Όταν πλησιάζαμε στην ημερομηνία έναρξης της Πενταμερούς στη Νέα Υόρκη όλες οι εκτιμήσεις και προβλέψεις ήσαν απαισιόδοξες. Οι συνεχείς απαράδεκτες δηλώσεις τόσον του κ. Τατάρ, όσον και της Άγκυρας, δεν άφηναν περιθώρια αισιοδοξίας. Η επιμονή τους να δοθεί ρύθμιση στο Κυπριακό εκτός πλαισίου ΟΗΕ, η εμμονή στη «λύση» δύο κρατών, η απόρριψη της Ομοσπονδίας, προετοίμαζαν το έδαφος για πενταμερή που δεν θα ασχολείτο με την ουσία του κυπριακού, αλλά με ΜΟΕ και άλλα θέματα της ούτω καλούμενης χαμηλής πολιτικής. Αυτό το ανησυχητικό κλίμα ήλθαν να ενισχύσουν και δύο τοποθετήσεις της ειδικής αντιπροσώπου του ΟΗΕ, της κ. Ολγκίν. Η πρώτη υπήρξε η τοποθέτηση της ότι, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη στοχεύουν λύση στα πλαίσια της διζωνικής – δικοινοτικής ομοσπονδίας, αυτή δεν αποτελεί πλέον κοινό σημείο αναφοράς για τις δύο πλευρές. Για να προσθέσει το ανησυχητικό, ότι αυτό το γεγονός θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Η δεύτερη ήταν η απορία της, γιατί να συγκληθεί η διάσκεψη. Ερώτημα φυσικά το οποίο στρέφεται κατά του εντολέα της, του ΓΓ του ΟΗΕ. Τώρα αποκαλύπτεται ότι η Τουρκία επιθυμούσε αναβολή της Πενταμερούς αλλά ο ΓΓ του ΟΗΕ κ. Γκουτέρες επέμεινε στη διεξαγωγή της. Γεγονός το οποίο φανερώνει τη δική του επιμονή και προσήλωση στη διαδικασία. Ο ίδιος στην πρόσφατη έκθεση του, κατέγραψε την προσήλωση της ε/κ πλευράς στη συνέχιση της προσπάθειας από το οποίο είχε διακοπεί, ενώ η άλλη πλευρά επιμένει στα δύο κράτη.
Την ίδια ώρα ο Τούρκος ΥΠΕΞ διέρεε πληροφορίες περι νέων ιδεών και προτάσεων της Τουρκίας με στόχο το σπάσιμο του αδιεξόδου με τη δημιουργία μιας αμοιβαίου οφέλους λύσης, αλλά…. Αλλά στηριγμένης στις υπάρχουσες πραγματικότητες και το όραμα του Προέδρου Ερντογάν. Δηλαδή με το ένα ή τον άλλο τρόπο, από τον έναν ή τον άλλο δρόμο να φτάσουμε στο ίδιο αποτέλεσμα. Στη μία ή την άλλη μορφή διχοτόμησης. Οι ιδέες που κυκλοφορούν με αυτόν τον στόχο ακούουν στο όνομα δύο κράτη, κυριαρχική ισότητα, ενισχυμένη εσωτερική κυριαρχία, παραχώρηση δικαιώματος απόσχισης της μιας συνισταμένης από ένα ομοσπονδιακό/συνομοσπονδιακό μόρφωμα που θα προκύψει από μια ενδεχόμενη «λύση». Φυσικά όλες αυτές οι ιδέες οδηγούν στη διχοτόμηση. Από νομικής άποψης, αυτό το συμπέρασμα στοιχειοθέτησε τεκμηριωμένα, ο ακαδημαϊκός Άρης Κωνσταντινίδης, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, σε πρόσφατη άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη του στην εφ. «Πολίτης».
