Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών ανέδειξαν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τις διαρθρωτικές αδυναμίες του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου. Στις κρίσιμες απογευματινές και βραδινές ώρες, η διαθέσιμη συμβατική ισχύς μειώνεται σημαντικά, λόγω συχνών -πλέον- βλαβών ή τεχνικών περιορισμών, οδηγώντας σε ελεγχόμενες περικοπές φορτίου.
Δεν πρόκειται για έλλειψη εγκατεστημένης ισχύος. H χώρα διαθέτει συνολικά 1.478 MW συμβατικής παραγωγής, ενώ υπάρχει και πρόσθετη ισχύς που παραμένει ανενεργή λόγω έλλειψης καυσίμου, αποτέλεσμα της καθυστέρησης στην υλοποίηση των υποδομών φυσικού αερίου. Παρά την ύπαρξη ισχύος «στα χαρτιά», η πραγματική διαθεσιμότητα είναι περιορισμένη.
Το πρόβλημα εντείνεται από την ακαμψία του συμβατικού στόλου: παλαιές θερμικές μονάδες, με περιορισμένη ικανότητα γρήγορης απόκρισης, που απαιτούν ώρες για να προσαρμόσουν την παραγωγή τους. Αυτό οδηγεί στο ενεργειακό παράδοξο που βιώνουμε καθημερινά: την ημέρα περικόπτουμε καθαρή, πράσινη ενέργεια από ΑΠΕ για να διατηρήσουμε σε λειτουργία τις συμβατικές μονάδες και το βράδυ, όταν πέφτει η ηλιακή παραγωγή, καταφεύγουμε σε περικοπές φορτίου.
Η δημόσια συζήτηση παραμένει για χρόνια εγκλωβισμένη σχεδόν αποκλειστικά στην ανάγκη αύξησης της συμβατικής εγκατεστημένης ισχύος, παραβλέποντας λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα και να μειώσουν την αιχμιακή ζήτηση. Μέχρι να ενταχθούν στο δίκτυο συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, κάθε μεγαβάτ που εξοικονομούμε στις κρίσιμες ώρες μειώνει την εξάρτηση από νέες, δαπανηρές και ρυπογόνες μονάδες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο δημόσιος φωτισμός: με ετήσια κατανάλωση περίπου 50 GWh (11–12 MW κάθε νύχτα), η εφαρμογή «έξυπνων» συστημάτων, όπως μείωση έντασης ή τμηματική απενεργοποίηση, θα μπορούσε να αποδεσμεύσει σημαντική ισχύ, ακριβώς όταν το δίκτυο πιέζεται περισσότερο.
Αντίστοιχα, τα προγράμματα Demand Response, ήδη δοκιμασμένα διεθνώς, μπορούν να δώσουν άμεσα αποτελέσματα. Στην Αυστραλία, πρωτοβουλίες όπως το PowerResponse και το Peak Demand Reduction Scheme επιβραβεύουν τους καταναλωτές που μειώνουν τη χρήση τους στις ώρες αιχμής με πίστωση στον λογαριασμό.
Στην Κύπρο, τέτοια προγράμματα μπορούν να ξεκινήσουν σήμερα, αξιοποιώντας τους έξυπνους μετρητές που έχουν ήδη εγκατασταθεί σε σημαντικό αριθμό νοικοκυριών και επιχειρήσεων, αλλά παραμένουν αναξιοποίητοι.
Ο δημόσιος φωτισμός και το Demand Response είναι μόνο δύο από τις πολλές έξυπνες λύσεις που θα έπρεπε ήδη να ενεργοποιούνται σε τέτοιες στιγμές. Αν και η εθνική ενεργειακή στρατηγική τα αναφέρει, η εφαρμογή τους στην πράξη δεν έχει ξεκινήσει, αφήνοντας αναξιοποίητα εργαλεία που θα μπορούσαν να μειώσουν άμεσα την πίεση στο δίκτυο.
Η αποθήκευση ενέργειας βρίσκεται ήδη σε τροχιά υλοποίησης και, με τον σημερινό ρυθμό θα ενταχθεί στο δίκτυο πολύ πριν ολοκληρωθεί οποιαδήποτε νέα συμβατική μονάδα, προσφέροντας την ευελιξία που σήμερα λείπει.
Αν θέλουμε ένα δίκτυο χωρίς περικοπές φορτίου, με χαμηλότερες εκπομπές και μεγαλύτερη αξιοπιστία, η στρατηγική μας πρέπει να δίνει προτεραιότητα στην απανθρακοποίηση, στον έξυπνο έλεγχο και τη μείωση της ζήτησης, και στην αξιοποίηση τεχνολογιών που υπάρχουν ήδη. Η αποθήκευση, τα προγράμματα Demand Response, η βελτιστοποίηση του δημόσιου φωτισμού και άλλες καινοτόμες εφαρμογές μπορούν να μας οδηγήσουν γρηγορότερα σε ένα βιώσιμο, ευέλικτο και καθαρό ενεργειακό σύστημα, ικανό να ανταποκριθεί σε προκλήσεις όπως αυτές που βιώνουμε σε τέτοιες περιόδους.
- Πρώην Ανώτερος Ερευνητής στον τομέα των Έξυπνων Δικτύων, στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και ερευνητής στην Électricité de France R&D στη Γαλλία
Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές.
