόθεση του Υπουργού Εσωτερικών να υποβάλει πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο για παραχώρηση υπηκοότητας σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Εξήγησε ότι η επιστολή ήταν ενημερωτικής φύσεως και ότι στη διαδικασία δεν εμπλεκόταν κάπου ο εκάστοτε Πρόεδρος της Βουλής.
Σημείωσε, επίσης, ότι όσον αφορά τον έλεγχο των οικονομικών κριτηρίων μιας αίτησης, από το 2011 λαμβάνονταν υπόψη και οι απόψεις του Υπουργείου Οικονομικών, ενώ ελέγχονταν και από τον λειτουργό που εξέταζε την αίτηση. Από τον Ιανουάριο 2019, διαχωρίστηκαν οι αρμοδιότητες του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Εσωτερικών και το Υπουργείο Εσωτερικών δεν έλεγχε καθόλου τα οικονομικά έγγραφα της αίτησης, αλλά βασιζόταν αποκλειστικά στις απόψεις του Υπουργείου Οικονομικών.
Ερωτηθείσα τι γινόταν σε περιπτώσεις που υπήρχε διαφωνία στις απόψεις μεταξύ Υπουργείου Εσωτερικών και Υπουργείου Οικονομικών σε σχέση με τα οικονομικά κριτήρια, είπε ότι οι δύο απόψεις καταγράφονταν στο σημείωμα προς τον Υπουργό Εσωτερικών και αποφάσιζε αυτός ποια άποψη θα ακολουθούσε.
Απαντώντας για το πόσες αιτήσεις εξέτασε η ίδια, στο πλαίσιο των καθηκόντων της, είπε ότι μεταξύ 2008 και 2017 ήταν η μοναδική λειτουργός που ασχολούταν με τις αιτήσεις. Συνολικά απέκτησαν υπηκοότητα μέσω του ΚΕΠ 7.500 άτομα (3.250 επενδυτές και οι υπόλοιποι μέλη των οικογενειών τους). «Εξέτασα το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτές», είπε.
Η κ. Καραολίδου ρώτησε, επίσης, την κ. Καούλλα, τι γινόταν στις περιπτώσεις που ο Υπουργός Εσωτερικών αποφάσιζε να μην προωθήσει στο Υπουργικό Συμβούλιο μια αίτηση. Απάντησε ότι μέχρι τον Ιούλιο 2021 αυτές οι αιτήσεις δεν προωθούνταν στο Υπουργικό, και απλώς ο λειτουργός ενημέρωνε τον πάροχο υπηρεσιών για την απόφαση του Υπουργού να μην προωθηθεί η αίτηση και τους λόγους. Ωστόσο, τον Ιούλιο 2021 που εξετάστηκαν οι τελευταίες αιτήσεις, μετά τη λήξη του προγράμματος, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών, Νίκος Νουρής, αποφάσισε να θέσει όλες τις αιτήσεις ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, ακόμα κι αυτές που δεν θα προωθούνταν, και αποφάσιζε το Υπουργικό ποιες θα εγκρίνονταν.
Κώδικας συμπεριφοράς για παρόχους υπηρεσιών
Η κ. Καούλλα είπε, ακόμα, ότι με την τροποποίηση της νομοθεσίας το 2018, καθορίστηκε το πλαίσιο για τους παρόχους υπηρεσιών που ασχολούνταν με το ΚΕΠ. Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε ότι με το ΚΕΠ μπορούν να ασχολούνται μόνο εξουσιοδοτημένοι πάροχοι, εγγεγραμμένοι σε ειδικό μητρώο. Επίσης, θεσπίστηκε επιτροπή εποπτείας, με εκπρόσωπο από το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Οικονομικών και από τον Κυπριακό Οργανισμό Προώθησης Επενδύσεων. Επίσης, η απόφαση καθόρισε ότι πρέπει να υποβάλλονται υπεύθυνες δηλώσεις των παρόχων μαζί με τις αιτήσεις των επενδυτών, αλλά και τον κώδικα συμπεριφοράς που έπρεπε να τηρούν οι πάροχοι υπηρεσιών.
