Στο πλαίσιο της συνεχούς ενημέρωσης του Κύπριου καταναλωτή μέσω του «Φιλελευθέρου» για τα θέματα του ηλεκτρισμού, παρουσιάζεται σήμερα επικαιροποιημένη ανάλυση της τιμής του ηλεκτρισμού, όπως προκύπτει από επίκαιρο τιμολόγιο της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ).
Η ανάλυση εστιάζει στη βραχυπρόθεσμη περίοδο για τα αμέσως επόμενα χρόνια (με αυξανόμενη διείσδυση ΑΠΕ αλλά χωρίς αποθήκευση, φυσικό αέριο και διασύνδεση) και αποτυπώνει τις βασικές συνιστώσες του τιμολογίου της ΑΗΚ, καθώς και τους παράγοντες που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν την τιμή του ηλεκτρισμού και σχετίζονται με τη διαχείριση του ηλεκτρικού συστήματος.
Σημειώνεται σχετικά, ότι επί του παρόντος η ΑΗΚ τιμολογεί την πλειοψηφία των Κυπρίων καταναλωτών, που σε ποσοστό ξεπερνά το 85% της ζήτησης ηλεκτρισμού. Το υπόλοιπο ποσοστό (κυρίως μεγάλοι εμπορικοί και βιομηχανικοί καταναλωτές) τιμολογούνται από ιδιώτες προμηθευτές ηλεκτρισμού στο πλαίσιο της μεταβατικής ρύθμισης για την αγορά ηλεκτρισμού.
Δομή τιμολογίου ΑΗΚ (Απρίλιος-Μάιος)
Η τιμή ηλεκτρισμού για διμηνιαία οικιακή κατανάλωση 1000 kWh ανέρχεται στα 282 Ευρώ (28,2 σεντ/kWh) και διαμορφώνεται σε ποσοστά βαρύτητας, όπως καταγράφονται στις ακόλουθες συνιστώσες του τιμολογίου της ΑΗΚ και παρουσιάζονται στο σχετικό διάγραμμα:
⦁ Κόστος παραγωγής: 74,5% (21 σεντ/kWh)
Περιλαμβάνει το κόστος για το καύσιμο, τη διαχείριση των σταθμών παραγωγής και τα δικαιώματα εκπομπής ρύπων (19%).
⦁ Κόστος διαχείρισης δικτύων: 13% (3,7 σεντ/kWh)
Καλύπτει το κόστος για τη διαχείριση δικτύων (λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη ηλεκτρικού συστήματος).
⦁ Φορολογία: 10% (2,8 σεντ/kWh)
Περιλαμβάνει το ΦΠΑ (9%) και το ειδικό τέλος ΑΠΕ & ΕΞΕ (0,5 σεντ/kWh). Στο τιμολόγιο αυτό το ΦΠΑ είναι μειωμένο, από το 19% στο 9 %, κατόπιν απόφασης της κυβέρνησης.
⦁ Κόστος προμήθειας: 2,5% (0,7 σεντ/kWh)
Περιλαμβάνει το κόστος για την προμήθεια ηλεκτρισμού και εξυπηρέτηση πελατών.
Το κόστος προσωπικού εκτιμάται στο 8–10% του συνολικού κόστους της ΑΗΚ (~2,1 σεντ/kWh) και ενσωματώνεται στις παραπάνω κατηγορίες.
Ο κυρίαρχος παράγοντας
Το κόστος παραγωγής, το οποίο αντιστοιχεί στο 74,5% της συνολικής τιμής, είναι ο καθοριστικός παράγοντας διαμόρφωσης της τιμής του ηλεκτρισμού. Σημαντική συνιστώσα του κόστους παραγωγής είναι το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων, που ανέρχεται σε ποσοστό της τάξης του 19% (5,4 σεντ/kWh) και επιβαρύνει σημαντικά την τελική τιμή.
Τι επηρεάζει την τιμή
- Συνέχιση Λειτουργίας Πεπαλαιωμένων Μονάδων Παραγωγής
Η καθυστέρηση στην έλευση του φυσικού αερίου καθώς και στην ένταξη νέων μονάδων στο ηλεκτρικό σύστημα, οδήγησε στην υποχρεωτική διατήρηση της λειτουργίας πεπαλαιωμένων συμβατικών μονάδων παραγωγής και στη χρήση υγρών ορυκτών καυσίμων. Ο συνδυασμός πεπαλαιωμένων μονάδων με τη χρήση υγρών ορυκτών καυσίμων (αντί φυσικού αερίου) μεταφράζεται σε ψηλό λειτουργικό κόστος και αυξημένους ρύπους, γεγονός που επιβαρύνει σημαντικά την τιμή του ηλεκτρισμού κόστος για τον Κύπριο καταναλωτή. - Σχεδιαζόμενη Εγκατάσταση Αεριοστρόβιλων στον ΗΣ Δεκέλειας
Η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση και λειτουργία δύο αεριοστρόβιλων ισχύος 40 MW έκαστος στον ΗΣ Δεκέλειας έχει προκαλέσει τεχνοκρατικό προβληματισμό. Οι μονάδες αυτές είναι ψηλού κόστους αγοράς, εγκατάστασης και λειτουργίας και προορίζονται για κάλυψη αιχμών και όχι για συνεχόμενη λειτουργία. Συνεπώς θα επιβαρύνουν περαιτέρω την τιμή του ηλεκτρισμού χωρίς να αποτρέπουν την επικίνδυνη τροφοδοσία του ηλεκτρικού συστήματος σχεδόν αποκλειστικά από την περιοχή του Βασιλικού. Κατά την τεχνοκρατική μας άποψη, ο ασφαλής εφοδιασμός ηλεκτρισμού στην Κύπρο απαιτεί την ύπαρξη οικονομικών μονάδων βάσης (για συνεχή λειτουργία) στον ΗΣ Δεκέλειας, που να διασφαλίζουν ότι στην περίπτωση απώλειας της παραγωγής στην περιοχή του Βασιλικού θα αποτρέψουν την πρόκληση γενικευμένου μπλακάουτ και θα συνεχίσουν την τροφοδοσία του συστήματος με ηλεκτρισμό. - Αυξανόμενη διείσδυση ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση
Η ανεξέλεγκτη διείσδυση ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση, αυξάνει το κόστος ηλεκτρισμού λόγω αντιοικονομικής λειτουργίας των συμβατικών μονάδων. Παρά την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ (για το 2024 έχουν καλύψει ποσοστό ζήτησης ηλεκτρισμού της τάξης του 25%), οι εκπομπές ρύπων, σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια, παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες.
