Πιστεύει ότι τα ενεργειακά μπορούν να είναι κλειδί για λύση ανοιχτών μετώπων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και ωρολογιακή βόμβα για την περιοχή. Στο βιβλίο του «Οι υδρογονάνθρακες της Κυπριακής Δημοκρατίας», ο Γιώργος Παμπορίδης αξιολογούσε αυτόν τον παράγοντα όπως και την επίδραση της ανακάλυψης υδρογονανθράκων στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), στο ενεργειακό,στο οικονομικό και στο πολιτικό μέλλον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν πρόκειται για κάποιο γενικό εγχειρίδιο “ενεργειακών” (π.χ. ενεργειακή επιθεώρηση), αλλά για μια πολιτικο-οικονομική ανάλυση στο συγκεκριμένο πεδίο της ενέργειας. Στη συνομιλία μας ο πρώην Υπουργός αναλύει το τοπίο στην περιοχή μας στη βάση των νέων δεδομένων που δημιουργεί η υπογραφή της συμφωνίας Κυπριακής Δημοκρατίας και Λιβάνου, μετά από χρόνια εκκρεμότητα, αλλά και το αμερικανικό ενδιαφέρον που δεν εκδηλώνεται μόνο με πολιτικές αλλά με οικονομικές και επενδυτικές παρεμβάσεις από την Ελλάδα μέχρι και το Ισραήλ και το Λίβανο. Και εσχάτως τις κρούσεις προς το καθεστώς της Συρίας που είναι άγνωστο που θα οδηγήσουν. Στη συνέντευξή του στο «Φ» σημειώνει το αμερικανικό ενδιαφέρον και μόνο προκαλεί εξελίξεις οι οποίες ενδέχεται να διαφοροποιήσουν τα ενεργειακά δεδομένα Επισημαίνει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό τον τομέα αφού όταν προτεραιοποιήσουν μια περιοχή ως περιοχή ενεργειακού ενδιαφέροντος, οι χώρες τις περιοχής θα αναγκαστούν να συνδράμουν στην τήρηση μιας τάξης στην περιοχή αφού το ζήτημα της ασφάλειας είναι καταλυτικό σε ότι αφορά τις επενδύσεις.
Ο Γ. Παμπορίδης εκτιμά πως αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν πως η Ανατολική Μεσόγειος αξίζει από ενεργειακής πλευράς και εστιάσουν την προσοχή τους στην ένταξη της στους ενεργειακά πλάνα της Δύσης, τότε οι εξελίξεις μπορεί να είναι ραγδαίες. Υπογραμμίζει ότι η χώρα μας είναι ένα μικρό κράτος με περιορισμένες γεωπολιτικές δυνατότητες και για να τύχει του αναγκαίου σεβασμού, πρέπει να είναι έτοιμο και σε συντονισμό με όλες τις χώρες της περιοχής με συγκλίνουσες γεωστρατηγικές κατευθύνσεις. Σχολιάζει την θέση της Αθήνας που δεν έχει μέχρι σήμερα προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία και εκτιμά πως η Ελλάδα αποφεύγει την άσκηση του δικαιώματος της αφού θεωρεί πως δεν είναι ακόμα η ώρα να «μετρηθεί» με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο και να οδηγήσει το ζήτημα του Καστελορίζου σε οριστική επίλυση. Ο ίδιος προειδοποιεί πως το ενεργειακό μπορεί να αποτελέσει το ισχυρότερο μας όπλο για την οριστική επίλυση του Κυπριακού. Αν παραμείνει ανοικτό, θα αποτελεί την τελευταία ωρολογιακή βόμβα στην περιοχή με πιθανές συνέπειες δυσανάλογα δυσμενέστερες του κόπου που θα επέβαλλε μια ειλικρινής προσπάθεια λύσης από πλευράς του διεθνούς παράγοντα.
-Πως αξιολογείτε την κινητικότητα για τα ενεργειακά στην Ανατολική Μεσόγειο;
-Η αστάθεια που προκάλεσε στις ενεργειακές ροές η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και ο πόλεμος στην Γάζα με τις υπερχειλίσεις σε Ιράν, Υεμένη, Λίβανο και Συρία, ανέδειξαν εκ νέου την Ανατολική Μεσόγειο ως δυνητικό πόλο προμήθειας Φυσικού Αερίου. Το γεγονός αυτό προκάλεσε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον στις ΗΠΑ, ένα γεγονός που από μόνο του μπορεί να προκαλέσει σειρά εξελίξεων. Ωστόσο φαίνεται πως και οι δύο αυτές κρίσεις βαίνουν προς εκτόνωση και οριστικές διευθετήσεις, κάτι που μπορεί να αλλάξει και πάλιν τα δεδομένα στα ενεργειακά της περιοχής.
