Αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αιφνιδίασε με την ανακοίνωση του ανασχηματισμού την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου, η αντικατάσταση του Γιάννη Παναγιώτου στη θέση του Υπουργού Εργασίας ήταν ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη για ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Ο κ. Παναγιώτου, στο πλαίσιο μιας μεγάλης συνέντευξης στον «Φ» λίγα 24ωρα μετά την παράδοση του υπουργείου στον Μαρίνο Μουσιούττα, αναγνωρίζει πως «είμαστε άνθρωποι και έχουμε αισθήματα» αλλά, την ίδια ώρα, «στην πολιτική δεν χωρούν συναισθηματισμοί».
Κατ’ ακρίβειαν, προσθέτει, «μετά από τρία χρόνια στο πηδάλιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το κυρίαρχο συναίσθημα δεν είναι η πικρία της απομάκρυνσης, αλλά η ικανοποίηση για την επίτευξη των στόχων που θέσαμε και η αισιοδοξία για τη συνέχιση της πορείας που χαράξαμε».
Για τον ανοικτό διάλογο για την αναθεώρηση του εθνικού κατώτατου μισθού, ο τέως υπουργός Εργασίας δεν μασά τα λόγια του. Επαναλαμβάνει πως με την ίδια μεθοδολογία που καθορίστηκε ο μισθός πριν δύο χρόνια, τα 1,125 ευρώ για τα οποία μίλησε κατά την παράδοση του υπουργείου είναι το ελάχιστο ποσό που πρέπει να συζητηθεί. Και, επιπλέον, θα πρέπει να υλοποιηθεί και η πρόθεση της Κυβέρνησης, από τον Δεκέμβριο του ’23, για τη ρύθμιση του υπολογισμού της ωριαίας απόδοσης του κατώτατου μισθού μέσα από το Διάταγμα.
Η συνέντευξη
Αιφνιδίασε και εσάς το χρονικό σημείο της ανακοίνωσης του ανασχηματισμού; Δεν υπάρχει Κύπριος πολίτης που δεν δικαιολογεί έστω ένα περιορισμένο αίσθημα πικρίας από έναν υπουργό που ανασχηματίζεται μετά από τρία χρόνια σκληρής δουλειάς. Εσείς πώς νιώθετε;
Η επιλογή των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου αποτελεί συνταγματική αρμοδιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος με ενημέρωσε για τις αποφάσεις που έλαβε και τον ευχαρίστησα για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Είμαστε άνθρωποι και έχουμε αισθήματα, αλλά στην πολιτική δεν χωρούν συναισθηματισμοί.
Κατ’ ακρίβειαν, μετά από τρία χρόνια στο πηδάλιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων το κυρίαρχο συναίσθημα δεν είναι η πικρία της απομάκρυνσης, αλλά η ικανοποίηση για την επίτευξη των στόχων που θέσαμε και η αισιοδοξία για τη συνέχιση της πορείας που χαράξαμε. Οι αλλαγές στα πρόσωπα δεν συνεπάγονται αλλαγές στις πολιτικές και αναμένω ότι θα συνεχιστεί η πορεία προς τη δικαιότερη κατανομή του εθνικού εισοδήματος, με επίκεντρο την εργασία, σύμφωνα με τη λαϊκή εντολή για την εφαρμογή ανθρωποκεντρικής πολιτικής.
Μία αναγνώστρια, την οποία δεν γνωρίζω προσωπικά, με ρώτησε από τηλεφώνου με πραγματικό ενδιαφέρον και ίσως και με πολιτική αφέλεια: «Και καλά ο Ενέργειας, είναι μιας ηλικίας, δούλεψε χρόνια, μάλλον φύλαξε λεφτά. Ο Εργασίας και η Ευαγγέλου η υφυπουργός, νέοι άνθρωποι, πώς θα ζήσουν τώρα;». Πώς θα διαχειριστείτε το επαγγελματικό – βιοποριστικό θέμα στη συνέχεια;
Ανήκω στη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών που πρέπει να εργαστούν για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας και στις ανάγκες της οικογένειας. Διέκοψα συνειδητά την επαγγελματική δραστηριότητα που ανέπτυξα κατά τα προηγούμενα χρόνια ως διευθυντικό στέλεχος σε διεθνή συμβουλευτικό οίκο, για να υπηρετήσω ως Υπουργός Εργασίας την Κυπριακή Δημοκρατία, έχοντας επίγνωση της προσωρινότητας των πολιτειακών αξιωμάτων.
