Επί της ευκαιρίας του τερματισμού των σχεδίων “Net Metering” και “Net Billing”, από την 1η Αυγούστου 2025, θα ήθελα να προτείνω συγκεκριμένες ενέργειες, με σκοπό την ενίσχυση της κρατικής πολιτικής στον τομέα της ενέργειας και την ενεργειακή μετάβαση της Κύπρου.
Σε αυτό το πλαίσιο, καταθέτω πέντε εισηγήσεις για τα θέματα της αποθήκευσης, εξοικονόμησης ενέργειας, απλοποίησης διαδικασιών αναβάθμισης, εισαγωγής ενεργειακής παιδείας και στοχευμένες ρυθμίσεις για τους μεγάλους εμπορικούς παραγωγούς.
- Αποθήκευση Ενέργειας
Καταρχάς, είναι κοινή παραδοχή ότι η αποθήκευση ενέργειας θεωρείται θεμελιώδες στοιχείο για τη συνέχεια της ενεργειακής μετάβασης. Το κρίσιμο ερώτημα το οποίο εγείρεται είναι κατά πόσον τα μελλοντικά σχέδια του Υπουργείου θα δίνουν την απαραίτητη ώθηση στην εγκατάσταση μικρών οικιακών συστημάτων αποθήκευσης ή θα προτιμηθεί η δημιουργία μελλοντικών κεντρικών συστημάτων αποθήκευσης, με σκοπό την κάλυψη των οικιακών φωτοβολταϊκών.Εκτιμώ ότι τα κεντρικά συστήματα αποθήκευσης -τοποθετημένα είτε κοντά σε υποσταθμούς, είτε κεντρικά υπό τον έλεγχο του Διαχειριστή Διανομής– είναι η πλέον ορθολογική προσέγγιση, καθώς με λιγότερα χρήματα μπορούμε να αποκτήσουμε μεγαλύτερη αποθήκευση, η οποία ταυτόχρονα μάς προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στο δίκτυο, λιγότερες περικοπές και μεγαλύτερη ασφάλεια για αποφυγή ενός μπλακ-άουτ.
Περαιτέρω, επειδή η επένδυση για τέτοιου είδους υποδομές είναι μεγάλη, κρίνω ότι δεν θα ήταν σωστό να επιβαρύνει τους πολίτες που δεν έχουν φωτοβολταϊκά συστήματα, ούτε όμως και το δημόσιο ταμείο.
Για σκοπούς ενεργειακής δικαιοσύνης, προτείνω όπως επιβληθεί σε όλους τους κατόχους φωτοβολταϊκών συστημάτων (είτε έχουν δέκτη αποκοπής, είτε όχι) ένα μικρό τέλος αποθήκευσης, το οποίο να χρεώνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται σήμερα για τη χρήση δικτύου, στη βάση δηλαδή της εξαγώγιμης ενέργειας στο δίκτυο. Οι πόροι από την επιβολή αυτού του τέλους θα συγκεντρώνονται σε ειδικό ταμείο, μέσω του οποίου θα χρηματοδοτούνται οποιεσδήποτε απαιτήσεις για υποδομές αποθήκευσης.
Περιττό να αναφέρω ότι, δεν χρειάζεται να επιχορηγείται πλέον η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων από το κράτος, εκτός βέβαια από συγκεκριμένες ευάλωτες ομάδες, καθότι το κόστος έχει μειωθεί πάρα πολύ.
Με αυτό τον τρόπο, θα υπάρχει αφενός εξοικονόμηση δημόσιων πόρων και αφετέρου οι πόροι του ταμείου ΑΠΕ ΕΞΕ μπορούν να διοχετεύονται απευθείας για την ενίσχυση του Ταμείου Αποθήκευσης.
Παρενθετικά, θεωρώ χρήσιμο να υπενθυμίσω συνοπτικά κάποια μειονεκτήματα των μικρών συστημάτων αποθήκευσης, έναντι των μεγάλων συστημάτων κλίμακας:
⦁ Πολλαπλάσιο κόστος ανά kwh και μικρότερη διάρκεια ζωής.
⦁ Οι περισσότεροι εγκατεστημένοι οικιακοί μετατροπείς δεν υποστηρίζουν αποθήκευση.
