Ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου έχει πλήρη επίγνωση ότι ο ακριβός ηλεκτρισμός γονατίζει νοικοκυριά και επιχειρήσεις και ότι όλες οι ενέργειες που έγιναν επί διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη δεν έχουν ακόμα αποδώσει για ουσιαστική ελάφρυνση των καταναλωτών.
Πιστεύει όμως έντονα πως θα έλθουν καλύτερες μέρες, γιατί, κατά τον ίδιο, ο σημερινός προσανατολισμός της ενεργειακής πολιτικής είναι το δημόσιο συμφέρον και η ελάφρυνση της μάζας των καταναλωτών, στη βάση αποφάσεων που έχουν ήδη ληφθεί.
Στη συνέντευξή του στον Φ» εξηγεί τιςαποφάσεις που λήφθηκαν και υλοποιούνται για έναρξη της ανταγωνιστικής αγοράς, εγκατάσταση αποθήκευσης ηλεκτρισμού στα πάρκα ΑΠΕ, στη Δεκέλεια και στο δίκτυο ηλεκτρισμού, αναβάθμισης του δικτύου, ενίσχυσης της παραγωγής από συμβατικές μονάδες για την ασφάλεια του συστήματος και την ολοκλήρωση του τερματικού φυσικού αερίου, που περιλαμβάνεται στιςπροτεραιότητες.
Ζητά να ληφθεί υπόψη πως αποφάσεις που έμειναν στα συρτάρια για χρόνια δεν μπορούν να υλοποιηθούν με την ταχύτητα που θα ήθελε ο κόσμος και ο ίδιος.
Ορίστηκε η 1η Οκτωβρίου κ. υπουργέ ως ημερομηνία για την πρώτη εμπορική λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού. Τι θα γίνει και πώς θα αντιδράσει η Κυβέρνηση αν επιβεβαιωθούν όσοι εκτιμούν πως δεν θα επωφεληθούν με χαμηλότερες τιμές οι οικιακοί καταναλωτές
Πρέπει να ανοίξουμε την ανταγωνιστική αγορά και κάναμε πολλή δουλειά για να είμαστε σήμερα στο σημείο να ανακοινώσει η ΡΑΕΚ ότι η αγορά θα ξεκινήσει 15 Σεπτεμβρίου, με την πρώτη εμπορική πράξη την 1η Οκτωβρίου 2025. Ενισχύθηκε με προσωπικό ο Διαχειριστής Μεταφοράς, ολοκληρώθηκε η δοκιμή των λογισμικών, έγιναν δοκιμαστικές λειτουργίες της αγοράς, κλείσαμε συμφωνίες με το ΧΑΚ και την τράπεζα που θα κάνει την εκκαθάριση και πολλά άλλα.
Ως προς τη λειτουργία της αγοράς, αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι να υπάρξει όντως ανταγωνισμός. Μεταξύ των παραγωγών και μεταξύ των προμηθευτών. Οι αδειοδοτημένοι προμηθευτές είναι λογικό να επιλέξουν τους καταναλωτές που θα τους δώσουν το μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους. Υπάρχουν πελάτες που καταναλώνουν μόνο στη διάρκεια της ημέρας, για παράδειγμα μεγάλοι βιομηχανικοί, και είναι ελκυστικοί πελάτες, γιατί για τις ανάγκες τους ο προμηθευτής θα μπορεί να αγοράζει φθηνό ηλεκτρισμό από ΑΠΕ τις ώρες της ηλιοφάνειας.
Αν όμως ο καταναλωτής – πελάτης είναι 24ωρου βάσης, τότε αλλάζει το προφίλ του και ο προμηθευτής θα πρέπει να αγοράζει και ακριβότερο ρεύμα εκτός των ωρών της ημέρας, για να τον εξυπηρετεί. Συνεπώς, οι οικιακοί καταναλωτές δεν είναι ελκυστικοί όσο οι μεγάλοι εμπορικοί. Διότι είναι μικροί καταναλωτές και απαιτούν αγορές ακριβότερου ηλεκτρισμού.