-Ποιά η σημασία που δίνετε στον ρόλο των Αμερικανών;
-Οι Αμερικανοί παρά την διαφαινόμενη απομάκρυνσή τους από την Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή, θα παραμείνουν ο πιο ισχυρός παίκτης εν όσω η Ευρώπη δεν αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στα του οίκου της. Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ ειδικότερα για τον Ισραήλ αλλά και η επιθυμία τους να ελέγξουν τις πηγές τροφοδότησης με Φυσικό Αέριο της Ευρώπης επιβάλλουν την αναζήτηση νέων αγορών εκτός του ελέγχου της Ρωσίας αλλά και της Κίνας. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο βεβαίως αποτελεί η γεωπολιτική σταθερότητα κι εδώ είναι που οι ΗΠΑ μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο αφού όταν προτεραιοποιήσουν μια περιοχή ως περιοχή ενεργειακού ενδιαφέροντος, οι χώρες τις περιοχής θα αναγκαστούν να συνδράμουν στην τήρηση μιας τάξης στην περιοχή. Βλέπετε, ενεργειακές επενδύσεις δισεκατομμυρίων δεν μπορούν να γίνουν σε ταραχώδεις και διαφιλονικούμενες περιοχές.
– Οι ρυθμίσεις στα ενεργειακά εκτιμάτε ότι θα οδηγήσουν πού;
-Μακάρι να μπορούσα να το προβλέψω. Μια τέτοια πρόβλεψη εξαρτάται από πολλές και διαρκώς μεταβαλλόμενες παραμέτρους. Αν για παράδειγμα οι ΗΠΑ αποφάσισαν πως η Ανατολική Μεσόγειος αξίζει από ενεργειακής πλευράς και εστιάσουν την προσοχή τους στην ένταξη της στους ενεργειακά πλάνα της Δύσης, τότε οι εξελίξεις μπορεί να είναι ραγδαίες. Ωστόσο για να μπορέσει η Κύπρος που αποτελεί ένα μικρό Κράτος με περιορισμένες γεωπολιτικές δυνατότητες να τύχει του αναγκαίου σεβασμού, πρέπει να είμαστε έτοιμοι και σε συντονισμό με όλες τις χώρες της περιοχής με τις οποίες μπορεί να έχουμε συγκλίνουσες γεωστρατηγικές κατευθύνσεις. Οφείλουμε λοιπόν να έχουμε τουλάχιστον καθορίσει τις στοχεύσεις μας σε εθνικό επίπεδο και στη συνέχεια να συντονιστούμε με Ελλάδα, Ισραήλ αλλά και Αίγυπτο σε συνεννόηση με τους Ευρωπαίους εταίρους μας για την τακτική μας προσέγγιση.
– Η κύρωση της συμφωνίας ΑΟΖ Κύπρου- Λιβάνου τι σημαίνει για τη χώρα μας;
-Η συνομολόγηση της συμφωνίας (χωρίς να χρειαστεί η διαδικασία κύρωσης από το κοινοβούλιο του Λιβάνου) δίνει τέλος σε μια μακρά εκκρεμότητα η οποία δημιουργούσε αστάθεια και αβεβαιότητα στην περιοχή. Επιτρέπει στο Λίβανο να προωθήσει το ενεργειακό του πρόγραμμα ενώ αναβαθμίζει και την χώρα μας γεωπολιτικά αφού πλέον η Κύπρος προβάλλει ως ο στυλοβάτης του Δικαίου της Θάλασσας σε μια περιοχή με την μεγαλύτερη συγκέντρωση ταραξιών οι οποίοι το αμφισβητούν.
-Οι επαφές της αμερικανικής Chevron με το καθεστώς της Δαμασκού σημαίνουν και ένταξη της Συρίας στο παιγνίδι των ενεργειακών στην περιοχή;
-Όχι κατ’ ανάγκη. Δυστυχώς η επιβίωση του νέου καθεστώτος στη Συρία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Άγκυρα και όλοι γνωρίζουμε ότι η Τουρκία ζει σε ένα άλλο σύμπαν σε ότι αφορά το Δίκαιο της Θάλασσας. Δεν είναι όμως ούτε εύκολο για την Συρία να αγνοήσει το Διεθνές Δίκαιο. Ειδικά σε μια περίοδο που αναζητεί να ενταχθεί ως ισότιμο μέλος στη Διεθνή σκηνή και να εδραιώσει μια υγιή σχέση και με την ΕΕ. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις επιλογές της Δαμασκού στο αμέσως επόμενο διάστημα.
