Ανεξάρτητο Σώμα το οποίο θα εξετάζει παράπονα κρατουμένων για κακομεταχείριση καθώς και τις συνθήκες διαβίωσής τους, συστήνεται με νομοσχέδιο που ετοίμασε το Υπουργείο Δικαιοσύνης και στάλθηκε πρόσφατα στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο.
Πρόκειται για το Συμβούλιο Φυλακών, το οποίο αλλάζει εντελώς μορφή και από τον Έπαρχο Λευκωσίας που ήταν μέχρι σήμερα ο πρόεδρός του και μέλη μια σειρά υπηρεσιακών, γίνεται ανεξάρτητο και το κυριότερο οι αποφάσεις του είναι δεσμευτικές για τον διευθυντή Φυλακών. Η εξέλιξη αυτή έρχεται μετά την καταδικαστική απόφαση του ΕΔΑΔ το 2022 το οποίο έκρινε ότι δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες όπως απαιτεί το Άρθρο 13 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) σε ισχυρισμούς παραβίασης του Άρθρου 3 λόγω των συνθηκών κράτησης στις Φυλακές. Με το νομοσχέδιο παρέχεται η δυνατότητα σε κρατούμενους να υποβάλουν παράπονο στο Συμβούλιο Φυλακών, ενώ προβλέπεται ότι τα μέλη του Συμβουλίου, μπορούν να προβαίνουν και σε αυτεπάγγελτη εξέταση των συνθηκών κράτησης κρατούμενου.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, ιδρύεται ανεξάρτητο Συμβούλιο Φυλακών, με την αρμοδιότητα να εξετάζει τις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης κρατουμένων στις Φυλακές. Το Συμβούλιο Φυλακών αποτελείται από επτά μέλη τα οποία διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο νοουμένου ότι:
(α) Είναι πολίτες της Δημοκρατίας και έχουν τη συνήθη διαμονή τους στις ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία περιοχές.
(β) Έχουν αποδεδειγμένη επαγγελματική πείρα σε θέματα συναφή με ζητήματα φυλακών, σωφρονιστικής πολιτικής ή ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
(γ) Κατέχουν τίτλο σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου αναγνωρισμένο στη Δημοκρατία σε κλάδο που σχετίζεται με την εξέταση παραπόνων της φύσεως που υποβάλλονται στο Συμβούλιο, περιλαμβανομένων νομικής, ψυχολογίας, κοινωνιολογίας, εγκληματολογίας, ιατρικής.
(δ) Έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή απαλλαγεί νομίμως από αυτές.
(ε) Διατηρούν λευκό ποινικό μητρώο.
(στ) Δεν έχουν απολυθεί ή δεν έχουν τερματιστεί οι υπηρεσίες τους στο παρελθόν από τη δημόσια υπηρεσία ή οποιαδήποτε υπηρεσία ή οργανισμό δημόσιου δικαίου της Δημοκρατίας ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή οποιουδήποτε κράτους μέλους λόγω πειθαρχικού παραπτώματος.
(ζ) Δεν έχουν οποιαδήποτε διοικητική, θεσμική ή άλλη σχέση με τις Φυλακές, και δεν θα αποκτήσουν οποιοδήποτε άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή άλλο συμφέρον ή όφελος από την άσκηση των καθηκόντων τους.
Η σύνθεσή του αλλάζει σε σχέση με το σημερινό Συμβούλιο, αφού ένας μέλος του είναι λειτουργός του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως και τρία μέλη προέρχονται από την κρατική υπηρεσία ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Τα υπόλοιπα τρία μέλη του Συμβουλίου δεν μπορεί να είναι δημόσιoι υπάλληλοι, δημόσιοι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, μέλη της Αστυνομίας, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κύπρου ή των Έvoπλων Δυvάμεων, υπάλληλοι τoπικής Αρχής ή voμικoύ πρoσώπoυ ή oργαvισμoύ κoιvής ωφελείας πoυ ιδρύθηκε με Νόμo για τo δημόσιo συμφέρov ή να είναι κρατικοί ή κομματικοί αξιωματούχοι.
Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Φυλακών σε αντίθεση με τώρα που είναι πάντα ο εκάστοτε Έπαρχος Λευκωσίας, διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, ενώ ένα άλλο μέλος εκλέγεται από το Συμβούλιο Φυλακών ως αντιπρόεδρος. Η θητεία των μελών του έχει διάρκεια τριών ετών με δυνατότητα ανανέωσης από το Υπουργικό Συμβούλιο μία φορά για ακόμη τρία έτη.
Παράπονο ή αυτεπάγγελτα
Από τις πιο βασικές πρόνοιες του νομοσχεδίου, είναι πως παρέχεται το δικαίωμα σε κάθε κρατούμενο να υποβάλει, αυτοπροσώπως ή μέσω δικηγόρου, παράπονο στο Συμβούλιο Φυλακών αναφορικά με τις συνθήκες κράτησης ή μεταχείρισής του στις Φυλακές. Ατομικά παράπονα δύναται να υποβάλλονται γραπτώς ή προφορικά, και το Συμβούλιο Φυλακών τηρεί αρχείο με τα παράπονα που υποβάλλονται σε αυτό. Επίσης το Συμβούλιο Φυλακών έχει εξουσία να προβαίνει στην εξέταση κατόπιν προφορικού ή γραπτού παραπόνου ή αυτεπάγγελτα των συνθηκών κράτησης και της μεταχείρισης οποιουδήποτε κρατουμένου.
Για την εξέταση συνθηκών κράτησης ή μεταχείρισης κρατουμένου κατόπιν παραπόνου ή αυτεπάγγελτα, το Συμβούλιο Φυλακών δύναται να διεξάγει καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ωρου, εντός των Φυλακών, έρευνες που θεωρεί αναγκαίες, οι οποίες διενεργούνται από οποιοδήποτε μέλος αυτού και συνίστανται σε καταγραφή γεγονότων χωρίς τη διαπίστωση οποιασδήποτε κρίσης επί τούτου.
Προνοείται ακόμα πως η απόφαση του Συμβουλίου Φυλακών είναι δεσμευτική για τον διευθυντή των Φυλακών, ο οποίος οφείλει να προβεί σε ενέργειες συμμόρφωσης. Κρατούμενος του οποίου οι συνθήκες κράτησης εξετάστηκαν μπορεί να ασκήσει προσφυγή κατά της απόφασης του Συμβουλίου Φυλακών.
Για ποινικά στην Αστυνομία
Το Συμβούλιο δεν αποφαίνεται επί οποιασδήποτε ποινικής, πειθαρχικής ή αστικής ευθύνης οποιουδήποτε προσώπου και σε περίπτωση που, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του, περιέλθει σε γνώση του οποιαδήποτε πληροφορία περί διάπραξης ποινικού ή πειθαρχικού αδικήματος ή αμέλεια καθήκοντος, τη γνωστοποιεί στην Αστυνομία και στον διευθυντή των Φυλακών, αντίστοιχα.
Εκτός από παράπονα κρατουμένων, το Συμβούλιο εξετάζει και την κατάσταση των κτηρίων των Φυλακών και υποβάλλει έκθεση στον υπουργό Δικαιοσύνης και στον διευθυντή με εισηγήσεις αναφορικά με οποιεσδήποτε επιδιορθώσεις, προσθήκες ή μετατροπές θεωρεί αναγκαίες.
