Εδώ και δεκάδες χρόνια η θρυλική κουφή του Πεντάσχοινου, το παραμύθι της λόττας του Πικρού και οι υπόλοιποι –άλλοτε τρομακτικοί και άλλοτε διασκεδαστικοί- μύθοι των κοινοτήτων της Λάρνακας, διαδίδονταν από στόμα σε στόμα. Πλέον καταγράφηκαν και θ’ αναβιώσουν μ’ ένα ιδιαίτερο τρόπο σε κοινότητες, που προσπαθούν να διασώσουν ένα μέρος της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Με πρωτοβουλία του Συλλόγου Γυναικών Υπαίθρου Λάρνακας και με τη στήριξη της Εταιρείας Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Λάρνακας (ΕΤΑΠ) και του Υφυπουργείου Τουρισμού ζωντανεύουν, μέσα από βίντεο, οι μύθοι 8 κοινοτήτων. Όπως εξήγησε στον «Φ» η πρόεδρος του Συλλόγου, Γεωργία Πιταρίδου, η δράση θα τεθεί σε εφαρμογή πριν το τέλος του χρόνου. Η κάθε κοινότητα θα τοποθετήσει QR code σε περιοχή που σχετίζεται με τον μύθο, με τους επισκέπτες να μπορούν να δουν το βίντεο στα κινητά τους τηλέφωνα.
«Ο σκοπός είναι ν’ αναδείξουμε τους μύθους και τους θρύλους για να μην χαθούν, επειδή οι γενιές αλλάζουν. Οι κοινότητες θα τοποθετήσουν QR code σε μέρη που αντιπροσωπεύουν τους μύθους. Για παράδειγμα στον Άγιο Θεόδωρο δημιουργήθηκε παγκάκι σε σχήμα φιδιού, που θα τοποθετηθεί στον Πεντάσχοινο», σημείωσε.
Οι 8 μύθοι της επαρχίας Λάρνακας:
Άγιος Θεόδωρος: Η κουφή του Πεντάσχοινου
Στις εκβολές του ποταμού Πεντάσχοινου ζούσε, πριν εκατοντάδες χρόνια, μια τεράστια κουφή την οποία φοβούνταν όλοι, επειδή κατασπάραζε όποιον έβρισκε μπροστά της. Σύμφωνα με τον μύθο, τον οποίο αφηγείται ο Λάζαρος Πιερή, ένας αγωγιάτης πρότεινε όπως βάλουν σε δέρμα ζώου πέντε ασκιά με ασβέστη για να τα φάει η κουφή. «Αυτό έκαμαν οι χωριανοί. Η κουφή μόλις είδε τα δέρματα των ζώων με το αίμα τα καταβρόχθισε. Ο ασβέστης άρχισε να φουσκώνει και μ’ αυτόν τον τρόπο κατόρθωσαν να την εξοντώσουν. Έτσι έμεινε ο μύθος για να μας θυμίζει ότι η εξυπνάδα και η συνεργασία μπορούν να νικήσουν και τα πιο φοβερά τέρατα», εξηγεί.
Αναφωτία: Η λόττα του Πικρού
Ο μύθος συνδέεται με τοπωνύμιο της κοινότητας, στο οποίο ζούσε μια πλούσια και όμορφη κοπέλα, που ερωτεύτηκε ένα νέο της εποχής. Όμως, η οικογένειά της δεν τον ενέκρινε και αυτή απελπισμένη έπεσε στα νερά ενός χείμαρρου και έχασε τη ζωή της. Όπως αναφέρει η Μαργαρίτα Κυριάκου Καραγιώργη, η κοπέλα μεταμορφώθηκε σε λόττα (γουρούνα) και απέκτησε 13 γουρουνάκια. Για ν’ αναθρέψει τα γουρουνάκια της λέγεται πως έτρωγε όποιον περνούσε από την περιοχή. «Ο μύθος συμβολίζει την κοινωνική καταπίεση, τον ανεκπλήρωτο έρωτα και την τραγική μοίρα πολλών γυναικών της εποχής», σημειώνει.