Μέσα σε αυτό το κλίμα, το οποίο δυστυχώς συμπληρώθηκε από τις απαράδεκτες και έκνομες ενέργειες Τουρκίας – Λιβύης και την εκ νέου έκρυθμη κατάσταση στη Συρία, η ε/κ πλευρά προσήλθε με καλή διάθεση στη Πενταμερή της Νέας Υόρκης. Παράλληλα η Τουρκία, πέραν όλων των άλλων που έχω προαναφέρει, προσήλθε στη Πενταμερή με ψηλές προσδοκίες και απαιτήσεις από την ΕΕ σε σειρά θεμάτων. Από το μεταναστευτικό έως τη συμμετοχή της στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επανεξοπλισμού υπο την επωνυμία «Ασφάλεια». Φυσικά και είχε και πάλιν το γνωστό θράσος του Κράτους πειρατή, να αρνείται ταυτόχρονα τη συμμετοχή στη Διάσκεψη της Νέας Υόρκης στον ειδικό ευρωπαίο Εκπρόσωπο για το Κυπριακό, τον Γιοχάνες Χαν! Την μέρα της Διάσκεψης η Πρόεδρος της Ε.Ε. δήλωνε την προσήλωση της ΕΕ στην επανένωση της Κύπρου, με πλήρη ευθυγράμμιση με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τις αρχές, και αξίες της ΕΕ και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Την ίδια περίπου δήλωση λίγο πριν την έναρξη της Πενταμερούς επανέλαβε και ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Ένωσης κ. Κόστα.
Το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο. Οι χαμηλές προσδοκίες επιβεβαιώθηκαν λόγω της άρνησης του κ. Τατάρ να κάνει βήματα μπροστά. Ήταν μάλιστα τόσον αρνητικός που ο Βρετανός Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων διερωτήθηκε αν δεν επιθυμεί να επιστρέψει έστω και με ένα θετικό αποτέλεσμα πίσω στην Κύπρο. Φυσικά η αρνητικότητα του κ. Τατάρ και η στήριξη που έτυχε για μια ακόμη φορά από πλευράς Τουρκίας δεν επέτρεψαν να προχωρήσει η διαδικασία και να εισέλθει η συζήτηση επι της ουσίας. Πέραν τούτο όμως θα καταγράψω τη δική μου κρίση για τη διάσκεψη της Νέας Υόρκης.
- Η διάσκεψη, δεν οδηγήθηκε στη συζήτηση της ουσίας, εξαιτίας της άρνησης της τουρκικής και τ/κ πλευράς, άρα δεν έχει ανατραπεί αυτή η αρνητικότητα.
- Την ίδια ώρα όμως έχει αποτραπεί η κατευθείαν όδευση προς τη διχοτόμηση, αν δεν καθοριζόταν η παρά πέρα πορεία των διαπραγματεύσεων και κηρυσσόταν αδιέξοδο.
- Έχει σημειωθεί μικρό βήμα προόδου έστω και στα θέματα χαμηλής πολιτικής.
- Είναι θετικό ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ εκτιμά ότι υπήρξε πρόοδος και δηλώνει ικανοποιημένος, πράγμα το οποίο υποδηλοί ότι τα πράγματα κινήθηκαν εντός σχεδιασμού του ΟΗΕ.
- Αναμφίβολα θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο αποτέλεσμα έστω και στα ΜΟΕ αν ο Τατάρ δεν αρνιόταν τα πάντα σε ότι αφορά τα σημεία διέλευσης. Και τα αρνήθηκε είτε με γελοία επιχειρήματα είτε χωρίς επιχειρήματα.
- Η συνέχεια της διαδικασίας κρατά το κυπριακό ζωντανό και αναζωπυρώνει το διεθνές ενδιαφέρον για το πρόβλημα μας, τη στιγμή που γύρω μας χάνονται κυριολεκτικά κράτη και λαοί.
- Εξαιρετικά θετικό ότι τόσον ο ΓΓ του ΟΗΕ όσον και ο Βρετανός Υπουργός και φυσικά ο Γεραπετρίτης δήλωναν ενώπιον των κ.κ. Τατάρ και Φιντάν, ότι δεσμεύονται και στηρίζουν τις αποφάσεις του ΟΗΕ σχετικά με το κυπριακό και ότι η βάση λύσης είναι εκεί, υπάρχει και είναι η γνωστή. Αυτό είναι και μια απάντηση στην απαράδεκτη αναφορά της κ. Ολγκίν, ότι η ΔΔΟ είναι μεν στόχος του ΟΗΕ αλλά δεν αποτελεί πλέον κοινό σημείο αναφοράς και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη!
- Ουδείς πρέπει να ξεχνά ότι όταν ξεκινούσε η προσπάθεια να επαναφερθεί το ενδιαφέρον και η κινητικότητα στο Κυπριακό και στη συνέχεια η πραγματοποίηση συναντήσεων και τελικά διασκέψεων έπρεπε να ξεπεραστεί ένα βουνό. Ποιο ήταν το βουνό; Η θέση Άγκυρας και τ/κ ηγεσίας ότι δεν επανέρχονται σε συζητήσεις στο πλαίσιο και υπό την αιγίδα του ΟΗΕ Και όμως επανήλθαν. Οι συναντήσεις και οι συζητήσεις διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, του ΓΓ του, όλοι οι συμμετέχοντες πλην Τουρκίας στηρίζουν λύση στη βάση των αποφάσεων του ΟΗΕ. Το ίδιο και το Συμβούλιο Ασφαλείας με πρόσφατες επιβεβαιωτικές αποφάσεις του.