Αν λοιπόν παρουσιαστεί το φαινόμενο οι προμηθευτές να προτιμούν τους μεγάλους καταναλωτές και να μην επιλέγουν να συνεργαστούν με τους οικιακούς, καταλαβαίνετε πως θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, κάνοντας παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση της εξεύρεσης νόμιμου τρόπου ώστε όλοι οι προμηθευτές να εξυπηρετούν και ένα ποσοστό οικιακών καταναλωτών.
Είμαστε έτοιμοι γι‘ αυτό το μεγάλο βήμα;
Πρέπει να τονίσω πως το νέο περιβάλλον της αγοράς ηλεκτρισμού έρχεται στην Κύπρο μαζί με πολλές άλλες αλλαγές. Θα έπρεπε κάποια πράγματα που γίνονται τώρα να είχαν γίνει πριν πολύ καιρό, αλλά δυστυχώς μείναμε ως χώρα για μεγάλο διάστημα αδρανείς.
Θυμίζω πως έρχεται σύντομα και η αποθήκευση ηλεκτρισμού, μετά από πολλές προσπάθειες της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη και μετά από μεγάλη καθυστέρηση που προηγήθηκε επί άλλων διακυβερνήσεων. Η αποθήκευση θα είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, τόσο σε σχέση με τη λειτουργία της σε υφιστάμενα πάρκα ΑΠΕ (υβριδική αποθήκευση), όσο και με την αποθήκευση που θα είναι ενσωματωμένη στο δίκτυο, αλλά και με την αποθήκευση που θα είναι ενσωματωμένη στην παραγωγή της ΑΗΚ.
Όλα αυτά είναι πρωτόγνωρα για το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου και τους καταναλωτές. Είμαστε εδώ και μήνες στη φάση της εγκατάστασης χιλιάδων έξυπνων μετρητών από την ΑΗΚ, που και αυτή η επένδυση είχε καθυστερήσει πάρα πολύ, αλλά προχωρούν και επενδύσεις για έξυπνο δίκτυο ηλεκτρισμού.
Είχαν μαζευτεί πολλές ανάγκες, λόγω των παλιών καθυστερήσεων, και τώρα, ξαφνικά, είμαστε υποχρεωμένοι να αλλάξουμε πολλά πράγματα σε πολλά επίπεδα. Και αυτές οι αλλαγές είναι πρωτόγνωρες ακόμα και για τους παίκτες της αγοράς ηλεκτρισμού, γι’ αυτό και χρειάζεται πολύ προσεκτική διαχείριση. Και ευτυχώς -και πρέπει να το πω αυτό- έχουμε καλό Διαχειριστή Μεταφοράς. Έζησα το προσωπικό του Διαχειριστή στις συνθήκες της 24ης Φεβρουαρίου 2025, μια ημερομηνία που δεν θα ξεχάσω ποτέ και σας λέω ότι, όντως, οι άνθρωποι αυτοί που ήταν στο control room εκείνο το πολύ δύσκολο βράδυ για το ηλεκτρικό μας σύστημα -μια πολύ ψυχρή νύχτα με μεγάλη ζήτηση ηλεκτρισμού- απέτρεψαν ένα μπλακ άουτ στον τόπο. Και πρέπει να αναφερθώ και στο προσωπικό της ΑΗΚ στους σταθμούς παραγωγής, που κρατούσαν με νύχια και με δόντια σε λειτουργία τις μονάδες, για να μην έχουμε μπλακ άουτ.
Βρεθήκαμε προ διλημμάτων
Το υπουργείο σας, κ. υπουργέ, κατηγορείται ότι δεν ανταποκρίθηκε άμεσα στις προειδοποιήσεις τεχνοκρατών ότι δεν υπάρχουν συνθήκες πραγματικής επάρκειας ηλεκτρισμού και επαρκούς εφεδρείας και δεν πήρε επείγοντα μέτρα για να αποφευχθούν σοβαρά προβλήματα ηλεκτροδότησης.