Λάγια: Πάσχα την… Κυριακή της Ελιάς
Πριν από πολλά χρόνια ο ιερέας του χωριού, ο οποίος «δεν ήξερε γράμματα», έβαλε τη Δευτέρα της Καθαράς 50 κουκιά σ’ ένα βλασσίν (δοχείο για κρασί) και κάθε μέρα έτρωγε ένα, προκειμένου όταν τελειώσουν να γνωρίζει πότε είναι το Πάσχα. Η παπαδκιά, ωστόσο, πιστεύοντας πως του άρεσε να τρώει κουκιά, έβαλε κι άλλα στο βλασσίν. Το αποτέλεσμα ήταν ο ιερέας να μπερδευτεί. Έτσι αποφάσισαν να πάνε στο διπλανό χωριό και να παρακολουθήσουν κρυφά τη λειτουργία, για να καταλάβουν τι μέρα ήταν. Η αντιδήμαρχος Λάγιας, Αρετή Μιλτιάδους, αναφέρει πως ενώ ήταν η Κυριακή της Ελιάς, νόμιζαν πως πέρασαν έξι μέρες από το Πάσχα. «Ήρταν στο χωριό και έλεγαν “άτε γλίωρα να πασκάσουμε”». Από τότε κάποιοι λένε Καλό Πάσχα στους κατοίκους την Κυριακή της Ελιάς.
Λεύκαρα: Το ελιοκόκκονο
Ο μύθος προέρχεται από τον χαρακτηρισμό των κατοίκων των Λευκάρων ως τσιγκούνηδες, κάτι που, όπως ξεκαθαρίζει, ηΑναστασία Ευρυπίδου Σώσιηλου, δεν ισχύει. Την εποχή της Τουρκοκρατίας ένας βοσκός άπλωσε πετσέτα πάνω σε δομή για να φάει ψωμί κι ελιές. Όπως έτρωγε διαπίστωσε πως η δομή ήταν κούφια. Έτσι αντιλήφθηκε πως έκρυβε κάποιο θησαυρό και άρχισε να τη σκάβει. Τον πήρε μυρωδιά, όμως, ένας Τούρκος στρατιώτης και τον ρώτησε τι κάνει. «Ε, κοίταξε, σαν έτρωα την ελιά μου δεν την καθάρισα καλά με το στόμα μου. Έπεσε μέσα στη δομή και προσπάθησα να την βρω για την φάω», απάντησε. Ο Τούρκος γέλασε και έφυγε, ενώ ο βοσκός βρήκε τον θησαυρό και τον δώρισε στην εκκλησία.
Αλαμινός: Ο μύθος του Λούκα
Πριν από πολλά χρόνια στην Αλαμινό ζούσε ένας άντρας, ο οποίος κάθε πρωί πήγαινε στα χωράφια κρατώντας ένα μικρό τσαπί. Όταν τον ρωτούσαν πού πήγαινε, έλεγε πως πάει στην τοποθεσία Ελιά της Εκκλησιάς, για να ψάξει τον θησαυρό που έκρυψαν οι πειρατές. Όταν επέστρεφε οι χωριανοί τον ρωτούσαν αν βρήκε το θησαυρό και τον κοροϊδεύαν. Ελεγαν: «Α! να τον πελλό τον Λούκαν, έρχεται». H Ειρήνη Αλεξάνδρου αναφέρει πως όταν πέθανε ο Λούκας στο φτωχικό του δεν βρέθηκε θησαυρός, αλλά μόνο μερικά πήλινα αντικείμενα και παλιά νομίσματα. «Το δίδαγμα είναι ότι μερικές φορές ο πιο μεγάλος θησαυρός είναι η πίστη που κρατά μέσα του ο άνθρωπος, όσο κι αν τον κοροϊδεύουν οι γύρω του».