Κληθείσα να απαντήσει σε σχετική ερώτηση, είπε ότι υπήρχε πρόνοια στον εν λόγω κώδικα που απαγορεύει τον επηρεασμό των λειτουργών που χειρίζονται τις αιτήσεις. Διαβάζοντας από τον κώδικα, που κατατέθηκε ως τεκμήριο, είπε ότι απαγορεύεται ρητώς ενέργεια που έχει σκοπό τον επηρεασμό λειτουργών, καθώς και ότι οι πάροχοι υπηρεσιών δεν συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα σε μορφή δωροδοκίας ή ανάρμοστη επιρροή σε αξιωματούχους.
Επιπλέον, όπως ανέφερε η μάρτυρας, προβλεπόταν ότι έπρεπε να μην ασκούν δραστηριότητα που θα μπορούσε να θεωρηθεί διεφθαρμένη, ανήθικη ή παράνομη, να μην παραπληροφορούν τους πελάτες τους για τη σχέση τους με αξιωματούχους για να προβάλλουν τις υπηρεσίες τους και τη δυνατότητα επίσπευσης της αίτησης τους. Επιπλέον, είχαν την υποχρέωση να ενημερώσουν τον αιτητή αν είχαν σύγκρουση συμφερόντων.
Πρόσθεσε ότι ο πάροχος έπρεπε να υπογράψει τον κώδικα συμπεριφοράς και να παρακολουθήσει ενημερωτικό σεμινάριο για το ΚΕΠ, που διοργάνωνε η επιτροπή εποπτείας και ελέγχου, σημειώνοντας ότι η ίδια συμμετείχε στην εκπαίδευση εκ μέρους του Υπουργείου Εσωτερικών.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, διευκρίνισε ότι ο επενδυτής, για να πληροί τα οικονομικά κριτήρια, έπρεπε να είχε, κατά την υποβολή της αίτησης, προβεί ήδη στην επένδυση και να καταβάλει στον πωλητή ολόκληρο το ποσό, με ελάχιστο τα €2 εκ. Ρωτήθηκε, ακόμα, γιατί έπρεπε στην αίτηση να υποβάλλεται και έγγραφο από έμβασμα με το ποσό της επένδυσης σε τράπεζα στην Κύπρο και απάντησε ότι έπρεπε να φαίνεται ότι τα λεφτά μπήκαν στην κυπριακή οικονομία και δεν υπήρξε συμφωνία για να εμβαστεί το ποσό σε τράπεζα του εξωτερικού.
Ερωτηθείσα για τη διάρκεια εξέτασης μιας αίτησης, είπε ότι μέχρι το 2015 ο αριθμός τους ήταν διαχειρίσμος και η εξέταση έπαιρνε τρεις μήνες. Στη συνέχεια αυξήθηκε σε έξι μήνες, ενώ προς το 2018-2019 χρειάζονταν 10-11 μήνες, «μπορεί και περισσότερο». Σημείωσε, επίσης, ότι κρατούσαν «αυστηρή χρονολογική σειρά, με βάση την ημερομηνία υποβολής της αίτησης». Στην ερώτηση αν υπήρχε περίπτωση παράκαμψης της σειράς, είπε ότι αυτό μπορούσε να γίνει με οδηγίες του Υπουργού ή του Γενικού Διευθυντή για επίσπευση της εξέτασης της αίτησης. Διευκρίνισε ότι αυτό μπορεί να έγινε συνολικά σε 25-30 περιπτώσεις.
Η εκπρόσωπος της Κατηγορούσας Αρχής στη συνέχεια κατέθεσε τρεις καταθέσεις της μάρτυρα στην αστυνομία, ως μέρος της κυρίας εξέτασής της, ημερομηνίας 19/10/2020, 9/11/2020 και 17/3/2021, καθώς και κατάθεση της που είχε ήδη κατατεθεί ως τεκμήριο, ημερομηνίας 18/3/2021.