Ναι, κατηγορείται το υπουργείο, αλλά αυτής της κυβέρνησης ή προηγούμενων; Διότι για να μπορείς να ενισχύσεις την παραγωγή συμβατικής ενέργειας και να έχεις επάρκεια και εφεδρεία δεν μπορείς να προσβλέπεις σε μαγικό ραβδί. Έπρεπε να υπάρχουν σχεδιασμοί εδώ και χρόνια που να υλοποιούνται. Δεν υπήρχαν και προσπαθούμε τώρα να κάνουμε όσα έπρεπε να ήταν ήδη σε λειτουργία.
Χρειάζεται χρόνος, όμως, δεν μπορούν να γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη. Ούτε οι νέες γεννήτριες στη Δεκέλεια, ούτε η αποθήκευση και η αναβάθμιση του δικτύου, ούτε η διασφάλιση της ισορροπίας του. Το υπουργείο βρέθηκε μπροστά σε διλήμματα και παίρνει αποφάσεις για αποθήκευση, διεκδικεί και εξασφαλίζει παρεκκλίσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίες θα αποδειχθεί στο μέλλον πόσο σημαντικές είναι, και προωθούμε ενίσχυση της συμβατικής παραγωγής. Διότι αποδείχθηκε και πρόσφατα με το μπλακ άουτ στην Ισπανία ότι η συμβατική παραγωγή είναι απολύτως αναγκαία για τη διασφάλιση ισοζυγίου στο σύστημα, όσο κοστοβόρα και ρυπογόνα και αν είναι.
Όμως, κ. υπουργέ, ένας απλός πολίτης που ακούει για τις αποφάσεις που πήρατε, ίσως σας πει «η οκά τετρακόσια». Δεν βλέπει αλλαγή στην καθημερινότητά του, ο ηλεκτρισμός παραμένει ακριβός.
Το ξέρω και το καταλαβαίνω. Βλέπουμε ότι πολλά πράγματα που ήταν παγωμένα για χρόνια τα έχουμε σπρώξει για υλοποίηση σε αυτά τα δυόμισι χρόνια της διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Μπορεί ο κόσμος να μην είδε ακόμα χειροπιαστά οφέλη από την εφαρμογή τους, αλλά θα τα δει σε λίγα χρόνια, όταν μάλλον αυτός ο υπουργός δεν θα είναι στο υπουργείο. Χαίρομαι όμως που μπήκαν και μπαίνουν οι βάσεις, μπήκε το νερό στο αυλάκι και σύντομα, όταν όλες αυτές οι αποφάσεις που πήραμε λειτουργήσουν, οι καταναλωτές θα δουν και τα οφέλη.
Οι διαδικασίες του δημοσίου και η ευελιξία στον ιδιωτικό τομέα
Τις προάλλες, κ. υπουργέ, μιλώντας στη Βουλή για το έργο του Βασιλικού είπατε πως αν αυτά τα εμπόδια που διαχειρίζεστε σήμερα αφορούσαν τον ιδιωτικό τομέα, το έργο θα ολοκληρωνόταν σε ένα χρόνο. Τόσο μεγάλη είναι η διαφορά στον δημόσιο τομέα;
Όταν είπα για ολοκλήρωση του έργου σε ένα χρόνο στον ιδιωτικό τομέα, δεν είναι υπόθεση ή εκτίμηση που έκανα, είναι η πραγματικότητα όπως την έζησα. Διότι σε ένα έργο στον ιδιωτικό τομέα, παρόμοιας φύσης, στο οποίο ήμουν εμπλεκόμενο μέρος, επέλεξε ο ιδιώτης ιδιοκτήτης να πει ότι «δεν μπορώ να περιμένω την αποπεράτωση του έργου στη βάση της προσφοράς που πήρα και θέλω να επισπεύσω την παράδοση από δυόμιση χρόνια σε 16 μήνες».