Κατά την τελευταία τριετία υπηρέτησα με αφοσίωση το δημόσιο συμφέρον, χωρίς προσωπικούς σχεδιασμούς για το μέλλον, έτσι προς το παρόν δεν είναι προγραμματισμένα τα επόμενα επαγγελματικά βήματα που θα ακολουθήσω. Ωστόσο, από το 2023 μέχρι σήμερα καταφέραμε να βελτιώσουμε σημαντικά την κυπριακή αγορά εργασίας, καταγράφοντας το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας των τελευταίων δεκαετιών και το υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης όλων των εποχών, έτσι είμαι βέβαιος ότι οι επαγγελματικές προοπτικές κατά το 2026 θα είναι εξαιρετικές για όλους τους εργαζόμενους.
Περήφανος για το έργο που έγινε
Όποτε γίνει ανασχηματισμός, ανεξαρτήτως Κυβέρνησης, ζούμε το ίδιο σκηνικό: Ευχαριστίες και συγχαρητήρια από τον Πρόεδρο σε αυτούς που φεύγουν, ευχές για παραγωγική θητεία σε όσους έρχονται. Θεωρείτε ότι προσφέρατε όσα μπορούσατε; Είστε ευχαριστημένος από το έργο που έγινε επί των ημερών σας στο Υπουργείο Εργασίας;
Είμαι περήφανος για το έργο που επιτελέσαμε, επειδή μέσα σε τρία χρόνια αυξήσαμε το ποσοστό απασχόλησης πάνω από το 80%, επιτυγχάνοντας κατά το 2025 ένα στόχο που ήταν καθορισμένος για το 2030. Μειώσαμε το ποσοστό της ανεργίας κάτω από το 5% που είναι το πιο χαμηλό ποσοστό από το 2008.
Παραλάβαμε την ανεργία στο 6.6% και την παραδίδουμε στο 4.1%, περνώντας από την 20η στην 11η θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, ενώ παραλάβαμε την ανεργία των νέων στο 16.1% και την παραδίδουμε στο 13.1%, περνώντας από τη 19η, στην 10η θέση μεταξύ των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.
Παραλάβαμε τον μέσο μισθό στα €2202 και εκτιμάται ότι για το 2025 θα ανέλθει στα €2560. Παραλάβαμε τον διάμεσο μισθό στα €1497 και εκτιμάται ότι για το 2025 θα ανέλθει στα €1975 ευρώ.
Αυξήσαμε τον Εθνικό Κατώτατο Μισθό από τα €940 στα €1000, υιοθετώντας ως σημείο αναφοράς το 58.5% του διάμεσου μισθού του προηγούμενου έτους, ενώ αυξήσαμε τους κατώτατους μισθούς για δεκαεννέα επαγγέλματα στην ξενοδοχειακή βιομηχανία κατά 10.66%.
Βελτιώσαμε την ανταπόκριση προς τους πολίτες επιταχύνοντας τον χρόνο εξέτασης των παροχών κοινωνικής ασφάλισης κατά 60%, με το 80% των αιτημάτων να εξετάζεται σε διάστημα μικρότερο των 6 εβδομάδων, επιταχύνοντας τον χρόνο εξέτασης των αιτημάτων για εργοδότηση αλλοδαπών από τους 7 μήνες στον 1.5 μήνα, και επιταχύνοντας τον χρόνο εξέτασης των αιτήσεων για την καταβολή χορηγιών κατάρτισης από τους 8 μήνες στον 1 μήνα.
Διπλασιάσαμε τις συμμετοχές σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, και επταπλασιάσαμε τις συμμετοχές σε προγράμματα για την ανάπτυξη πράσινων και ψηφιακών δεξιοτήτων. Βελτιώσαμε την υποστήριξη προς τους εργαζόμενους γονείς, αυξάνοντας τις σχετικές παροχές του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης κατά 25%, με την επέκταση της άδειας μητρότητας κατά ένα μήνα , με την κλιμακωτή αύξηση του βοηθήματος τοκετού, με την αναβάθμιση της γονικής άδειας μέσω της αυξημένης ηλικίας των παιδιών από τα 8 στα 15 έτη και της αυξημένης διάρκειας ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών της οικογένειας, ενώ πριν από τις γιορτές θα ξεκινήσουν οι πληρωμές των €200 ευρώ μηνιαίως για 24 μήνες για τις νέες μητέρες κάτω των 30 ετών, που απέκτησαν το πρώτο τους παιδί από τον Σεπτέμβριο του 2025 και εντεύθεν.