Κάτω Δρυς: Ο μύθος της Ρήγαινας
Η παράδοση λέει ότι υπήρχαν δύο Ρήγαινες στον Κάτω Δρυ. Η μια λεγόταν της Πισκόπενας και η άλλη των Καταλυμάτων. Η πρώτη εκδοχή αναφέρει πως ήταν γειτόνισσες που περάσαν όλη τους στη ζωή χωρίς ν’ ανταλλάξουν κουβέντα. Η Έλλη Κορνιώτη λέει πως, από τότε, όταν δύο γυναίκες στο χωριό δεν μιλούν μεταξύ τους, τους δίνουν τους χαρακτηρισμούς των δύο Ρήγαινων. Υπάρχει και δεύτερη παραλλαγή στον μύθο που αναφέρει πως οι δύο Ρήγαινες ήταν αδελφές, που δεν μιλούσαν μεταξύ τους, ωστόσο, όταν ήρθαν οι Τούρκοι και κινδύνεψαν αγκαλιαστήκαν και φιληθήκαν. Ο μύθος αναφέρει πως η μια Ρήγαινα έχασε την πολύτιμη καρφίτσα της, η οποία αναζητείται εδώ και χρόνια, αφού θα μπορούσε κάποιος μ’ αυτή ν’ αγοράσει τη… μισή Κύπρο.
Ορά: Οι Εφτατσαέριδες
Ο Παύλος Παραδεισιώτης αφηγείται μια αστεία ιστορία της Οράς που αναφέρει πως ένας χωριανός τους πήγε σε καφενείο στην πόλη και άπλωσε πόδια και χέρια σε επτά καρέκλες. «Έρκεται, λοιπόν, ο καφετζιής τζιαι λαλεί του “καλάν ρε κουμπάρε, χρειάζεσαι εφτά καρέκλες; Που θα κάτσει ο άλλος κόσμος;” O χωριανός τότε απάντησε «είμεθα Οράτες, εφτατσαερίτες, μεν μου λαλείς τίποτε». Αυτή η ιστορία, όπως εξηγεί ο κ. Παραδεισιώτης, σημαίνει πως αυτό που μοιάζει υπερβολή στα μάτια ξένων, αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας και της παράδοσης ενός τόπου.
Καλαβασός: Το γεφυρούδι
Σύμφωνα με την παράδοση, επί Τουρκοκρατίας υπήρχε παιδομάζωμα και απαγωγές γυναικών. Σε μια γειτονιά της Καλαβασού, βρήκαν, ωστόσο, τρόπο για να ξεγελούν τους Τούρκους. Όλα τα σπίτια ήταν ενωμένα μεταξύ τους κι έτσι όταν μάθαιναν πως θα έρχονταν οι Τούρκοι οδηγούσαν τις κοπέλες από το ένα σπίτι στο άλλο και κατέληγαν στον ποταμό, στον οποίο, υπήρχε γεφύρι. Ο πρώην κοινοτάρχης Καλαβασού, Λευτέρης Φωκάς, σημειώνει πως είναι γι’ αυτό που η περιοχή ονομάστηκε γεφυρούδι. «Είναι η γειτονιά, η οποία χρησιμοποιείτο σαν ένα γεφύρι σωτηρίας για τις κοπέλες», σημείωσε.
Σκαρίνου: Ο μύθος του Καράμανου
Μια ιστορία που διηγούνταν παππούδες μεταφέρειοΔαμιανός Κοσμά Μιχαήλ. Ο μύθος χρονολογείται από το 1800 και αφηγείται τη δράση ενός Καραμάνου, (έτσι αποκαλούσαν όσους ήταν κρυμμένοι στα βουνά), που έλεγαν πως σκότωνε και λήστευε. Οι χωριανοί τον κατάγγειλαν στους Τούρκους, αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση. Τελικά επιστρατεύτηκε η, ευαίσθητη… στ’ αυτιά, μούλα ενός νεαρού από το διπλανό χωριό, η οποία εντόπισε τον Καραμάνο. Ο νεαρός αναβάτης της τον σκότωσε κι έτσι ησύχασε το χωριό. «Η ιστορία μας διδάσκει ότι καμιά φορά η σωτηρία έρχεται από κάποιον που δεν υποψιάζεται κανένας», αναφέρει ο κ. Μιχαήλ.