Και όντως μπήκαμε σε διαπραγμάτευση, πληρώσαμε περισσότερα, διότι το να μειώσεις τον χρόνο παράδοσης συνεπάγεται αυξημένο κόστος, αφού θα έχεις και τα οφέλη του έργου ενωρίτερα. Και έτσι κάναμε και είχαμε την υποδομή προς χρήση νωρίτερα.
Στο δημόσιο, τώρα, με την εμπειρία που απέκτησα τα τελευταία δυόμιση χρόνια, πιστεύω πως οι διαδικασίες είναι δαιδαλώδεις. Επιπλέον υπάρχει έντονο το στοιχείο της φοβίας για τη λήψη απόφασης και ανάληψης ευθύνης και τελικά υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις. Επιπλέον, κάποιες φορές οι προσφορές εκδίδονται χωρίς εξειδικευμένη γνώση, με αποτέλεσμα εύκολα να προσβάλλονται από ειδικούς τεχνοκράτες που αξιοποιεί ο ιδιωτικός τομέας. Και μπαίνεις σε έναν κυκεώνα νομικών αντιπαραθέσεων, στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ή στη δικαιοσύνη, και η καθυστέρηση γίνεται πολύ μεγαλύτερη.
Θεωρώ πως σε μια χώρα με πολύ σοβαρές ενεργειακές ανάγκες, τέτοια έργα πρέπει να προχωρούν με διαφορετικές διαδικασίες, ώστε να μπορούν να λαμβάνονται γρήγορα οι αποφάσεις.
Θεωρούσαμε αυτονόητο πως οι αποφάσεις για επείγοντα έργα στον τομέα της ενέργειας, π.χ. για την εισαγωγή νέου καυσίμου, την επάρκεια και την αύξηση παραγωγής ηλεκτρισμού, οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν στο πλαίσιο άλλων, ταχύρρυθμων διαδικασιών, με επίκληση του δημοσίου συμφέροντος, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, για παράδειγμα.
Εξετάσαμε αυτό το ενδεχόμενο, ιδιαίτερα στην περίπτωση του τερματικού στο Βασιλικό. Σκεφτήκαμε διάφορα σενάρια που θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν πολύ χρόνο. Πάντα, όμως, βρίσκονται κάποια σημεία στη νομοθεσία που μπαίνουν εμπόδιo.
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ
Αναμέναμε πιο δυναμική ΕΕ
Να πούμε κάτι πολύ σύντομα, κ. υπουργέ, για την ηλεκτρική διασύνδεση, γιατί ειπώθηκαν πολλά το τελευταίο διάστημα και κούρασαν την κοινή γνώμη. Τι ακριβώς θέλετε να ζητήσετε από την ΕΕ σε ένα επόμενο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας, όπωςείχατε πει πρόσφατα;
Θέση μας είναι ότι, ως ευρωπαϊκό έργο που είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Ισραήλ – Κρήτης, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έπρεπε να είναι πιο δυναμικός. Το να δίνεις μια χορηγία είναι ένας τρόπος να υποστηρίξεις ένα έργο, αλλά το να δίνεις στήριξη πολιτική και διπλωματική όταν το έργο περνά από γεωπολιτικά προβλήματα, είναι επίσης σημαντικό και αναγκαίο. Αναμέναμε μια πιο δυναμική παρουσία της ΕΕ στο έργο. Έχει τον τρόπο να εξασκήσει πιο αποτελεσματική διπλωματία. Οποιοδήποτε εμπόδιο στην ηλεκτρική διασύνδεση θα έπρεπε να είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να το άρει και όχι μόνο δύο κρατών μελών.
