Η Κύπρος αντιμετωπίζει μια σοβαρή ενεργειακή κρίση. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το δεύτερο εξάμηνο του 2024 η χώρα κατέλαβε τη δεύτερη θέση στην Ευρώπη στην τιμή ηλεκτρισμού αναλογικά με την αγοραστική δύναμη των πολιτών.
Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία από την ιστοσελίδα ΔΣΜΚ, το 2024 ο ΔΣΜΚ αναγκάστηκε να περικόψει το 12,2% της εκτιμώμενης παραγωγής όλων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (περίπου 188.000 MWh), απώλεια που μεταφράζεται γύρω στα 38 εκατομμύρια ευρώ. Το παράδοξο; Πετάμε καθαρή ηλεκτρική ενέργεια την ώρα που πληρώνουμε ακριβά για ρυπογόνο ενέργεια.
Για την αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής κρίσης σχεδιάζεται -έστω και πολύ αργοπορημένα- η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης.
Η χρήση και το όφελος από την αποθήκευση
Τα συστήματα αποθήκευσης εξυπηρετούν πρωτίστως την αποθήκευση πλεονάζουσας ενέργειας από ΑΠΕ και την παροχή επικουρικών υπηρεσιών στο ηλεκτρικό σύστημα (εφεδρείες, κάλυψη αιχμών κλπ). Εκείνοι οι οποίοι ωφελούνται κατά κύριο λόγο από την αποθήκευση είναι:
- Παραγωγοί ΑΠΕ (περιλαμβάνονται και τα οικιακά φωτοβολταϊκά με συμψηφισμό μετρήσεων -net metering-): Αποφεύγουν περικοπές και αυξάνουν έσοδα από τη διαχείριση της αποθήκευσης στο πλαίσιο της αγοράς ηλεκτρισμού.
- Διαχειριστές δικτύου: Η αποθήκευση, ως προϊόν της αγοράς, μπορεί να τυγχάνει διαχείρισης για την παροχή επικουρικών υπηρεσιών στο δίκτυο.
- Καταναλωτές: Έμμεσα οφέλη από πιο σταθερό δίκτυο και μακροπρόθεσμα πιθανή συγκράτηση αυξήσεων.
Εκτίμηση εγκατάστασης αποθήκευσης μέχρι το 2030
Σημειώνεται ότι η εκτίμηση βασίζεται στις παρακάτω πληροφορίες και στοιχεία που έχουν δει πρόσφατα το φως της δημοσιότητας:
- Κεντρική αποθήκευση: 400 MWh (Χρηματοδότηση: Ευρωπαϊκά ταμεία και άλλοι δημόσιοι πόροι) -Απόφαση ΡΑΕΚ 217/2025-
- Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ)/Δεκέλεια: 160 MWh (Χρηματοδότηση: ΑΗΚ) -Απόφαση ΡΑΕΚ 274/2024-
- Επιδοτήσεις ιδιωτών από Υπουργείο Ενέργειας: 350 MWh (€35 εκατ. από Ταμείο ΑΠΕ & ΕΞ.Ε) “https://www.politis.com.cy/politis-news/oikonomia/899694/ti-provlepei-to-schedio-chorigion-35-ekat-gia-apothikefsi-energeias”
- Ιδιώτες επενδυτές: 410 MWh (σύμφωνα με δηλώσεις του Εκτελεστικού Διευθυντή του ΔΣΜΚ έχουν εκδοθεί προκαταρκτικοί όροι σύνδεσης για επτά αιτητές “https://inbusinessnews.reporter.com.cy/article/2025/6/1/840158/epta-aiteseis-apo-idiotes-ependutes-gia-egkatastase-autonomon-egkatastaseon-apothekeuses-energeias-apo-ape/”)
Σύνολο ρεαλιστικής εκτίμησης για εγκατάσταση αποθήκευσης μέχρι 2030 για σκοπούς περαιτέρω ανάλυσης : ~1000 MWh
Πραγματική απόδοση και συνεισφορά
Με ρεαλιστικές παραδοχές (75% ετήσια διαθεσιμότητα -274 μέρες-, 80% απόδοση κύκλου και 90% βάθος εκφόρτισης -720 MWh-), η ετήσια καθαρή απόδοση της αποθήκευσης για καθημερινή χρήση υπολογίζεται γύρω στις 197 GWh. Συνεπώς για προβλεπόμενη ζήτηση 6000 GWh το 2030, η αποθήκευση θα καλύπτει μόλις το 3,3% των ετήσιων αναγκών της Κύπρου σε ηλεκτρισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και αυτό το μικρό ποσοστό μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στη σταθερότητα του δικτύου, αν και όχι απαραίτητα στις τιμές.
