Η προσπάθεια των εργοδοτών για αποδόμηση και εξόντωση του θεσμού της ΑΤΑ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης επίθεσης που δέχεται σήμερα το εργασιακό μας σύστημα, και είναι απότοκη των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων που εμπεδώθηκαν και στο δικό μας τόπο, στοχεύοντας στην περαιτέρω συγκέντρωση δύναμης και πλούτου στις ομάδες της «ελίτ».
Οι εργοδότες, ενθαρρυμένοι μέσα και από την ανοχή αλλά και τις παλινδρομήσεις που επιδεικνύει η κυβέρνηση στο συγκεκριμένο ζήτημα, αμφισβητούν τη χρησιμότητα του θεσμού και προσπαθούν να τον ακυρώσουν, επικαλούμενοι την ανάγκη εκσυγχρονισμού του γιατί συστάθηκε πριν 80 χρόνια. Αυτή βέβαια η παραδοχή από μόνη της υπογραμμίζει την αξία του θεσμού, γιατί για να λειτουργεί τόσα πολλά χρόνια, χωρίς ποτέ να έχει αποδειχθεί, είτε επιστημονικά είτε εμπειρικά, ότι προκαλεί προβλήματα στον τόπο, αυτό σημαίνει ότι είναι ωφέλιμος και όχι μόνο πρέπει να διατηρηθεί αλλά πρέπει να ενισχυθεί και να καλύψει το σύνολο των εργαζομένων του τόπου.
Τα οφέλη της ΑΤΑ δεν τα καρπούνται μόνο οι εργαζόμενοι που την απολαμβάνουν και δεν είναι μονοδιάστατα. Eίναι πολλαπλά και πολυδιάστατα και παραθέτω τα πιο κάτω προς τεκμηρίωση:
Διατήρηση αγοραστικής δύναμης των μισθών
Το πιο σημαντικό πλεονέκτημα και φιλοσοφία της ΑΤΑ είναι η διασφάλιση της αγοραστικής αξίας των μισθών η οποία βοηθά τους εργαζόμενους να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Το γεγονός αυτό δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας για τους ίδιους στους εργαζομένους έστω και εάν η ΑΤΑ είναι ένας αμυντικός θεσμός, ο οποίος αποζημιώνει εκ των υστέρων και υπό προϋποθέσεις το εισόδημα τους. Η ασφάλεια στην εργασία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ποιοτική εργασία και την παραγωγικότητα.
Οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη
Η προσαρμογή των μισθών στη βάση του πληθωρισμού δημιουργεί συνθήκες οικονομικής σταθερότητας για τους εργαζομένους οι οποίοι μπορούν να προγραμματίσουν τον προϋπολογισμό τους, γνωρίζοντας ότι είναι διασφαλισμένη η αγοραστική δύναμη των μισθών τους. Ταυτόχρονα, επωφελούνται και οι ίδιες οι επιχειρήσεις και η οικονομία γιατί η διατήρηση της κατανάλωσης έχει καθοριστικό ρόλο στη σταθερότητα και ανάπτυξη της οικονομίας μας. Υπενθυμίζω ότι ή ίδια η κυβέρνηση, κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, υπογράμμισε ότι ένας βασικός λόγος που μπορέσαμε να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες στην οικονομία μας, ήταν η συμβολή της κατανάλωσης.
Ανταποδοτικά οφέλη
Μελέτες που έχουν γίνει κατέδειξαν ότι οι εργαζόμενοι που απολαμβάνουν ΑΤΑ και βλέπουν τους μισθούς τους να αναπροσαρμόζονται σε τακτή βάση λόγω του πληθωρισμού, έχουν πρόσθετο κίνητρο να βελτιώσουν την εργασιακή τους απόδοση επειδή εκτιμούν το γεγονός πως οι εργοδότες αναγνωρίζουν τις ανάγκες τους. Η διατήρηση της ΑΤΑ αποτελεί ισχυρό δίκτυ προστασίας των μισθών από τις διαβρωτικές επιπτώσεις του πληθωρισμού και συνεισφέρει στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και ισορροπημένης οικονομίας.
Προβλέψιμη αναπροσαρμογή των μισθών
Τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις, η προβλεψιμότητα της αναπροσαρμογής των μισθών υποβοηθεί τον οικονομικό τους σχεδιασμό και περιορίζει την αβεβαιότητα και τους κινδύνους σε σχέση με την οικονομική τους ευρωστία και τα έξοδα τους.
