Ασήκωτες είναι οι υποχρεώσεις των Δήμων προς το κράτος και τις τράπεζες και εάν προστεθεί σε αυτές και το αναλογιστικό έλλειμμα στα ταμεία τους, τότε το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο. Και σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά, το κράτος και κατ’ επέκταση οι πολίτες θα κληθούν να πληρώσουν την νύφη. Δηλαδή, το κράτος θα πληρώσει €800 εκατ. για να καλύψει τις υποχρεώσεις των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης.
Συγκεκριμένα, οι μακροχρόνιες υποχρεώσεις των είκοσι νέων Δήμων προς της κυβέρνηση και τα πιστωτικά ιδρύματα ανέρχονται στα €598 εκατ.
Επιπρόσθετα , το αναλογιστικό έλλειμμα των ταμείων τους ανέρχεται στο συνολικό ποσό των €201 εκατ. Μάλιστα, το μεγαλύτερο μέρος της οφειλής προέρχεται κυρίως από τους Δήμους με τον μεγαλύτερο πληθυσμό.
Όπως υποδεικνύεται στην έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων, σε περίπτωση που δήμος αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις προς τους εργοδοτούμενους του, τότε ενδεχομένως το κράτος να κληθεί να καλύψει τις συγκεκριμένες υποχρεώσεις.
Πάντως, τα οικονομικά βαρίδια που άφησαν οι προηγούμενοι δήμοι πριν από την εφαρμογή της μεταρρύθμισης δημιουργούν σκοπέλους στους νέους δήμους. Αξίζει να αναφερθεί πως από το 2024 μέχρι το 2026 η κρατική χορηγία που έλαβαν ή θα πάρουν οι δήμοι ανέρχεται στα €339 εκατ. Δηλαδή το 2024, έλαβαν χορηγία €105 εκατ. ενώ φέτος και του χρόνου είναι ύψους €117 εκατ. κατ’ έτος. Σημειώνεται πως από τη μεταρρύθμιση η χορηγία στους δήμους αυξήθηκε κατά €47 εκατ. σε σχέση με την χορηγία που λάμβαναν με το προηγούμενο καθεστώς.
Με τα νέα δεδομένα, η κρατική χορηγία συμψηφίζεται με τις καθυστερημένες οφειλές των δήμων προς τα διάφορα κυβερνητικά τμήματα και επαρχιακές διοικήσεις, όπως επίσης στην ΑΗΚ, στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, το Τμήμα Δημοσίων Έργων, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, καθώς και το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας.
Υπενθυμίζεται πως η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εφαρμόστηκε τον Ιούλιο 2024, με στόχο την εξοικονόμηση οικονομικών πόρων. Πριν από τη μεταρρύθμιση υπήρχαν 39 Δήμοι εκ των οποίων οι 9 κατεχόμενοι και 487 κοινοτικά συμβούλια από τα οποία τα 137 ήταν κατεχόμενα. Από πέρσι τον Ιούλιο ο αριθμός των δήμων στις ελεύθερες περιοχές μειώθηκε στους 20 ενώ το ύψος της κρατικής χορηγίας που λαμβάνονται καθορίζεται στη βάση του πληθυσμού, της έκτασης, της οικιστικής πυκνότητας, καθώς και με άλλα κριτήρια.
Σύμφωνα με τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς, οι πέντε δήμοι που θα πάρουν τη μεγαλύτερη χορηγία είναι: η Λευκωσία €22.55 εκατ., Λεμεσός €17.03 εκατ., Λάρνακα €10.09 εκατ., Στρόβολος €9.28 εκατ. και η Πάφος €6.65 εκατ.
Σχεδόν 3.500 οι δημοτικοί υπάλληλοι
Οι 20 Δήμοι εργοδοτούν συνολικά 3.477 εργαζόμενους, με το μισθολόγιο να καλύπτει το 30% περίπου των συνολικών τους δαπανών. Οι υπόλοιπες λειτουργικές τους δαπάνες καλύπτουν περίπου το 28%. Συνεπώς, οι δαπάνες προσωπικού και οι λειτουργικές δαπάνες αποτελούν το σημαντικότερο ποσοστό των δαπανών των Δήμων.
Στις λειτουργικές δαπάνες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες που σχετίζονται με την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες (καθαριότητα, κοινωνικές υπηρεσίες, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.ά.) . Με τη διεύρυνση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων τους, θα είναι σε θέση να προσφέρουν περισσότερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες στον πολίτη, και να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη.
