Η συμπερίληψη (inclusion) δεν αποτελεί απλώς ένα κοινωνικό ιδεώδες, είναι μια οικονομική, επιχειρηματική και ηθική επιλογή. Σύμφωνα με έρευνες του CFA Institute, οι ποικιλόμορφες και πολυτάλαντες ομάδες λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις, διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα τον κίνδυνο και ενισχύουν την εμπιστοσύνη στις αγορές, προωθώντας παράλληλα την κερδοφορία και την καινοτομία.
Ωστόσο, τα θεσμικά και συστημικά εμπόδια παραμένουν. Σύμφωνα με την Eurostat (2023), οι γυναίκες αποτελούν το 34,8% των διευθυντικών στελεχών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μόλις περίπου το 24% στην Κύπρο, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην ΕΕ.
Παρ’ όλα αυτά, η Κύπρος σημειώνει πρόοδο: το ποσοστό των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2014, παρουσιάζοντας σταδιακά ανοδική πορεία προς μια πιο ισορροπημένη εκπροσώπηση.
Τα επίπεδα χρηματοοικονομικής παιδείας στην Κύπρο επίσης υστερούν έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Έρευνες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου δείχνουν ότι ο μέσος βαθμός χρηματοοικονομικής γνώσης στη χώρα είναι χαμηλότερος από το ελάχιστο επίπεδο που θεωρείται απαραίτητο για να λαμβάνει ένα άτομο σωστές προσωπικές χρηματοοικονομικές αποφάσεις.
Παράλληλα, το χάσμα συντάξεων μεταξύ των φύλων στην Κύπρο παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, με ποσοστό 39% έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 29%, γεγονός που επιβεβαιώνει πως οι ανισότητες στο εισόδημα κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου συσσωρεύονται και στην περίοδο της συνταξιοδότησης.
Η αλλαγή θα προέλθει από τις χιλιάδες καθημερινές επιλογές που όλοι κάνουμε, να ανοίγουμε πόρτες, να μοιραζόμαστε γνώση και να αμφισβητούμε προκαταλήψεις.
Η συμπερίληψη δεν είναι προσθήκη, είναι το θεμέλιο για ανθεκτικές αγορές και ισχυρότερες κοινωνίες.
Ηγεσία και Καθοδήγηση (Mentoring)
Η πρόοδος αναφορικά με την ισότητα των φύλων στην ηγεσία ξεκινά με θεσμοθετημένα προγράμματα καθοδήγησης (mentoring) και υποστήριξης. Έρευνες του CFA Institute δείχνει ότι η ταυτότητα φύλου εξακολουθεί να επηρεάζει τις προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης στον χρηματοοικονομικό τομέα, ενώ η ύπαρξη μεντόρων και καθοδηγητών αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες προαγωγής των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους.
Τα επίσημα προγράμματα καθοδήγησης ενισχύουν την αυτοπεποίθηση και δημιουργούν δεξαμενές ταλέντου, ενώ οι ορατοί γυναικείοι ρόλοι-πρότυπα, όπως γυναίκες διευθύνουσες σύμβουλοι, βουλεύτριες ή επιχειρηματίες, εμπνέουν άλλες γυναίκες να ακολουθήσουν παρόμοια πορεία.
Η νομπελίστρια Claudia Goldin έχει αποδείξει ότι οι διακοπές καριέρας (career breaks), η μερική απασχόληση και οι μισθολογικές ανισότητες συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου, οδηγώντας σε χαμηλότερες συντάξεις και μειωμένη οικονομική σταθερότητα για τις γυναίκες. Στην Κύπρο, οι συντάξεις των γυναικών είναι περίπου 30% χαμηλότερες από των ανδρών, μια ανισότητα που επηρεάζει όχι μόνο τις ίδιες αλλά και τις οικογένειές τους.
Η Goldin επισημαίνει επίσης το φαινόμενο του «προστίμου μητρότητας» και του «πλεονεκτήματος πατρότητας», όπου οι μητέρες κερδίζουν λιγότερα μετά τη γέννηση των παιδιών, ενώ οι πατέρες συχνά περισσότερα. Και τα δύο φύλα ζημιώνουν: οι μητέρες χάνουν επαγγελματικές ευκαιρίες, οι πατέρες χάνουν πολύτιμο χρόνο με τις οικογένειές τους. Η ισότητα ωφελεί όλους.
Πολιτική και Ιδιωτικός Τομέας: Ευθυγράμμιση και Ευθύνη
Η σύμπλευση δημόσιας πολιτικής και ιδιωτικών πρωτοβουλιών είναι καθοριστική.