Πόσο θα κρατήσει αυτή η αναμονή για ουσιαστική προώθηση της διασύνδεσης, κ. υπουργέ;
Εξαρτάται περισσότερο από τον φορέα υλοποίησης. Αν ήμουν φορέας υλοποίησης και έβλεπα ένα έργο να παραπαίει, θα έπρεπε να περιορίσω την έκθεση των καταναλωτών και των μετόχων σε ανώφελα έξοδα. Σε κάποια χρονική στιγμή πρέπει να προσμετρήσεις ως φορέας υλοποίησης αν το έργο είναι υλοποιήσιμο ή δεν είναι. Διαφορετικά δεν είσαι καλός φορέας υλοποίησης. Παλεύεις για το έργο, αλλά βάζεις το cut-off date (καταληκτική ημερομηνία) και αν δεν μπορεί να προχωρήσει η εκτέλεση, πρέπει να πάρεις άλλες αποφάσεις. Δεν μπορείς να συνεχίσεις με ένα έργο που δεν υλοποιείται όπως προγραμμάτισες και είναι και δαπανηρό για τους καταναλωτές.
Πώς προχωρά το Βασιλικό – Τι θα κάνει η Technip
Τι ακριβώς ισχύει, κ. υπουργέ, για τον χρόνο που έχει στη διάθεσή του ο project manager του τερματικού στο Βασιλικό για να μελετήσει τα έγγραφα και να καταλήξει σε ετοιμασία όρων για τον διαγωνισμό κατασκευής χερσαίων έργων στο Βασιλικό; Προκάλεσε σοκ η αναφορά στη Βουλή ότι αυτοί οι όροι για προσφορές θα δοθούν σε δέκα μήνες.
Κακώς βγήκε προς τα έξω αυτό, έγινε παρερμηνεία όσων είχε αναφέρει ένας λειτουργός της ΕΤΥΦΑ όταν ερωτήθηκε. Αυτό που λέχθηκε είναι πως το συμβόλαιο μας με την Technip τής δίνει χρόνο δέκα μηνών για να υλοποιήσει κάποια πράγματα. Δεν είπε ότι σε δέκα μήνες θα δώσει χρονοδιαγράμματα και θα ετοιμάσει όρους προσφορών. Σε δέκα μήνες λήγει η πρώτη φάση του συμβολαίου του project manager. Έως τότε θα γίνουν πολλά για να προχωρήσει το έργο. Δυστυχώς, παραποιήθηκαν αυτά που είπε ο λειτουργός και βγήκε προς τα έξω ότι σε δέκα μήνες θα έχουμε τα παραδοτέα από τον σύμβουλο. Δεν είναι έτσι όμως τα πράγματα.
Θέλω να πω ακόμα πως η εταιρεία που έχουμε προσλάβει είναι φημισμένη για τέτοια έργα και εξειδικευμένη. Θέλει να διεξέλθει πολύ προσεκτικά μερικές χιλιάδες έγγραφα που αφορούν όλη τη διαδικασία που προηγήθηκε, τις προδιαγραφές εξαρτημάτων, τους σχεδιασμούς, κλπ, και να πάρει τις αποφάσεις για το τι θα προτείνει. Αν στηριχθούμε στη διεσπαρμένη γνώμη που υπάρχει στην ΕΤΥΦΑ και τη ΔΕΦΑ και το υπουργείο, τότε φοβάμαι πως θα έχουμε επανάληψη όσων προηγήθηκαν.
Από τη συζήτηση όμως στη Βουλή την Τρίτη, κ. υπουργέ, αυτό που βγήκε προς τα έξω από δηλώσεις βουλευτών, είναι ότι δεν υπάρχει καν χρονοδιάγραμμα περάτωσης των έργων και παράδοσης του τερματικού. Και προκάλεσε απογοήτευση αυτό.