Δεν μπορούμε να απαριθμήσουμε όλες τις αποφάσεις που λάβατε στη θητεία σας και όλα τα νομοσχέδια που πέρασαν. Θέλουμε εσείς να αξιολογήσετε τις 3-4 αλλαγές που θεωρείτε τις πιο σημαντικές.
Καταφέραμε να διαμορφώσουμε συνθήκες πλήρους απασχόλησης μετά από πολλές δεκαετίες, να ανταποκριθούμε στις ανάγκες στελέχωσης με επίκεντρο το εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό καθώς και με εργαζόμενους από το εξωτερικό, να βελτιώσουμε τις μισθολογικές απολαβές, να αναβαθμίσουμε τις επαγγελματικές δεξιότητες, και να βελτιώσουμε την ανταπόκριση του Υπουργείου Εργασίας προς τους πολίτες. Ανανεώσαμε τις κλαδικές συμβάσεις στην ξενοδοχειακή και στην οικοδομική βιομηχανία, με ορίζοντα μακράς πνοής μέχρι το τέλος του 2027, αναβαθμίσαμε την προστασία των εργαζομένων από τις ακραίες καιρικές συνθήκες, και διασφαλίσαμε το μέλλον του θεσμού της ΑΤΑ.
Δημιουργήσαμε τις προϋποθέσεις για να γίνουν πολύ περισσότερα, τα οποία δρομολογήσαμε, με κυριότερο την ολοκλήρωση της προεργασίας για την μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Είμαι σίγουρος ότι ο νέος Υπουργός Εργασίας, ο φίλος Μαρίνος Μουσιούττας, θα ολοκληρώσει επάξια το κυβερνητικό έργο για τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους και του εύχομαι καλή επιτυχία στην αποστολή που αναλαμβάνει.
Τα 1,125 ευρώ είναι το μίνιμουμ
Συζητήθηκε πολύ η δήλωσή σας, κατά την παράδοση του υπουργείου, για τον κατώτατο μισθό που πρέπει να συμφωνηθεί σε λίγες μέρες, στη βάση της μεθοδολογίας του 58.5% του διάμεσου μισθού. Τα €1125 που είπατε, είναι το μάξιμουμ ή το μίνιμουμ που πρέπει να δοθεί σε αυτούς τους εργαζόμενους; Ή θα μπει τελικά και αυτό το ποσό σε διαπραγμάτευση με τους εταίρους, για να καταλήξουν σε κάτι πιο κάτω;
Η ευρωπαϊκή Οδηγία για επαρκείς κατώτατους μισθούς αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της φτωχοποίησης των εργαζομένων, μέσα από τον καθορισμό κατώτατων μισθών με σημείο αναφοράς το 60% του διάμεσου μισθού στο κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με την κυβερνητική πολιτική που εφαρμόζεται στην χώρα μας, ο υφιστάμενος κατώτατος μισθός ανέρχεται στο 58.5% του διάμεσου μισθού του προηγούμενου έτους. Ενόψει της σταδιακής προσέγγισης του 60% του διάμεσου μισθού, ανέφερα ότι οφείλουμε να παραμείνουμε συνεπείς σε αυτή την πορεία, χωρίς πισωγυρίσματα και χωρίς παλινδρομήσεις, αφού οι δείκτες της οικονομίας που λαμβάνονται υπόψη παραμένουν θετικοί.
