Σε μια περίοδο όπου η απειλή των δασικών πυρκαγιών εντείνεται, τα φετινά στοιχεία αποκαλύπτουν μια ανησυχητική πραγματικότητα ότι οι περισότερες πυρκαγιές που εκδηλώνονται στην Κύπρο είναι σκόπιμες.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Τμήματος Δασών, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος για το 2024, το 27% των δασικών πυρκαγιών καταγράφηκαν ως εκ προθέσεως, συνεχίζοντας μια τάση που παρατηρείται και τα προηγούμενα χρόνια, όπου οι περισσότερες πυρκαγιές δεν οφείλονται σε ατυχήματα ή φυσικά αίτια, αλλά σε ανθρώπινη πρόθεση.
Ακολουθούν οι πυρκαγιές που προκλήθηκαν από γεωργικές δραστηριότητες με ποσοστό 15%. Ποσοστό 10% των πυρκαγιών του 2024 προκλήθηκαν από βραχυκύκλωμα ηλεκτροφόρων καλωδίων, 8% από ταξιδιώτες, 5% από δραστηριότητες σε κατοικίες και 4% από το κάψιμο σκυβάλων. Το ποσοστό των πυρκαγιών που προκλήθηκαν από κεραυνούς, ανέρχεται στο 5%.
Παρά το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία εξακολουθεί να μην διαθέτει ούτε ένα ιδιόκτητο πτητικό μέσο για σκοπούς πυρόσβεσης, από την 1η Μαΐου 2025 έχει τεθεί σε επιχειρησιακή ετοιμότητα ένας στόλος επτά πτητικών μέσων. Πρόκειται για τέσσερα μισθωμένα αεροπλάνα τύπου Air Tractor 802, δύο αεροπλάνα του ίδιου τύπου από την Ιορδανία, καθώς και ένα ελικόπτερο Chinook από τις Βρετανικές Βάσεις. Επιπλέον, μέχρι το τέλος Μαΐου αναμένεται να ξεκαθαρίσει και το θέμα της μίσθωσης τεσσάρων ακόμη ελικοπτέρων, τα οποία με την ένταξή τους θα ανεβάσουν τον αριθμό των πρωτευόντων πτητικών μέσων στα 11 – τον υψηλότερο αριθμό που καταγράφηκε ποτέ σε επιχειρησιακή ετοιμότητα στην Κύπρο.
Από τις 168 πυρκαγιές του 2024, οι περισσότερες (150) εκδηλώθηκαν εντός της ζώνης των 2 χιλιομέτρων από τα όρια των κρατικών δασών, ενώ μόνο 18 εντός της κρατικής δασικής γης. Συνολικά, 37 εκτάρια κρατικής δασικής γης επλήγησαν. Την ίδια στιγμή, το Τμήμα Δασών συμμετείχε στην κατάσβεση 91 πυρκαγιών υπαίθρου σε συνεργασία με την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Η συνολική έκταση που επλήγη ήταν 462 εκτάρια, μείωση 28,6% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της δεκαετίας, στοιχείο που αποδίδεται στην άμεση κινητοποίηση και τη βελτίωση των μέσων και μεθόδων πυρόσβεσης, περιλαμβανομένων και των εναέριων μέσων.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στο 81% των περιπτώσεων, η καμένη έκταση ανά πυρκαγιά δεν υπερέβη το ένα εκτάριο. Μόνο τρία περιστατικά υπερέβησαν τα 50 εκτάρια: στην Τριμίκλινη-Λάνεια (130 εκτάρια), στη Δρούσεια (130 εκτάρια) και στη Βάσα Κελλακίου (89 εκτάρια). Ο μέσος χρόνος αντίδρασης παρέμεινε στα 12 λεπτά, ίδιος με τον μέσο όρο της δεκαετίας.
Θρυμματιστές, ελεγχόμενη καύση και βόσκηση
Πέραν από την καταστολή, το Τμήμα Δασών επενδύει στην πρόληψη με νέες πρακτικές. Το 2024 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ελεγχόμενη καύση σε συνεργασία με το CERIDES του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και το Pau Costa Foundation, με στόχο την πρόληψη πυρκαγιών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε εγκαταλελειμμένες αγροτικές περιοχές. Η μέθοδος θα ενταχθεί στη στρατηγική πυροπροστασίας με αυστηρά πρωτόκολλα. Η ελεγχόμενη καύση διέπεται από πολύ αυστηρές μετεωρολογικές, περιβαλλοντικές και οργανωτικές παραμέτρους και πρωτόκολλα, τα οποία έχουν παραδοθεί στο Τμήμα Δασών για σκοπούς περαιτέρω εκπαίδευσης και αξιοποίησης του συγκεκριμένου εργαλείου με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Παράλληλα, 17 κοινότητες/δήμοι έλαβαν επιχορηγήσεις 100% για την προμήθεια θρυμματιστών, ενισχύοντας την τοπική ετοιμότητα. Το 2025 ξεκινά επίσης πιλοτική εφαρμογή της ελεγχόμενης βόσκησης στον Πύργο Τηλλυρίας, με στόχο τη μείωση της καύσιμης ύλης, πρακτική που αναμένεται να επεκταθεί σε άλλες δύο περιοχές το 2026.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το 2024 καταγράφεται ως χρονιά μείωσης της καμένης έκτασης και βελτιωμένης ανταπόκρισης, ωστόσο, η υψηλή συχνότητα σκόπιμων πυρκαγιών αποτελεί μείζον πρόβλημα που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση μέσω πρόληψης, επιτήρησης και αυστηροποίησης των ποινών. Η ενίσχυση των εναέριων μέσων και η ενσωμάτωση καινοτόμων πρακτικών δείχνουν τον δρόμο για αποτελεσματικότερη δασοπροστασία.