Εργατική ειρήνη
Η διασφάλιση της αγοραστικής αξίας των μισθών μέσα από τον θεσμό της ΑΤΑ συμβάλλει στην ομαλή ανανέωση των συλλογικών συμβάσεων με μακρά διάρκεια, γεγονός που διευκολύνει τις επιχειρήσεις να υλοποιούν τους σχεδιασμούς τους αφού γνωρίζουν εκ των προτέρων το μισθολογικό τους κόστος και από την άλλη δεν απειλούνται από εργασιακή αναταραχή.
Η εργοδοτική πλευρά στην προσπάθεια της να απαντήσει στα τεκμηριωμένα επιχειρήματα των εργαζομένων προτάσσει τις πιο κάτω ατεκμηρίωτες και αναπόδεικτες θέσεις :
H ΑΤΑ είναι ένας αναχρονιστικός θεσμός και πρέπει να εκσυγχρονιστεί
Η θέση περί εκσυγχρονισμού αποτελεί απλά τον μανδύα για να καταργήσουν την ΑΤΑ. Κανένας θεσμός δεν είναι αναχρονιστικός όταν αποδεδειγμένα υπήρξε ωφέλιμος για τον τόπο. Η άποψη ότι η ΑΤΑ είναι ένας θεσμός που εισήχθηκε πριν 80 χρόνια και πρέπει να τερματιστεί μόνο αστεία και λαϊκίστικη μπορεί να χαρακτηριστεί. Με την προσέγγιση αυτή πρέπει να καταργήσουμε και τα Ταμεία Προνοίας και άλλα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, ίσως και τη Δημοκρατία, αφού και αυτά χρονολογούνται από το 1960. Από την άλλη πρέπει να τονιστεί ότι κατά καιρούς έγιναν πολλές αλλαγές στον θεσμό. Υπενθυμίζω ότι η ΑΤΑ αρχικά παραχωρείτο ανά 3μηνο, έγινε 6μηνο, και σήμερα καταβάλλεται ετήσια. Στην πορεία επίσης έγιναν και άλλες διαφοροποιήσεις, εξαιρέθηκαν οι φόροι κατανάλωσης από τον υπολογισμό της ΑΤΑ, τέθηκαν προϋποθέσεις για θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2ο και 3ο τρίμηνο του έτους που προηγείται της καταβολής της ΑΤΑ. Συνεπώς το συνδικαλιστικό κίνημα υιοθέτησε εκσυγχρονιστικές αλλαγές στον θεσμό, σε βαθμό όμως που δεν τον αποδομούσαν και δεν άλλαζαν τη φιλοσοφία του.
Δικαιότερη η κλιμακωτή ΑΤΑ
Η ΑΤΑ σε καμιά περίπτωση δεν καθίσταται δικαιότερη εάν παραχωρείται κλιμακωτά αλλά αντίθετα σε μια τέτοια περίπτωση θα δημιουργήσει σημαντικές στρεβλώσεις αφού θα διαταραχτούν τα επίπεδα και οι ισορροπίες μεταξύ των μισθών των διαφόρων επαγγελμάτων και οι κλίμακες μισθοδοσίας που καθορίζονται στη βάση της αξίας της κάθε εργασίας. Εξάλλου έχει απαντηθεί πολλές φορές πως η ΑΤΑ δεν αποτελεί εργαλείο άσκησης κοινωνικής πολιτικής και στα 80 χρόνια λειτουργίας της στον τόπο μας ποτέ δεν ενοχοποιήθηκε για τις όποιες στρεβλώσεις υπάρχουν στην αγορά εργασίας του τόπου.
Ας μην αγνοούμε επίσης ότι οι μεγαλύτερες μισθολογικές ανισότητες και προβλήματα παρουσιάζονται σε χώρους όπου δεν εφαρμόζονται συλλογικές συμβάσεις και που δεν παραχωρείται ΑΤΑ στους εργαζόμενους.