Άρα λοιπόν, το 58.5% του διάμεσου μισθού του 2024 που ήταν €1881, ανέρχεται στα €1100 ευρώ, στα οποία θα ενσωματωθεί σωρευτικά το Τιμαριθμικό Επίδομα των δύο προηγούμενων ετών, αφού η πρόσφατη συμφωνία για την ΑΤΑ προνοεί τη διασύνδεση του θεσμού με τον κατώτατο μισθό.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο αναθεωρημένος Εθνικός Κατώτατος Μισθός που θα τεθεί σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2026 αναμένεται ότι θα ανέλθει τουλάχιστον στα €1125 ευρώ. Επιπρόσθετα, σας υπενθυμίζω ότι ήδη από τον Δεκέμβριο του 2023 έχει εκφραστεί η πρόθεση της Κυβέρνησης για τη ρύθμιση του υπολογισμού της ωριαίας απόδοσης του κατώτατου μισθού μέσα από το Διάταγμα που θα εκδοθεί κατά τον Δεκέμβριο του 2025.
Μεθοδική υλοποίηση του προγράμματος
Θεωρείτε πως η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις που, σε γενικές γραμμές, είχε η κοινωνία;
Η θετική πορεία της οικονομίας και η βελτίωση της αγοράς εργασίας επιβεβαιώνουν τα θετικά αποτελέσματα της μεθοδικής υλοποίησης του Προγράμματος Διακυβέρνησης και δημιουργούν τις απαραίτητες προοπτικές για τη συνέχιση και την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων και των αλλαγών, για τον εκσυγχρονισμό του κράτους και των θεσμών.
Η αξιοποίηση της οικονομικής ανάπτυξης για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, για την ενδυνάμωση της μεσαίας τάξης στο πλαίσιο της ανθρωποκεντρικής πολιτικής, θα επιβεβαιώσει την ανταπόκριση στις προσδοκίες της κοινωνίας, μέσα από τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της ευημερίας των πολιτών.
Η τοποθέτηση στο ΔΗΚΟ και η Βουλή
Θεωρούμε δεδομένο πως η πολιτική θα συνεχίσει να σας ενδιαφέρει και δεν θα ιδιωτεύσετε. Κομματικά σάς βρίσκουμε κάπου τώρα; Θα έχετε ενεργότερη εμπλοκή κάπου το επόμενο διάστημα; Σας ενδιαφέρει η προοπτική της διεκδίκησης ενός εδράνου στη Βουλή;
Η συνέχιση της πολιτικής δραστηριότητας είναι δεδομένη και διαχρονική, από τότε που ως φοιτητής ήμουν Πρόεδρος της ΕΦΕΚ Αθήνας, μέχρι πρόσφατα που ως Υπουργός ήμουν μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου.
Η πολιτική μου τοποθέτηση στον χώρο του πολιτικού κέντρου και του Δημοκρατικού Κόμματος είναι γνωστή και σταθερή. Με τιμά η αναγνώριση που συναντώ και η εκτίμηση που εισπράττω, αλλά, όπως ανέφερα προηγουμένως, μέχρι πριν από μερικές ημέρες ήμουν πλήρως αφοσιωμένος στα καθήκοντα μου ως Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, χωρίς προσωπικούς πολιτικούς σχεδιασμούς για το μέλλον.
Η καθολική απόδοση της ΑΤΑ
Το κυβερνητικό πλαίσιο για την ΑΤΑ, που είχε συμφωνηθεί σε συνεδρία του Υπουργικού και έτυχε πολύ θετικής υποδοχής από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, ήταν μια πρόταση της Κυβέρνησης που τέθηκε σε διαπραγμάτευση εν γνώσει της ότι δεν θα γινόταν αυτούσια αποδεκτή; Ή ήταν μια πολιτική θέση της Κυβέρνησης που έπρεπε να τηρηθεί μέχρι τέλους;
Στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου για την ΑΤΑ κατέθεσα τη θέση της Κυβέρνησης για τον εκσυγχρονισμό του θεσμού, σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας και τις δυνατότητες της οικονομίας.
Η θέση της Κυβέρνησης προνοούσε την καθολική επέκταση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής και την κλιμακωτή απόδοση του Τιμαριθμικού Επιδόματος, με συγκεκριμένες εισηγήσεις. Δυστυχώς, παρά τις εντατικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν, αυτή η θέση δεν έγινε αποδεκτή και δεν μπόρεσε να αποτελέσει μέρος μιας κοινά αποδεκτής συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Η μεσολαβητική διαδικασία συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε με τη συνομολόγηση της Μόνιμης Συμφωνίας για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή, που αποτελεί μια σημαντική επιτυχία της τριμερούς κοινωνικής συνεργασίας, των εργαζομένων, των εργοδοτών και της πολιτείας.