Οι μέσοι μισθοί στους Δήμους
Με βάση την κατηγοροποίηση των Δήμων με βάσει τον πληθυσμό τους, ο μέσος μισθός στους εργαζόμενους στις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης με πληθυσμό κάτω των 20 χιλ. είναι €35.033. Επίσης για την συγκεκριμένη κατηγορία, η κρατική χορηγία αποτελεί 39.35% των συνολικών εσόδων ενώ οι δαπάνες προς προσωπικού από τις συνολικές δαπάνες αντιστοιχούν στο 20.18%.
Εξάλλου, Δήμοι με πληθυσμό 20.001 μέχρι 40.000 , ο μέσος ετήσιος μισθός στους εργαζόμενους κυμαίνεται στις €28.241 με τις δαπάνες προσωπικού να αντιστοιχούν στο 21.13% στις συνολικές δαπάνες.
Παράλληλα, το ύψος της κρατικής χορηγίας που λαμβάνουν από το σύνολο των εσόδων αντιστοιχεί σε 28.37%. Επιπρόσθετα Δήμοι με πληθυσμό πέραν των 40 χιλ. κατοίκων, ο μέσος ετήσιος μισθός των εργαζόμενων κυμαίνεται γύρω στις €38.631.
Οι δαπάνες προσωπικού αντιστοιχούν στο 38.21% από τις συνολικές δαπάνες. Παράλληλα η κρατική χορηγία που λαμβάνει η συγκεκριμένη κατηγορία Δήμων αντιστοιχεί στο 34.95%. Κάθε χρόνο, οι προϋπολογισμοί των Δήμων εγκρίνονται από κοινού από τους υπουργούς Εσωτερικών και Οικονομικών και οι προϋπολογισμοί των Κοινοτικών Συμβουλίων από τον Υπουργό Εσωτερικών (Έπαρχοι) και τον Υπουργό Οικονομικών.
Πλάνο αναχαίτισης κινδύνων
Τα υπουργεία Οικονομικών και Εσωτερικών τα τελευταία χρόνια λαμβάνουν μέτρα για μετριασμό των δημοσιονομικών κινδύνων που προκύπτουν από τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης. Μάλιστα, έχουν καθορίσει και συγκεκριμένο πλάνο αναχαίτιση τους, λαμβάνοντας σειρά συγκεκριμένων μέτρων. Σύμφωνα με την Έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων που συνοδεύει τον κρατικό προϋπολογισμό του 2026, τα μέτρα που λαμβάνονται είναι τα εξής:
• Ένας από τους σκοπούς της μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ότι οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης αναμένεται να είναι σε θέση να αποκτήσουν την οικονομική και διοικητική αυτονομία, και κατ’ επέκταση μικρότερου βαθμού εξάρτησης από το κεντρικό κράτος.
• Η μείωση των λειτουργικών δαπανών και ο περιορισμός αύξησης των δαπανών προσωπικού των τοπικών αρχών θα οδηγήσουν στη βελτίωση των οικονομικών τους.
• Η εντατικοποίηση των ενεργειών για είσπραξη των καθυστερημένων οφειλών προς τους Δήμους και παροχή πρόσθετων εργαλείων (νομοθετικών) για τη βελτίωση της εισπραξιμότητας, θα συνέβαλλε στον μετριασμό δημοσιονομικών κινδύνων.
• Η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού για πιο ορθολογιστική λειτουργία των τοπικών αρχών, σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες του κάθε δήμου. Ο κάθε δήμος πρέπει να ετοιμάζει και υλοποιεί ένα ρεαλιστικό/ ορθολογιστικό προϋπολογισμό εντός των οικονομικών του δυνατοτήτων.
• Με σκοπό την πλήρη χρηματοδότηση των ταμείων συντάξεων και εξάλειψης των ελλειμμάτων οι δήμοι θα πρέπει, μέσω μακροχρόνιου σχεδιασμού, να χρηματοδοτούν το αναλογιστικό τους έλλειμμα με τρόπο το οποίο θα είναι διαχειρίσιμο και οικονομικά βιώσιμο. Επίσης οι αναλογιστικές μελέτες θα πρέπει να επικαιροποιούνται μέσα σε εύλογα διαστήματα έτσι ώστε να ενημερώνονται για τη διαφοροποίηση του ύψους της συνεισφοράς τους.
Αξίζει να σημειωθεί πως από το Δεκέμβριο του 2022 είναι σε εφαρμογή η νέα νομοθεσία για το Ειδικό Ταμείο Καταβολής Συνταξιοδοτικών Ωφελημάτων, που ιδρύθηκε δυνάμει του άρθρου 10 του περί Επαγγελματικού Σχεδίου Συνταξιοδοτικών Ωφελημάτων των Υπαλλήλων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα περιλαμβανομένων και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο σε βάθος χρόνου αναμένεται ότι θα εκμηδενίσει ουσιαστικά τον κίνδυνο.