Επίδραση στην τιμή ηλεκτρισμού
Παρά τις μεγάλες επενδύσεις για την εκτιμώμενη εγκατάσταση 1000 ΜWh σε συστήματα αποθήκευσης της τάξης των 150-200 εκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2030, εκτιμάται ότι δεν θα σημειωθεί μείωση στους λογαριασμούς του ηλεκτρισμού για την πλειοψηφία των καταναλωτών που τιμολογούνται από ΑΗΚ. Το αντίθετο μάλιστα – εκτιμάται ότι θα σημειωθεί μια πολύ μικρή αύξηση, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Γιατί όμως θα συμβεί αυτό;
Πρώτον, η αποθήκευση θα καλύπτει μόλις το 3,3% των ετήσιων αναγκών της Κύπρου σε ηλεκτρισμό για το 2030 -πολύ μικρό για να φέρει ουσιαστική αλλαγή των τιμών.
Δεύτερον, το μοντέλο στόχος που εφαρμόζεται στην αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο λειτουργεί ως μηχανισμός ανάκτησης κόστους που εξασφαλίζει στους επενδυτές την απόδοση της επένδυσής τους ανεξάρτητα από την πραγματική απόδοση ή τη συμβολή των συστημάτων αποθήκευσης στη μείωση του συνολικού κόστους ηλεκτρισμού. Έτσι, το κόστος της επένδυσης μετακυλίεται αυτόματα στους καταναλωτές μέσω των λογαριασμών τους.
Τρίτον, η αγορά ηλεκτρισμού της Κύπρου είναι πολύ μικρή και απομονωμένη (στην αγορά θα συμμετέχει μόνο η παραγωγή ΑΠΕ και σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό η συμβατική παραγωγή, με δύο παίκτες), χωρίς διασυνδέσεις με άλλες χώρες. Αυτό περιορίζει σημαντικά τις ευκαιρίες ανταγωνισμού με χαμηλές τιμές.
Τέλος, η απόσβεση της μεγάλης κεφαλαιουχικής δαπάνης για την κατασκευή των συστημάτων αποθήκευσης θα επιβαρύνει τους λογαριασμούς του ηλεκτρισμού για αρκετά χρόνια.
Με αυτά τα δεδομένα, η αποθήκευση φαίνεται να ακολουθεί την ίδια πορεία με τις ΑΠΕ – μεγάλες υποσχέσεις, μεγάλες επενδύσεις, μηδενικό όφελος αλλά επιβάρυνση για τον καταναλωτή.
Το παράδοξο της χρηματοδότησης
Ενώ οι παραγωγοί ΑΠΕ είναι αυτοί που ωφελούνται κατά κύριο λόγο από την αποθήκευση, σημαντικό κόστος της εγκατάστασης της αποθήκευσης μετακυλίεται στους καταναλωτές μέσω χρηματοδοτήσεων από ευρωπαϊκά ταμεία, κρατικών επιδοτήσεων και χρεώσεων στους λογαριασμούς.