Να μου επιτρέψετε μία αδιάκριτη και άβολη ερώτηση; Νιώθετε πως «σας έφαγε» η ΑΤΑ και η αντίδραση των κοινωνικών εταίρων;
Αντιθέτως. Τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της θητείας μου ως Υπουργός Εργασίας, διαχειρίστηκα με επιτυχία το μέλλον του θεσμού της ΑΤΑ, με την υπογραφή το 2023 της Μεταβατικής Συμφωνίας για την ΑΤΑ και με την υπογραφή το 2025 της Μόνιμης Συμφωνίας για την ΑΤΑ. Με την Συμφωνία του 2023 αυξήθηκε το ποσοστό του Τιμαριθμικού Επιδόματος από το 50% στο 66.7% του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, και με την Συμφωνία του 2025 διασφαλίστηκε ο θεσμός της ΑΤΑ για πάντα, καλύπτοντας 55 000 επιπρόσθετους χαμηλόμισθους εργαζόμενους.
Όπως λέχθηκε πολλές φορές διαχρονικά, η ΑΤΑ αποτελεί ευλογία για τους εργαζόμενους και είναι απαραίτητη για την προστασία των μισθών από την αύξηση του κόστους ζωής. Όταν ανέλαβα τα καθήκοντα μου ως Υπουργός Εργασίας, η ΑΤΑ λειτουργούσε με προσωρινές ρυθμίσεις και μεταβατικές συμφωνίες, ενώ τελούσε υπό αμφισβήτηση με την εργοδοτική πλευρά να ζητά την κατάργηση του θεσμού και την αντικατάσταση από άλλο μηχανισμό. Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος, επειδή όταν ολοκλήρωσα τη θητεία μου στο Υπουργείο Εργασίας, η ΑΤΑ είναι κατοχυρωμένη και διασφαλισμένη, με δρομολογημένη την πλήρη αποκατάσταση και την σταδιακή επέκταση, όπως προνοεί η Μόνιμη Συμφωνία για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή, που συμφωνήθηκε μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.
Ως δημοσιογράφοι γνωρίζαμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρχε «γκρίνια» για το πρόσωπό σας από την εργοδοτική πλευρά, και σε κάποιες περιπτώσεις από την συνδικαλιστική πλευρά. Ενδεχομένως αυτό να είναι θετικό για τη δουλειά που κάνατε. Όμως, πώς ζήσατε ως υπουργός τον περίφημο κοινωνικό διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους, για διάφορα μεγάλα ζητήματα; Είναι πολιτικά ορθό, πιστεύετε, να ζητείται από την εκλελεγμένη Κυβέρνηση να διαδραματίζει απλώς ρόλο μεσολαβητή σε ένα διάλογο τρίτων και όχι τον ρόλο αυτού που παίρνει τις αποφάσεις για να εφαρμόσει το πρόγραμμά της;
Σύμφωνα με τον Κώδικα Βιομηχανικών Σχέσεων που ρυθμίζει την επίλυση των εργατικών διαφορών στο πλαίσιο της τριμερούς κοινωνικής συνεργασίας, ο ρόλος της πολιτείας είναι μεσολαβητικός μεταξύ των δύο πλευρών. Όμως, η εκάστοτε Κυβέρνηση έχει τη συνταγματική αρμοδιότητα και την πολιτική ευθύνη για τη διακυβέρνηση της χώρας, σύμφωνα με τη δημοκρατική βούληση των πολιτών που αποτυπώνεται στα αποτελέσματα της εκλογικής διαδικασίας για την ανάδειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ο κοινωνικός διάλογος δεν λειτουργεί σε αντιδιαστολή με τον ρόλο της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας, αλλά επενεργεί υποβοηθητικά για τη διαφύλαξη της εργατικής ειρήνης και τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Επιπρόσθετα, επειδή το σύστημα των εργασιακών σχέσεων της χώρας μας βασίζεται στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και στις συλλογικές συμφωνίες, που προϋποθέτουν τη συλλογική εκπροσώπηση των εργαζομένων και των εργοδοτών, θέλω να σημειώσω ότι παρά τις προκλήσεις και τις δυσκολίες, η τριμερής κοινωνική συνεργασία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της δημοκρατίας και της ελεύθερης οικονομίας.