⦁ Οι μπαταρίες πρέπει να τοποθετούνται σε κοντινή απόσταση από τους μετατροπείς, οι οποίοι ως επί το πλείστον τοποθετούνται δίπλα από τους μετρητές. Ωστόσο, εάν λάβουμε υπόψη ότι τα περισσότερα σπίτια έχουν τους μετρητές τους είτε στην είσοδο του σπιτιού, είτε στο γκαράζ, είτε πάνω στο περιτοίχισμα του σπιτιού, προκύπτουν εύλογα ερωτήματα για την τοποθέτησή τους. Επιπρόσθετα, να σημειωθεί ότι οι μπαταρίες πρέπει να τοποθετούνται σε χώρο αδιάβροχο και με εξαερισμό.
⦁ Επίσης, θα χρειαστεί επίσημος επανέλεγχος και πρόσθετος εξοπλισμός, διαδικασίες οι οποίες προϋποθέτουν επιπλέον κόστος.
⦁ Λόγω των υψηλών θερμοκρασιών κατά τους θερινούς μήνες, συνιστάται νέα τεχνολογία ψύξης (liquid cooling), η οποία συναντάται μόνο σε μεγάλα συστήματα.
⦁ Οι μπαταρίες περιέχουν αρκετά τοξικά υλικά, τα οποία δεν είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Σκόρπιες μπαταρίες δεξιά και αριστερά θα κάνουν την ανακύκλωσή τους ακόμα πιο δύσκολη.
⦁ Σε περίπτωση μπλακ άουτ, οι μικρές οικιακές μπαταρίες θα είναι τελείως άχρηστες. Οι περισσότεροι hybrid inverters που κυκλοφορούν στην αγορά είναι grid followers και όχι grid forming. Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση απώλειας δικτύου, πολύ απλά θα πάψουν να λειτουργούν. - Εξοικονόμηση Ενέργειας
Μια άλλη στρέβλωση η οποία εμμέσως προκύπτει από τα υφιστάμενα σχέδια αυτοκατανάλωσης, είναι η λανθασμένη εντύπωση η οποία επικράτησε, σύμφωνα με την οποία οι καταναλωτές δεν χρειάζεται να είναι προσεκτικοί στην εξοικονόμηση ενέργειας.Ιδιαίτερα, παρατηρείται το φαινόμενο καταναλωτές οι οποίοι έχουν τοποθετήσει μεγαλύτερο σύστημα από τις ανάγκες τους και συσσωρεύουν αρκετές κιλοβατώρες ως πλεόνασμα, να παύουν να είναι προσεκτικοί με την κατανάλωσή τους. Εάν λάβει κανείς υπόψη ότι ιδιαίτερα οι οικιακοί καταναλωτές καταγράφουν αυξημένη κατανάλωση σε ώρες που η παραγωγή ενέργειας βασίζεται καθαρά στη συμβατική παραγωγή, αυτό αυξάνει τα λειτουργικά έξοδα της ΑΗΚ, τα οποία ουσιαστικά επιβαρύνουν τους καταναλωτές που δεν έχουν εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά συστήματα.
Για αυτό, προτείνω όπως οι καταναλωτές να μπορούν να πωλούν τη συσσωρευμένη ενέργεια κάθε τέλος του χρόνου, αντί να χάνουν τα πλεονάσματά τους μετά την πάροδο τριετίας. Αυτό δυνητικά θα οδηγούσε την συγκεκριμένη κατηγορία καταναλωτών να επιδιώκει την αύξηση των πιθανών εσόδων της στο τέλος κάθε χρόνου. Περαιτέρω, η τιμή πώλησης μπορεί να είναι χαμηλότερη από το κόστος αποφυγής της ΑΗΚ, ώστε να επωφελείται και η ΑΗΚ από αυτή την πράξη. Επισημαίνεται επίσης ότι αυτή η ρύθμιση, σε συνδυασμό με την πρότασή μου για το τέλος αποθήκευσης, δύναται να ωθήσει τους καταναλωτές σε εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς θα γνωρίζουν ότι ακόμη και ο ηλεκτρισμός που παράγουν ως πλεόνασμα έχει κάποιο κόστος.
