Σοβαρές αναταράξεις προκαλεί υπόμνημα του υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ), που κατατέθηκε στην κοινοβουλευτική επιτροπή Γεωργίας και Φυσικών Πόρων στο πλαίσιο της συζήτησης του νέου εναρμονιστικού νομοσχεδίου για τις Γεωγραφικές Ενδείξεις. Όπως διαφαίνεται από τις θέσεις του Υπουργείου, το περιεχόμενο του υπομνήματος ενδέχεται να πλήξει την ουσία και την ταυτότητα του προϊόντος που αναγνωρίζεται ως χαλλούμι ΠΟΠ, θέτοντας βόμβα στα θεμέλια της ΠΟΠ ταυτότητας του παραδοσιακού κυπριακού προϊόντος.
Στο υπόμνημα του ΥΕΕΒ, γίνεται ρητή παραδοχή ότι οι πρόνοιες του κυπριακού Προτύπου CYS 94:1985 και εκείνες του εγκεκριμένου ΠΟΠ προϊόντος διαφέρουν. Μάλιστα, επισημαίνεται ότι προϊόν που θα παραγόταν σήμερα αποκλειστικά με βάση το Πρότυπο του 1985: δεν πληροί τις προδιαγραφές του ΠΟΠ, δεν μπορεί να πιστοποιηθεί ως ΠΟΠ, και δεν μπορεί να φέρει την ονομασία «Χαλλούμι / Halloumi».
Η θέση αυτή, εάν υιοθετηθεί ως επίσημη πολιτική, σημαίνει ότι χιλιάδες τόνοι προϊόντος που κυκλοφορεί σήμερα στην αγορά ως χαλλούμι δεν καλύπτεται από την ευρωπαϊκή προδιαγραφή ΠΟΠ, ακόμη και αν πληροί τις γενικές απαιτήσεις ποιότητας και ασφάλειας τροφίμων.
Κομβικής σημασίας είναι η παρατήρηση του ΥΕΕΒ ότι η συνέχιση της ρύθμισης των αναλογιών αιγοπρόβειου γάλακτος μέσω διαταγμάτων του ίδιου του Υπουργείου, αντί μέσω άμεσης διοικητικής πράξης από την καθ’ ύλην αρμόδια αρχή ΠΟΠ, δηλαδή το υπουργείο Γεωργίας, είναι πρακτικά και νομικά ανορθόδοξη.
Συγκεκριμένα, επισημαίνεται ότι πρόκειται για: έμμεση τροποποίηση ουσιώδους προδιαγραφής, μέσω δευτερογενούς εθνικής διοικητικής πράξης, παραβλέποντας την αρχή της αρμοδιότητας, τη νομιμότητα και την ιεραρχία των κανόνων δικαίου.
Αυτό, πρακτικά, δημιουργεί ένα νομικό κενό και μια σύγχυση αρμοδιοτήτων, την οποία έχουν ήδη επισημάνει και οι ίδιοι οι εμπλεκόμενοι φορείς στην παραγωγική αλυσίδα (τυροκόμοι και αγελαδοτρόφοι), οι οποίοι έχουν επανειλημμένα εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους για την πρακτική αυτή.
Στο ίδιο υπόμνημα, το ΥΕΕΒ προτείνει όπως υπάρξει ρητή κανονιστική εξουσιοδότηση προς το υπουργείο Γεωργίας (ΥΓΑΑΠ), ώστε η ρύθμιση των τεχνικών λεπτομερειών της μεταβατικής περιόδου να γίνεται από την αρμόδια Αρχή ΠΟΠ, και όχι από τον υπουργό Εμπορίου. Αυτή η ρύθμιση κρίνεται αναγκαία για την αποκατάσταση της θεσμικής τάξης και της ασφάλειας δικαίου.
Επιπλέον, προτείνεται προσθήκη ειδικού άρθρου στο νομοσχέδιο που να δίνει στον ΥΓΑΑΠ τη δυνατότητα να εκδίδει διατάγματα για ειδικές ρυθμίσεις προσαρμογής, όπως: Ελάχιστες αναλογίες αιγοπρόβειου γάλακτος, Ειδική σήμανση προϊόντων που βρίσκονται σε μεταβατική συμμόρφωση, Προσωρινοί κανόνες εφαρμογής για συγκεκριμένες περιόδους.
Το βασικό ερώτημα που γεννάται είναι πώς θα προστατευτεί η ονομασία του χαλλουμιού, όταν ακόμη και το ίδιο το κράτος, μέσω του υπουργείου Εμπορίου, παραδέχεται ότι προϊόντα παρασκευασμένα βάσει του Προτύπου 1985 δεν είναι ΠΟΠ και δεν μπορούν να φέρουν τη σχετική ονομασία.
Ταυτόχρονα, οι αντιφατικές αρμοδιότητες μεταξύ του ΥΕΕΒ και του ΥΓΑΑΠ δημιουργούν νομικό και διοικητικό αλαλούμ, που υπονομεύει το κύρος της ΠΟΠ κατοχύρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και απειλεί τη βιωσιμότητα του προϊόντος στις διεθνείς αγορές, ιδίως ενόψει των αυξημένων ελέγχων βάσει του νέου Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1143.
Το υπόμνημα του υπουργείου Εμπορίου, παρά τη νομική σαφήνεια και τις επισημάνσεις που παραθέτει, εκθέτει μια χρόνια και βαθιά θεσμική ασυμβατότητα στον τρόπο διαχείρισης του χαλλουμιού ως ΠΟΠ προϊόντος.
Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί αυστηρούς ελέγχους, διαφάνεια και ενιαία διαχείριση, η Κύπρος φαίνεται να κινείται με δύο μέτρα και δύο σταθμά, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο την εμπορική φήμη του χαλλουμιού αλλά και την ίδια τη νομική του υπόσταση.