Η πρώτη κατάθεσή της (19/10/2020) αφορούσε την υπόθεση Νικολάι Γκορνόφσκι, ενώ η δεύτερη (9/11/2020) την υπόθεση Αλμί Αρμούς και της οικογένειας του. Η κ. Καραολίδου ζήτησε από τη μάρτυρα να μετροφυλλήσει τους φακέλους του Υπουργείου Εσωτερικών για τις δύο αυτές υποθέσεις, οι οποίοι ήταν ήδη κατατεθειμένοι ως τεκμήρια.
Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση, ανέφερε ότι στην αίτηση συμπεριλήφθηκαν τέσσερα αγοραπωλητήρια έγγραφα και η απόδειξη κατάθεσης τους στο Κτηματολόγιο, καθώς και βεβαιώσεις από τον πωλητή για την είσπραξη ολόκληρου του συμφωνηθέντος ποσού, ημερομηνίας 14/1/2019 και φέροντας υπογραφή «Χριστάκης Τζιοβάννης, Διευθυντής». Πρόσθεσε ότι περιλαμβανόταν και αντίγραφο εγγράφου για έμβασμα μεταφοράς σε κυπριακή τράπεζα, ύψους €2.300.470, από λογαριασμό του Νικολάι Γκορνόφσκι σε λογαριασμό του δικηγορικού γραφείου Γ. Πιττάτζης ΔΕΠΕ, με ημερομηνία εμβάσματος 20/12/2018.
Η κ. Καούλλα ρωτήθηκε αν η συγκεκριμένη αίτηση, στη βάση στοιχείων που τη συνόδευαν, πληρούσε το οικονομικό κριτήριο, και απάντησε θετικά. Σημείωσε ότι παρόλο που δεν υπήρχε έγγραφο που να βεβαιώνει τη μεταφορά των χρημάτων από τον λογαριασμό του δικηγορικού γραφείου σε λογαριασμό του πωλητή, ο πωλητής εξέδωσε βεβαιώσεις ότι εισέπραξε όλο το ποσό. «Θεωρώ δεδομένο ότι υπήρξε η μεταφορά. Δεν θα έδινε τέτοια βεβαίωση αν δεν είχε γίνει», ανέφερε.
Η κ. Καραολίδου την ενημέρωσε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση τα λεφτά δεν είχαν πληρωθεί στον κ. Τζιοβάννη τον Ιανουάριο 2019, όταν υποβλήθηκε η αίτηση, αλλά μετά την έγκριση της πολιτογράφησης, τον Ιούνιο 2019. Ρωτώντας ποια θα ήταν η άποψή της για την αίτηση, αν γνώριζε αυτό το γεγονός, είπε ότι «δεν θα ικανοποιούταν το οικονομικό κριτήριο, δεν είχε ολοκληρωθεί η επένδυση».
Στη συνέχεια η κ. Καραολίδου έδειξε στη μάρτυρα αντίγραφο του reservation agreement, με το οποίο οι πωλητές διαβεβαίωσαν τον επενδυτή ότι θα διευκολύνουν την αίτησή του και θα τον βοηθήσουν να εξασφαλίσει εξαίρεση για βασική προϋπόθεση του προγράμματος, για την έκδοση άδειας παραμονής. Ερωτηθείσα αν τα όσα περιλαμβάνονται στο έγγραφο παραβιάζουν τον κώδικα συμπεριφοράς των παρόχων, είπε ότι «ενδεχομένως θα μπορούσε να είναι παραβίαση του κώδικα συμπεριφοράς. Πρέπει να τεθεί ενώπιον της επιτροπής εποπτείας και ελέγχου για να αποφασίσει κατά πόσο αποτελούσε παραβίαση».
Αφού βεβαιώθηκε ότι το συγκεκριμένο έντυπο δεν περιλαμβανόταν στον φάκελο του Υπουργείου Εσωτερικών, είπε ότι αν είχε οποιοδήποτε στοιχείο που έδειχνε ότι ένας πάροχος υπηρεσιών πιθανώς να παραβίαζε τον κώδικα συμπεριφοράς, «θα προωθούσα το ζήτημα στην επιτροπή εποπτείας και ελέγχου για να αποφασίσει αν υπήρχε παράβαση ή όχι».