Πρωτοβουλίες όπως η ίση γονική άδεια και οι εταιρικές δομές φροντίδας παιδιών ενισχύουν τόσο τη δικαιοσύνη όσο και την παραγωγικότητα.
Η επέκταση της αυτόματης εγγραφής σε συνταξιοδοτικά σχέδια συμβάλλει επίσης στη μείωση των ανισοτήτων, διασφαλίζοντας ότι όλοι οι εργαζόμενοι, ιδιαίτερα όσοι έχουν μερική ή χαμηλόμισθη απασχόληση, αρχίζουν να αποταμιεύουν έγκαιρα για τη συνταξιοδότησή τους.
Κρίσιμος παράγοντας η μισθολογική διαφάνεια
Η Οδηγία (ΕΕ) 2023/970 για τη μισθολογική διαφάνεια, την οποία η Κύπρος αναμένεται να ενσωματώσει σε εθνικό δίκαιο έως το 2026, προβλέπει:
- την αναγραφή του εύρους μισθών στις αγγελίες εργασίας,
- το δικαίωμα πρόσβασης των εργαζομένων σε πληροφορίες σχετικά με τις αμοιβές ανάλογα με τα καθήκοντα, και
- διορθωτικά μέτρα όταν οι αδικαιολόγητες μισθολογικές διαφορές υπερβαίνουν το 5%.
Η οδηγία αυτή αντιμετωπίζει τις ανισότητες στη ρίζα τους, καθιστώντας τα μισθολογικά συστήματα διαφανή και δίκαια.
Ο Κώδικας Συμπερίληψης του CFA Institute
Ο Κώδικας Συμπερίληψης (Inclusion Code) του CFA Institute προάγει τη διαφάνεια, ζητώντας από τους οργανισμούς να τηρούν και να δημοσιοποιούν δεδομένα σχετικά με την εκπροσώπηση, τις αναβαθμίσεις, τη διατήρηση ταλαντούχου προσωπικού και τη συμμετοχή σε προγράμματα συμπερίληψης, μετατοπίζοντας το επίκεντρο από τους αριθμούς στην κουλτούρα και τα ουσιαστικά αποτελέσματα. Οι δημόσιες δηλώσεις έχουν σίγουρα σημασία, αλλά η πραγματική πρόοδος αποδεικνύεται μέσα από μετρήσιμα αποτελέσματα.
Ο Κώδικας προτείνει έξι πρακτικές αρχές για τους οργανισμούς:
- Διεύρυνση δεξαμενών ταλέντου, μέσω συνεργασιών με πανεπιστήμια, για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών.
- Αμερόληπτες διαδικασίες πρόσληψης και αξιολόγησης.
- Παρακολούθηση προαγωγών και διατήρησης προσωπικού εντοπίζοντας με αυτό τον τρόπο πιθανά εμπόδια ανέλιξης.
- Λογοδοσία της ηγεσίας σε μετρήσιμους στόχους συμπερίληψης.
- Εξωτερική επιρροή, όπως συμμετοχή μετόχων σε γενικές συνελεύσεις και η ψήφος τους υπέρ ποικιλόμορφων διοικητικών συμβουλίων
- Διαφανής δημοσιοποίηση δεικτών, όπως μισθολογικά χάσματα και ποσοστά εκπροσώπησης.
Η υιοθέτηση του Κώδικα Συμπερίληψης του CFA Institute αποτελεί ένα συγκεκριμένο βήμα προς τα εμπρός. Οι οργανισμοί υιοθετώντας τον κώδικα CFA δεσμεύονται όχι μόνο στα λόγια αλλά και στην πράξη, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη τόσο των επενδυτών όσο και της κοινωνίας.
Οι επενδυτές ήδη επιβραβεύουν εταιρείες με ισχυρή επίδοση σε θέματα διαφορετικότητας και συμπερίληψης. Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η συμπερίληψη προσθέτει αξία, αλλά πότε θα γίνει αδιαπραγμάτευτη.
Στην Κύπρο, η συμπερίληψη εξακολουθεί να θεωρείται προαιρετική. Ωστόσο, έρευνες του CFA επιβεβαιώνουν ότι η διαφορετικότητα αποτελεί θεμέλιο της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της σωστής διακυβέρνησης. Καθιστώντας την συμπερίληψη ως στρατηγική προτεραιότητα, και στο ίδιο πλαίσιο με τις μετρήσεις ESG, οι οργανισμοί μπορούν να διασφαλίσουν την πρόοδο, την ανάπτυξη, να προηγούνται των εξελίξεων διατηρώντας ανταγωνιστικό προβάδισμα.
Δρ. Στέλλα Μουρουζίδου Δάμτσα
CFA Society Cyprus
Πρόεδρος, Επιτροπής DEI