Είναι πασιφανές πως η εμμονή των εργοδοτών για κατάργηση ή και διάβρωση της ΑΤΑ μέσα και από τον μανδύα του «εκσυγχρονισμού» αντικατοπτρίζει τη συνειδητή προσπάθεια τους να αποδυναμώσουν περαιτέρω τη θέση των εργαζομένων προς τέρψη της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, που ειρήσθω εν παρόδω έχει εκτοξευθεί την τελευταία δεκαετία σε βάρος των μισθωτών (Βλέπε έρευνα Στατιστικής Υπηρεσίας για τα μερίδια μισθών και κερδών από το ΑΕΠ). Η απαίτηση των εργοδοτών για «εκσυγχρονισμό» του θεσμού γίνεται εκ του πονηρού για να διαβρώσουν και να αποδομήσουν την ΑΤΑ. Όταν συζητούμε εργασιακά δικαιώματα ο εκσυγχρονισμός θα πρέπει να παραπέμπει σε περαιτέρω βελτίωση και ενίσχυση της αξιοπρέπειας στην εργασία. Πραγματικός εκσυγχρονισμός θα ήταν η επέκταση του θεσμού για όλους τους εργαζομένους του τόπου έτσι που να περιοριστεί η εργασιακή εκμετάλλευση και ο αθέμιτος ανταγωνισμός.
Η κυβέρνηση οφείλει να λειτουργεί ως θεματοφύλακας των θεσμών και των συμφωνιών των κοινωνικών εταίρων και δεν πρέπει να ταυτίζεται με θέσεις που στοχεύουν στην αλλοίωση της φιλοσοφίας της ΑΤΑ. Η θέση για «δίκαιη» ΑΤΑ, που ακούστηκε και από κυβερνητικά χείλη, και η οποία παραπέμπει στην κλιμακωτή ΑΤΑ, εξυπηρετεί τη μεθόδευση των εργοδοτών για αποδόμηση του θεσμού που εξελικτικά θα οδηγήσει στην κατάργηση της ΑΤΑ. Η θέση της κυβέρνησης πρέπει να είναι η ενδυνάμωση του θεσμού και η επέκταση του σε όλους τους εργαζομένους μέσω της προώθησης της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για να καλύπτεται με συλλογικές συμβάσεις το 80% τουλάχιστον των εργαζομένων για να γίνει πραγματικά δίκαιη για όλους τους εργαζόμενους. Η άριστη πολιτεία δημιουργείται όταν υπακούει στη δικαιοσύνη και όχι όταν υπακούει στα λόμπι των ισχυρών του τόπου.
Πλήττει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη
Η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας απειλείται λόγω των χαμηλών επενδύσεων στους τομείς των νέων τεχνολογιών, της εξειδίκευσης, έρευνας καινοτομίας (η πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα κατατάσσει την Κύπρο στους ουραγούς της Ευρώπης και επιβεβαιώνει αυτή τη θέση). Σε σχέση με τους ρυθμούς ανάπτυξης η Κύπρος παρουσιάζει ιδιαίτερα ψηλούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, γεγονός το οποίο αναδεικνύει και καυχάται η κυβέρνηση, και αυτό καταρρίπτει το μύθευμα ότι η ΑΤΑ παρεμποδίζει την ανάπτυξη. Ατεκμηρίωτη είναι και η θέση των εργοδοτών για διασύνδεση της ΑΤΑ με την παραγωγικότητα και άλλους οικονομικούς δείκτες γιατί η ΑΤΑ δεν αυξάνει τους πραγματικούς μισθούς (real wages) που σε τέτοια περίπτωση λαμβάνονται υπόψη οικονομικά δεδομένα. Η ΑΤΑ έχει μια στόχευση και μια φιλοσοφία: Nα προστατεύει την αγοραστική αξία των μισθών ώστε να μην φθείρονται από τον πληθωρισμό.
Δημιουργεί σπιράλ ανατροφοδότησης των μισθών –τιμών
Μέσα από τη μακρά λειτουργία του θεσμού της ΑΤΑ στην Κύπρο, έχει απορριφθεί στην πράξη η θεωρία που υποστηρίζει ότι οι αυξήσεις μισθών λόγω ΑΤΑ δημιουργούν συνεχή ανατροφοδότηση τιμών και μισθών. Διαχρονικά ο πληθωρισμός στην Κύπρο ήταν κάτω από τον μέσο πληθωρισμό της Ευρώπης. Ακόμη και στην περίπτωση που δόθηκαν μεγαλύτερες αυξήσεις λόγω ΑΤΑ, όπου θα μπορούσε να λειτουργούσε πιο εύκολα το σπιραλ, όπως είχαμε το 2023, αυτό δεν δημιούργησε αλυσιδωτές πληθωριστικές τάσεις και περαιτέρω αυξήσεις μισθών (spiral effect).
*Αναπληρωτής Γ.Γ. ΣΕΚ