- Το άλλο εμπόδιο το οποίο θα έπρεπε να ξεπεραστεί ήταν οι προϋποθέσεις που έθεταν Τουρκία και Τατάρ για να προσέλθουν σε συζήτηση. Ζητούσαν παραδοχή εκ των προτέρων ύπαρξης δύο κρατών, είτε αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας. Ούτε σε αυτό πέτυχαν.
- Η συνάντηση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Τούρκο ΥΠΕΞ ενέχει τη δική της ιδιαίτερη σημασία. Να θυμίσω ότι προηγήθηκαν ολιγόλεπτες ανταλλαγές απόψεων με Ερτογάν και Φιντάν, σε άλλες διεθνείς συναντήσεις. Οι οποίες μάλιστα έτυχαν μεγάλης ειρωνείας μέχρι χλευασμού εδώ στην Κύπρο από μεμονωμένους. Είχαν βέβαια πάτημα γιατί ήταν ολιγόλεπτη, γιατί στο διάδρομο ή στη καφετέρια. Να όμως που στη συνέχεια είχαμε 15λεπτη ιδιαίτερη συνομιλία στη Γενεύη και τώρα 50λεπτη συνομιλία με τρία θέματα στην έδρα του ΟΗΕ! Δηλαδή ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας, για 50 λεπτά συνομιλούσε στην έδρα του ΟΗΕ, ο οποίος ΟΗΕ αναγνωρίζει Κυπριακή Δημοκρατία και Τουρκία ως ισότιμα Κράτη, με τον Πρόεδρο της ανύπαρκτης και εκλιπούσας κατά την Τουρκία Κυπριακής Δημοκρατίας!!
- Είναι σαφές από τις ενέργειες του, ότι ο Γ.Γ. του ΟΗΕ με τη στήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την προσπάθεια του για επίλυση του κυπριακού. Αυτό είναι αποτέλεσμα της επιθυμίας του να καταγράψει προσωπική επιτυχία σε ένα δύσκολο και πολύχρονο πρόβλημα, από τη μια. Και από την άλλη της ορθότατης εκτίμησης του, ότι είναι ανεπίτρεπτο να αφεθούν παγωμένες διενέξεις να αναθερμανθούν και να εκραγούν εκ νέου. Σήμερα κάθε νουνεχής πολιτικός και κάθε νουνεχής άνθρωπος αγωνίζεται για την αποτροπή ενός τρίτου και τελευταίου Παγκόσμιου Πολέμου. Αρα η ανθρωπότητα δεν χρειάζεται μια νέα ανάφλεξη, ειδικά στη φλεγόμενη βάτο της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής.
Η Διάσκεψη της Νέας Υόρκης δεν οδήγησε σε ανατροπή του απορριπτισμού της Άγκυρας και του Τατάρ, αλλά οδήγησε στην αποτροπή της κήρυξης οριστικού αδιεξόδου.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Στις πολυμερείς διασκέψεις για το Κυπριακό ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας μετέχει υπο τη διπλή του ιδιότητα. Ως ηγέτης της ε/κ κοινότητας στο τραπέζι όπου συζητείται η εσωτερική πτυχή του Κυπριακού και ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας στο τραπέζι όπου συζητείται η διεθνής πτυχή του Κυπριακού. Το δεύτερο είναι η λογική απόρροια του γεγονότος ότι από τη μια τα θέματα Εγγυήσεις αφορούν την Κυπριακή Δημοκρατία, τις Εγγυήτριες Δυνάμεις και τη Διεθνή Κοινότητα και από την άλλη τα θέματα των ξένων στρατευμάτων, ειδικά των κατοχικών και των εποίκων είναι διεθνές θέμα που αφορά πρώτιστα την Κυπριακή Δημοκρατία. Ένα πλήρες Κράτος μέλος του ΟΗΕ και της Ε.Ε. Κατά αναλογία και η παρουσία αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η παρουσία του οποιουδήποτε «αξιωματούχου» του κατοχικού μορφώματος δεν αποτελεί σημείο αναφοράς ή σύγκρισης, αφού αυτό δεν αναγνωρίζεται από κανέναν , πλην της κατοχικής δύναμης.