Στην κατάθεσή της, είχε αναφέρει ότι έλαβε επιστολή από τον Ανδρέα Πιττάτζη και επικοινώνησαν στη συνέχεια μαζί της τηλεφωνικά -χωρίς να θυμάται ποιος, θέτοντας της ερωτήματα κατά πόσο ο επενδυτής μπορούσε να δώσει τα βιομετρικά του στοιχεία στο Λονδίνο ή αν μπορούσε να εγκριθεί η αίτηση του χωρίς έκδοση άδειας παραμονής. «Τους είχα αναφέρει ότι είναι αδύνατο», είχε πει.
Επισήμανε ότι η ίδια επιστολή λήφθηκε επίσης από το γραφείο του Γενικού Διευθυντή, Κύπρου Κυπριανού, ενώ πανομοιότυπο μήνυμα στάλθηκε και τρίτη φορά στο Υπουργείο Εσωτερικών.
Σε ερώτηση τι έγινε τελικά με αυτό το αίτημα, είπε ότι η επιστολή στάλθηκε στο Γραφείο του Υπουργού, τότε του Κωνσταντίνου Πετρίδη, και οι οδηγίες του ανέφεραν απόρριψη του αιτήματος,
Στη συνέχεια επανήλθε το ίδιο αίτημα με νέα επιστολή, απευθυνόμενο στον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου, χωρίς, όπως διευκρίνισε, να έχει υποβληθεί κάποιο νέο στοιχείο. Τελικά το αίτημα απαντήθηκε με οδηγίες του Υπουργού για επίσπευση εξέτασης της αίτησης.
Κληθείσα να πει ποια ήταν η δική της εισήγηση για τη συγκεκριμένη αίτηση, είπε ότι «ο αιτών δεν ικανοποιούσε βασική προϋπόθεση του ΚΕΠ για κατοχή άδειας παραμονής στην Κύπρο. Έθεσα το θέμα στον Υπουργό για οδηγίες, δεδομένου του γεγονότος ότι δεν πληρούσε την προϋπόθεση». Τελικά, είπε, ο Υπουργός αποφάσισε να τεθεί η υπόθεση ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ στην πρόταση του αναγράφηκε το γεγονός ότι ο αιτών δεν ικανοποιούσε αυτή την προϋπόθεση. Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την έγκριση της αίτησης στις 5/6/2019.
Η κ. Καούλλα ρωτήθηκε αν ήταν συνήθης πρακτική να στέλνονται αιτήματα στο πλαίσιο του ΚΕΠ στον εκάστοτε Υπουργό ή Γενικό Διευθυντή. Απάντησε ότι η συνήθης πρακτική ήταν να αποστέλλονται στους λειτουργούς τα αιτήματα, αν και υπήρχαν και περιπτώσεις που απευθύνονταν στους ιεραρχικά ανώτερους, τον Διευθυντή και τον Υπουργό. «Ήταν κάτι που συνέβαινε», είπε.
Ρωτήθηκε, επίσης, αν ήταν σύνηθες να της τηλεφωνούν αξιωματούχοι της Δημοκρατίας, όπως Βουλευτές ή άλλοι και να ζητούν λεπτομέρειες για την πορεία μιας αίτησης, και απάντησε ότι «σύνηθες δεν ήταν. Υπήρχαν περιπτώσεις».
Μετροφυλλώντας τον φάκελο της υπόθεσης Αλί Αρμούς, είπε ότι εντός του βρίσκονται, μεταξύ άλλων, φαξ που στάλθηκε από το γραφείο του παρόχου υπηρεσιών FIDESCORP στις 2/10/2017 για να παραχωρηθεί η δυνατότητα στην ενήλικη κόρη του επενδυτή να υποβάλει αίτηση για πολιτογράφηση πριν την έγκριση της αίτησης του επενδυτή, καθώς και αντίγραφο ηλεκτρονικής επικοινωνίας μεταξύ του Υπουργείου Οικονομικών και του παρόχου υπηρεσιών C.C. Law, που κοινοποιήθηκε και στην ίδια.
Η αντεξέταση της κ. Καούλλα από τους συνήγορους υπεράσπισης θα αρχίσει στις 16 Ιουνίου, που έχει οριστεί ως επόμενη δικάσιμος.
ΚΥΠΕ