- Απλοποίηση Διαδικασιών Αναβάθμισης
Όσον αφορά τα αδήλωτα φωτοβολταϊκά, κυρίως τις παράνομες αναβαθμίσεις, θα ήταν χρήσιμο να υπάρξει απλοποίηση των διαδικασιών. Πρακτικά ομιλούντες, οι περισσότερες αναβαθμίσεις αφορούν στην πρόσθεση 1-2 kw σε υφιστάμενα συστήματα. Δηλαδή, γίνεται απλά αύξηση πλαισίων, χωρίς οποιαδήποτε αλλαγή μετατροπέα και ηλεκτρολογικού εξοπλισμού.Με βάση την ισχύουσα διαδικασία, για αυτή τη μικρή αναβάθμιση απαιτείται τέλος €250 στην ΑΗΚ, υποβολή νέας αίτησης και νέος έλεγχος του συστήματος, γεγονός που, πέραν του κόστους, προκαλεί αχρείαστη γραφειοκρατική διαδικασία.
Επί τούτου, προτείνω όπως απλοποιηθούν οι διαδικασίες για μικρές αναβαθμίσεις. Για παράδειγμα, μέχρι 2 kw αύξηση ισχύος και δεδομένου ότι δεν θα υπάρχει αλλαγή μετατροπέα, είναι πιο πρακτικό να απαιτείται ενημερωτική δήλωση στην ΑΗΚ, συνοδευόμενη με τέλος των €50.
- Ενεργειακή Παιδεία
Η πρόσφατη έντονη δυσαρέσκεια από τους πολίτες για τις περικοπές που προέκυψαν σε οικιακά φωτοβολταϊκά συστήματα ανέδειξε την έλλειψη ενεργειακής παιδείας. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί συμπολίτες μας εξάγουν λανθασμένα συμπεράσματα από την ανάγνωση των τιμολογίων της ΑΗΚ. Είναι κατανοητό ότι πολλοί δεν γνωρίζουν επαρκώς τον τρόπο υπολογισμού της απόδοσης ενός φωτοβολταϊκού συστήματος και τον τρόπο υπολογισμού του πραγματικού κόστους των απωλειών από περικοπές. Αυτή είναι, πιστεύω, μία βασική πηγή της έντονης δυσαρέσκειας για τις περικοπές, οι οποίες προέκυψαν τους τελευταίους μήνες.Η αλήθεια είναι ότι οι περικοπές είναι αναγκαίες για την ευστάθεια του συστήματος και δεν πρόκειται να εκλείψουν, δεδομένου ότι δεν προκύπτει ουσιαστικό όφελος από τη δημιουργία υπερβολικού αριθμού μονάδων αποθήκευσης με σκοπό τον εκμηδενισμό των περικοπών. Είναι ένα ξεκάθαρο ζήτημα κόστους – οφέλους.
Προς τούτο, προτείνω όπως ξεκινήσει το κράτος και ειδικότερα το Υπουργείο Ενέργειας, παγκύπρια εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών σε θέματα ενέργειας, αξιοποιώντας τις σύγχρονες μορφές επικοινωνίας. Μέσω μιας καλά στοχευμένης επικοινωνιακής καμπάνιας (π.χ. μέσω σύντομων σποτ) μπορεί να επεξηγηθεί πώς να υπολογίζεται η επένδυση ενός φ/β, πώς να διαβάζουμε τον λογαριασμό της ΑΗΚ, πώς λειτουργεί το ηλεκτρικό δίκτυο, γιατί η ΑΗΚ πρέπει να διατηρεί ελάχιστη συμβατική παραγωγή στα 250 mw, πώς να υπολογίζεται το κόστος περικοπών, αλλά και γιατί είναι αναγκαίος και απαραίτητος ο δημόσιος οργανισμός στον τομέα της ενέργειας.
- Αποθήκευση για Μεγάλους Εμπορικούς Παραγωγούς Ενέργειας
Είναι ξεκάθαρο ότι η αφαίρεση της ρήτρας για υποχρεωτική αποθήκευση σε μεγάλους εμπορικούς παραγωγούς δημιούργησε τη σημερινή κατάσταση με τις πολύ μεγάλες περικοπές. Επ’ αυτού, ο υπουργός είχε δηλώσει ότι, ο λόγος αφαίρεσης της ρήτρας ήταν το πολύ υψηλό κόστος της αποθήκευσης, με βάση τα δεδομένα εκείνης της περιόδου.