Ναι, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Και θέλω να το δώσω να το καταλάβουν καλά οι αναγνώστες. Σε τέτοια μεγάλα και σοβαρά έργα, όταν ήδη έχεις προβλήματα και καθυστερήσεις, δεν βιάζεσαι να πάρεις αποφάσεις που μπορεί να κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Ξέρετε πόσο πιέσαμε τον σύμβουλο (την Technip) για να επισπεύσει τις αποφάσεις της; Και είπε «όχι, προτιμώ να σας παραδώσω έργο που θα είναι στη βάση της καλής φήμης που έχω, παρά ένα βιαστικό έργο, που θα ζημιώσει και την Κύπρο και τη φήμη της εταιρείας». Και είναι σωστή θέση εκ μέρους του συμβούλου. Αυτή η φάση που διάγουμε τώρα είναι πάρα πολύ σημαντική για το έργο και δεν πρέπει να γίνουν άλλα λάθη.
Η δήλωση για το Πήγασος -1
Την επομένη της ανακοίνωσης από την ExxonMobil του αποτελέσματος της γεώτρησης στο κοίτασμα Πήγασος -1, ο υπουργός Ενέργειας έκανε δηλώσεις για τις εξελίξεις.
Εξέφρασε την εκτίμηση ότι η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων για εξεύρεση κοιτάσματος στη γεώτρηση «Πήγασος 1», το οποίο έχει μία στήλη καθαρού φυσικού αερίου της τάξεως των 350 μέτρων, στέλνει αισιόδοξο μήνυμα, σημειώνοντας ότι με αυτό το εύρημα άρχισε να μαζεύεται κάποια ποσότητα εμπορεύσιμη και οικονομικά βιώσιμη.
Ο κ. Παπαναστασίου ανέφερε ότι ήταν «μια επιτυχής ανακοίνωση, παρόλο που δεν έδωσε αρκετή πληροφόρηση». Σημείωσε ότι είναι σύνηθες για τις εταιρείες, οι οποίες είναι στην εξόρυξη να μην ανακοινώνουν άμεσα ποσότητες ευρημάτων.
Ανέφερε ότι έχει ανακοινωθεί ότι στον στόχο «Πήγασος 1» ο οποίος, όπως είπε, βρίσκεται 190 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Πάφου, έχει εξευρεθεί ένα κοίτασμα το οποίο έχει μία στήλη καθαρού φυσικού αερίου της τάξεως των 390 μέτρων. Εξήγησε ότι όσο μεγαλύτερη είναι μία στήλη καθαρού φυσικού αερίου, «τόσο πιθανότερο είναι να είναι εμπορεύσιμο το κοίτασμα». «Οπότε εάν ανατρέξετε στο τι ήταν η στήλη καθαρού φυσικού αερίου στον «Γλαύκο» ή σε άλλα κοιτάσματα τα οποία έχουμε, αυτό δίνει ένα αισιόδοξο μήνυμα, διότι είναι αρκετά ψηλή η στήλη καθαρού φυσικού αερίου», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον κ. Παπαναστασίου, τις επόμενες εβδομάδες η εταιρεία που εμπλέκεται ως διαχειριστής του συγκεκριμένου βυθοτεμαχίου, θα αξιολογήσει τα άλλα στοιχεία τα οποία περισυνέλεξε από τη γεώτρηση για να μπορέσει να τοποθετηθεί για το τι αναμένεται ως ποσότητα φυσικού αερίου στο συγκεκριμένο κοίτασμα.
Σημείωσε ότι βρίσκεται στο βυθοτεμάχιο που δίπλα βρίσκεται ο «Γλαύκος-1», «Γλαύκος-2», «το οποίο έχει άλλες ποσότητες φυσικού αερίου». Στην περιοχή επίσης, πρόσθεσε, βρίσκονται Κρόνος, Ζευς και Καλυψώ, «οπότε καταλαβαίνετε ότι με αυτό το εύρημα άρχισε να μαζεύεται κάποια ποσότητα αξιοποιήσιμη, εμπορεύσιμη και οικονομικά βιώσιμη, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε δυναμικά με το πρόγραμμα αξιοποίησης του πλούτου αυτού που βρίσκεται μέσα στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη».