– Έχουμε υπογραφή συμφωνίας για ΑΟΖ με Αίγυπτο το 2004, με Ισραήλ το 2011, τώρα με Λίβανο, όχι όμως με Ελλάδα. Τι κρατά πίσω την Αθήνα από την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία;
-Η ΑΟΖ κατά το Διεθνές Δίκαιο δεν αυθύπαρκτη όπως είναι για παράδειγμα η Υφαλοκρηπίδα. Η ΑΟΖ ανακηρύσσεται και λειτουργεί ως αποκλειστικό δικαίωμα του παράκτιου Κράτους μόνο αν το εν λόγω Κράτος την υποστηρίζει και την εκμεταλλεύεται. Επομένως τυχόν οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας θα σημάνει ταυτόχρονα και την ανάγκη πλήρους εκμετάλλευσης της ΑΟΖ από την Ελλάδα και αντίστοιχης προστασίας της έναντι κάθε αμφισβήτησης ή επιβουλής. Δέστε για παράδειγμα τι έγινε μετά την μερική οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου. Η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει αυξηθεί ενώ οδηγηθήκαμε και στον παραλογισμό της Τουρκο-Λιβυκού Μνημονίου το οποίο δεν μπορεί να στηριχτεί σε καμιά πρόνοια του Δικαίου της Θάλασσας.
Με άλλα λόγια, η Ελλάδα αποφεύγει την άσκηση αυτού του σημαντικού της δικαιώματος αφού θεωρεί πως δεν είναι ακόμα η ώρα να «μετρηθεί» με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο και να οδηγήσει το ζήτημα του Καστελορίζου σε οριστική επίλυση.
Αντίστοιχα, η Τουρκία με εξαίρεση το υπό την κηδεμονία της ιδιότυπο καθεστώς της Λιβύης και το Ψευδοκράτος, δεν μπορεί να βρει κάποιον άλλο εταίρο να οριοθετήσει ΑΟΖ ή έστω υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου «φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη». Γι’ αυτό εξάλλου παλεύει να πειθαναγκάσει την Δαμασκό να προσχωρήσει στις δικές της θεωρήσεις.
-Τα ενεργειακά πώς καθορίζουν το κλείσιμο ανοιχτών μετώπων στην Ανατολική Μεσόγειο;
-Τα θέματα της ενέργειας ανέκαθεν έπαιζαν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεωπολιτικά ζητήματα κάθε περιοχής. Έτσι και στην δική μας περιοχή, οι ανακαλύψεις στις ΑΟΖ Αιγύπτου, Ισραήλ και Κύπρου αλλά και οι ενθαρρυντικές ενδείξεις για εμπορικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα σε Λίβανο, Ελλάδα ενδεχομένως και Συρία, μπορούν να λειτουργήσουν προς την κατεύθυνση που εισηγείστε, δηλαδή στο κλείσιμο ανοιχτών μετώπων. Προσοχή όμως. Μπορεί να λειτουργήσουν και προς την αντίθετη κατεύθυνση. Έχουμε δει πολλούς πολέμους να αρχίζουν από έριδες που αφορούν ενεργειακούς πόρους.
Αν για παράδειγμα η Λιβύη επιλέξει να κλιμακώσει την αμφισβήτηση της ελληνικής ΑΟΖ νοτίως της Κρήτης θα μπορούσε να βλέπαμε και μια ανάφλεξη στην περιοχή η οποία σχεδόν βέβαια θα ετύγχανε εκμετάλλευσης και από την Τουρκία που ουσιαστικά αποτελεί τον ηθικό αυτουργό της Λιβυκής παρανομίας στην περιοχή. Αντίστοιχα, αν η Κύπρος προέβαινε σε εκμετάλλευση τεμαχίων που διεκδικούν οι Τούρκοι ως Τουρκικά, τότε σίγουρα θα είχαμε κλιμάκωση. Σε γενικές όμως γραμμές συμφωνώ μαζί σας ότι η ενέργεια μπορεί αν τύχει σωστού χειρισμού να αποτελέσει καταλύτη για κλείσιμο ανοικτών μετώπων.
Είναι γι’ αυτό που πιστεύω πως και στην περίπτωση του Κυπριακού, δεδομένου και του πιθανού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ και της ΕΕ για την περιοχή μας, αλλά και των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή με τις Συμφωνίες του Αβραάμ, το ενεργειακό μπορεί να αποτελέσει το ισχυρότερο μας όπλο για την οριστική επίλυση αυτού του προβλήματος. Αν παραμείνει ανοικτό, θα αποτελεί την τελευταία ωρολογιακή βόμβα στην περιοχή με πιθανές συνέπειες δυσανάλογα δυσμενέστερες του κόπου που θα επέβαλλε μια ειλικρινής προσπάθεια λύσης από πλευράς του διεθνούς παράγοντα.
Η Τουρκία δεν μπορεί δια της ισχύος να γίνει περιφερειακή υπερδύναμη…
– Με την Τουρκία τι γίνεται;
-Η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο από κάθε άποψης: πληθυσμιακής, στρατιωτικής, οικονομικής. Και απειλεί πως κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει την Τουρκία από οποιαδήποτε δράση στα ενεργειακά. Αυτό βέβαια διαψεύστηκε επανειλημμένα από τις Οριοθετήσεις Κύπρου-Αιγύπτου, Κύπρου, Ισραήλ και Κύπρου-Λιβάνου και είναι γι’ αυτό που επιμένει να αμφισβητεί de facto κάθε προσπάθεια της Κύπρου για εξόρυξη Φυσικού Αερίου.
Αν όμως η Τουρκία επιθυμεί να αποτελέσει περιφερειακή υπερδύναμη δεν μπορεί να το πράξει δια της ισχύος και μόνον, αγνοώντας τις θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας. Ούτε η ΕΕ θα το ανεχθεί αυτό αλλά ούτε και οι λοιπές χώρες της περιοχής όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ αλλά ακόμα και ο Λίβανος μπορεί δε και η ίδια η Συρία που χρειάζονται να δώσουν δείγματα συμμόρφωσης με τα διεθνή θέσμια.
Η Τουρκία θα πρέπει να αποφασίσει κατά πόσον η επιμονή της σε θεωρήσεις εκτός διεθνούς νομιμότητας, τόσο στα ζητήματα θαλασσίων ζωνών, όσο και στο Κυπριακό αυτό καθ’ εαυτό, υπηρετούν τα συμφέροντα της ή μήπως άρχισαν να την απομακρύνουν από τους στόχους της να καταστεί περιφερειακή υπερδύναμη.
Οι θεωρήσεις της Τουρκίας δεν στηρίζονται στο Διεθνές Δίκαιο
-Ποιά η σημασία των δηλώσεων του προέδρου της Λιβυκής Βουλής ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι άκυρο και δεν πρόκειται να κυρωθεί από την Βουλή της Λιβύης και πως επηρεάζει τις σχέσεις Λιβύης-Τουρκίας;
-Το κατά πόσο το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι έγκυρο ή άκυρο έχει δύο βασικές πτυχές: μία εσωτερική που αφορά την συνταγματική τάξη της Λιβύης και μία διεθνή που αφορά όλα τα εμπλεκόμενα τρίτα κράτη.
Η πρώτη πτυχή, δηλαδή αυτή της εσωτερικής συνταγματικής νομιμότητας στη Λιβύη, καίτοι δεν αφορά την διεθνή κοινότητα, δεν έχει δηλαδή νομικές συνέπειες για τους τρίτους, έχει κάποια σημασία αφού τυχόν ακύρωσή της από τα αρμόδια θεσμικά όργανα της Λιβύης, ουσιαστικά οδηγεί στην ακύρωση του Μνημονίου και έναντι της Τουρκίας. Με άλλα λόγια, για να εξετάσουμε την νομιμότητα του Μνημονίου κάτω από το Διεθνές Δίκαιο, πρέπει να υπάρχει τέτοιο μνημόνιο. Αν δεν υπάρχει, τότε πρόκειται μη διατυπωθείσες θεωρητικές διεκδικήσεις.
Σημασία για την Ελλάδα αλλά και την Αίγυπτο είναι να επιμείνουν στην αυστηρή τήρηση της διεθνούς νομιμότητας όπως αυτή προκύπτει από το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι θεωρήσεις της Τουρκίας που φαίνεται να συμμερίζεται και η Λιβύη, περί μηδενικής επήρειας των νήσων στις οριοθετήσεις ναυτικών ζωνών, είναι παντελώς παράλογες και δεν μπορεί να στηριχτεί με τίποτε στο Διεθνές Δίκαιο. Δουλειά δική μας λοιπόν είναι να προτάσσουμε την διεθνή νομιμότητα και το Δίκαιο της Θάλασσας τα οποία συνάδουν πλήρως με τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου αλλά και της Αιγύπτου. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να προφυλάξουμε τα εθνικά μας συμφέροντα και να εκθέσουμε την Άγκυρα αλλά και τη Λιβύη ως ταραχοποιούς που αποσταθεροποιούν την Ανατολική Μεσόγειο. Αν επιμένουν, ας έρθουν να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο στη Χάγη για να επιλυθεί αυτή η διαφορά.