Αυτό το γεγονός καταδεικνύει το λανθασμένο τρόπο διείσδυσης ΑΠΕ και την ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων για βελτίωση της κατάστασης. - Αποθήκευση – Αναγκαία αλλά…
Τα συστήματα αποθήκευσης χρησιμεύουν για την αποθήκευση και διάθεση της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας ΑΠΕ της στο πλαίσιο της αγοράς ηλεκτρισμού.
Πέραν τούτου, είναι δυνατό να προσφέρουν επικουρικές υπηρεσίες (πχ εφεδρείες) για την ευστάθεια και την κάλυψη αιχμών ζήτησης στο ηλεκτρικό σύστημα. Συνεπώς, η λειτουργία τους αποβαίνει πρωτίστως προς όφελος των παραγωγών ΑΠΕ, οι οποίοι μέσω των συστημάτων αποθήκευσης (κεντρικών ή διάσπαρτων) θα έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύουν και να εκμεταλλεύονται την πλεονάζουσα ενέργεια καθώς επίσης να προσφέρουν επικουρικές υπηρεσίες στο σύστημα. Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω τοποθέτηση, η κάλυψη του κόστους αγοράς, εγκατάστασης και λειτουργίας των συστημάτων αποθήκευσης δεν πρέπει να μετακυλίεται στους καταναλωτές αλλά να ενσωματώνεται σε μηχανισμούς της αγοράς. Παραδείγματος χάριν, η σχεδιαζόμενη κεντρική αποθήκευση θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με την επιβολή αναλογικού τέλους αποθήκευσης στους παραγωγούς ΑΠΕ. - Στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρισμού
Η μεταβατική ρύθμιση, που λειτουργεί προσωρινά εδώ και οκτώ χρόνια (!!!) και αφορά ποσοστό ζήτησης ηλεκτρισμού που δεν ξεπερνά το 15%, προκαλεί σοβαρές στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρισμού, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση της τιμής ηλεκτρισμού για την πλειοψηφία των καταναλωτών που τιμολογούνται από την ΑΗΚ.
Όσον αφορά το πλήρες άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού με την εφαρμογή του μοντέλου στόχος και καθυστέρηση πολλών χρόνων, εκτιμάται από αρκετούς τεχνοκράτες στον τομέα του ηλεκτρισμού ότι θα συντηρήσει στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρισμού και δεν θα συμβάλει στη μείωση της τιμής του ηλεκτρισμού (τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της). Στη θέση του ξεπερασμένου αυτού μοντέλου προτείνεται ριζική μεταρρύθμιση στην αγορά ηλεκτρισμού που να αποβαίνει προς όφελος των πολλών.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Το κόστος παραγωγής παραμένει ο κυρίαρχος παράγοντας στη διαμόρφωση της τιμής του ηλεκτρισμού από την ΑΗΚ, αντιστοιχώντας στο 74,5% του συνολικού τιμολογίου.
Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για την πλειοψηφία των καταναλωτών που τιμολογείται από την ΑΗΚ -επί του παρόντος σε ποσοστό πέραν του 85% της ζήτησης ηλεκτρισμού- εκτιμάται ότι, με μεταβλητή την τιμή του καυσίμου, θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία τα αμέσως επόμενα χρόνια λόγω:
⦁ Συνέχισης λειτουργίας πεπαλαιωμένων μονάδων και χρήσης υγρών ορυκτών καυσίμων
⦁ Αντιοικονομικής λειτουργίας του συστήματος συμβατικής παραγωγής λόγω αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση
⦁ Στρεβλώσεων στην αγορά ηλεκτρισμού
Εν κατακλείδι, τονίζεται ότι για βραχυπρόθεσμη μείωση της τιμής του ηλεκτρισμού μπορούν να ληφθούν μέτρα που να αφορούν:
- Μείωση φορολογίας: Μέτρα, όπως η μείωση του ΦΠΑ, μπορούν να προσφέρουν άμεση ανακούφιση στους καταναλωτές. Αυτό το μέτρο έχει πρόσφατα εφαρμόσει η Κυβέρνηση, με μείωση του ΦΠΑ από 19% στο 9%.
- Επιδότηση λογαριασμών: Αξιοποίηση των κρατικών εσόδων από δικαιώματα ρύπων για επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρισμού.
- Αναδιάρθρωση της αγοράς ηλεκτρισμού: Ριζική μεταρρύθμιση, που να αποβαίνει προς όφελος των πολλών.