Αυτό, όμως, πλέον δεν υφίσταται. Το κόστος αποθήκευσης σε επίπεδο MWH έχει μειωθεί τόσο πολύ, ώστε η αποθήκευση τέτοιων μεγεθών να θεωρείται επικερδής επένδυση. Πόσω δε μάλλον όταν το σύστημα αποθήκευσης τοποθετείται σε φωτοβολταϊκά πάρκα, τα οποία έχουν ήδη αποσβεστεί ή λειτούργησαν κατά τη μεταβατική αγορά για μερικά χρόνια.
Για να είμαστε σωστοί, κύριε Υπουργέ, η συγκεκριμένη ρήτρα ποτέ δεν έπρεπε να αφαιρεθεί. Εάν η αποθήκευση ήταν ακριβή τη συγκεκριμένη περίοδο, θα έπρεπε απλά να μειώνονται οι απαιτήσεις για το μέγεθος της αποθήκευσης. Επίσης, η ρήτρα αυτή θα ήταν σωστό να αναθεωρείται ετησίως, με βάση τις ανάγκες του συστήματος και το τρέχον κόστος αποθήκευσης.
Όπως όλοι γνωρίζουν, η μεταβατική αγορά, οι πολύ ψηλές τιμές ενέργειας και η αφαίρεση της ρήτρας για αποθήκευση, οδήγησε στα υπερκέρδη, τα οποία φούσκωσαν την πραγματική αξία των επενδύσεων ΑΠΕ. Με αποτέλεσμα αυτές οι επενδύσεις (μερικών χιλιάδων ευρώ) να μεταπωλούνται σε εξωφρενικά υψηλές τιμές (μερικών εκατομμυρίων) σε τρίτους επενδυτές, πολλές φορές σε ξένους επενδυτές, οι οποίοι βλέπουν τις επενδύσεις τους να μην αποδίδουν στον βαθμό που υπολόγιζαν, λόγω των περικοπών.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους, θεωρώ ότι θα είναι σκανδαλώδης η κρατική επιδότηση ιδιωτικών μονάδων αποθήκευσης. Εκτός και αν πιστεύει κανείς ότι δεν έχουν τα απαραίτητα κεφάλαια! Η πραγματικότητα είναι ότι η έλλειψη σωστού ρυθμιστικού πλαισίου δημιούργησε τη σημερινή στρεβλή κατάσταση, η οποία μάς θυμίζει τη φούσκα του χρηματιστηρίου το 1999 και τις μη βιώσιμες πρακτικές υπερεκτίμησης αξιών, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.
Για αυτό, είναι κατ’ εμέ αυτονόητο ότι οι πολίτες δεν μπορούν να επωμιστούν το βάρος αυτής της κατάστασης και ούτε μπορούν να κάνουν πλάτες για να συνεχίσει μία φούσκα στις επενδύσεις ΑΠΕ.
Αντί επιλόγου
Κύριε Υπουργέ, οι πολίτες γνωρίζουν ότι δεν ευθύνεστε εσείς για πολλά κακώς έχοντα του τομέα της ενέργειας και τις σκανδαλώδεις ρυθμίσεις που σας κληρονόμησαν οι προκάτοχοι σας. Είναι, όμως, δική σας ευθύνη να διορθώσετε τα πράγματα και, κυρίως, να θέσετε επιτέλους υγιείς και σωστές βάσεις στον τομέα της ενέργειας.
Είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνείτε ότι, μόνο μέσα από κανόνες διαφάνειας, ελέγχου και ενεργειακής δικαιοσύνης μπορούμε να πετύχουμε την ομαλή και δίκαιη μετάβαση της Κύπρου μέσω των ΑΠΕ.
Αυτό σημαίνει την εφαρμογή στην πράξη κανόνων Ενεργειακής Δημοκρατίας για:
⦁ Φθηνή και προσβάσιμη ενέργεια σε όλους τους πολίτες
⦁ Πλήρη καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας
⦁ Εγκαθίδρυση ενός δίκαιου και διαφανούς θεσμικού πλαισίου
⦁ Αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας, με ενεργό συμμετοχή των πολιτών
⦁ Ενίσχυση του ρόλου του δημόσιου και κοινωφελούς οργανισμού (της ΑΗΚ), ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται ορθολογικά την ενεργειακή μας μετάβαση, προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.
- Διευθύνων Σύμβουλος Dracoudis Energy