Σημειώνεται σχετικά ότι οι ιδιώτες επενδύουν -χωρίς επιδοτήσεις- στο πλαίσιο της αγοράς ηλεκτρισμού με εφαρμογή του μοντέλου στόχος-, ευελπιστώντας ότι η επένδυσή τους θα έχει την αναμενόμενη απόδοση. Για την αποτροπή αυτής της επιβάρυνσης στον Κύπριο καταναλωτή, θα μπορούσε η σχεδιαζόμενη κεντρική αποθήκευση να χρηματοδοτηθεί με την επιβολή αναλογικού τέλους αποθήκευσης στους παραγωγούς ΑΠΕ σε συνδυασμό με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών ή άλλων πόρων.
Προτάσεις για Βιώσιμη Λύση
Η μετάβαση σε ένα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα αποθήκευσης απαιτεί ουσιαστικές αλλαγές.
Πρώτον, επιβολή τέλους αποθήκευσης στους παραγωγούς ΑΠΕ που αποτελούν τους κύριους ωφελημένους, με διαφοροποίηση ανάλογα με την τεχνολογία και κίνητρα για ιδιωτική αποθήκευση.
Δεύτερον, στρατηγική τοποθέτηση συστημάτων αποθήκευσης σε κρίσιμα σημεία του δικτύου και επιτάχυνση της διασύνδεσης με την Ελλάδα (Great Sea Interconnector).
Τρίτον, υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων όπως εικονικοί σταθμοί παραγωγής έξυπνα δίκτυα.
Τέλος, αναθεώρηση του ρυθμιστικού πλαισίου με ριζική μεταρρύθμιση στο μοντέλο στόχος και μετάβαση σε μηχανισμούς αγοράς που συνδέουν τις αμοιβές με την πραγματική απόδοση και προσφορά στο σύστημα, εξασφαλίζοντας παράλληλα πλήρη διαφάνεια στη διαμόρφωση τιμών και ανεξάρτητη αξιολόγηση όλων των επενδύσεων.
Μόνο με ολοκληρωμένη προσέγγιση και εγκατάλειψη των στρεβλώσεων του μοντέλου στόχος η αποθήκευση θα γίνει εργαλείο προόδου και όχι επιπλέον βάρος.
Συμπέρασμα: Ρεαλισμός χωρίς ηττοπάθεια
Η αποθήκευση ενέργειας είναι αναπόφευκτο και απαραίτητο βήμα για την ενεργειακή μετάβαση της Κύπρου. Ωστόσο, με τον τρέχοντα σχεδιασμό και την εφαρμογή του μοντέλου στόχος, κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος και να δημιουργήσουμε ένα ακόμη δαπανηρό σύστημα που θα επιβαρύνει τους καταναλωτές χωρίς ανάλογα οφέλη.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η επιτυχία απαιτεί:
- Ολιστικό σχεδιασμό, που να συνδυάζει διείσδυση ΑΠΕ, αποθήκευση, έξυπνα δίκτυα και διασυνδέσεις
- Ριζική μεταρρύθμιση ρυθμιστικού πλαισίου της αγοράς ηλεκτρισμού προς όφελος του καταναλωτή
- Δίκαιη κατανομή κόστους μεταξύ όλων των ωφελούμενων
- Καλλιέργεια ρεαλιστικών προσδοκιών
- Συνεχή αξιολόγηση και προσαρμογή στρατηγικής
Η αποθήκευση δεν είναι μαγική λύση, αλλά ένα εργαλείο. Η αξία του εξαρτάται από το πώς θα το χρησιμοποιήσουμε. Με σωστό σχεδιασμό, τολμηρές αποφάσεις, διαφάνεια και δίκαιη κατανομή ευθυνών, μπορεί να συμβάλει στη λύση του ενεργειακού προβλήματος. Διαφορετικά, θα προστεθεί απλώς στη λίστα των ακριβοπληρωμένων αποτυχιών με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση στην τιμή του ηλεκτρισμού.
* Ηλεκτρολόγος μηχανικός, με πολυετή πείρα στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος
