Τα πρακτικά του ΟΗΕ για το Δείπνο, που δημοσιεύτηκαν στην Κύπρο, στηρίζονται στις σημειώσεις του Άιντε, στο τελευταίο βράδυ στο Κραν Μοντανά, με τις σκόπιμες επιλογές που έκανε έκανε. Σε αυτές τις σημειώσεις δεν έχει, μάλιστα, αναστολές, κάθε άλλο, να βάλει τις δικές του απόψεις στο στόμα του ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Ο ίδιος ο Άιντε, μάλιστα, προσπαθεί να εμφανίζεται εκ των υστέρων ως ουδέτερος, ενώ είναι γνωστός για τις ειδικές σχέσεις που είχε με την Τουρκία. Δυστυχώς, η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τις αντιδράσεις της Ελλάδας, του επέτρεψε να παραμείνει ο διαπραγματευτής-διαμεσολαβητής του ΟΗΕ. Τελικά δεν έκανε μόνο κακό στην ίδια την διαπραγμάτευση, αλλά και στις αλήθειές της.
Ο καυγάς Τσαβούσογλου – Γκουτέρες
Η κύρια «διόρθωση» που κάνει ο Άιντε σε σχέση με την πραγματικότητα εκείνη του Δείπνου, είναι ότι εξαφανίζει τις εντονότατες αντιπαραθέσεις του Τσαβούσογλου με τον ΓΓ του ΟΗΕ, όταν ο πρώτος εμφάνιζε τον δεύτερο ως ψεύτη. Αυτός ο καυγάς, εξάλλου, ήταν η αιτία για την οποία ο Γκουτέρες κήρυξε την λύση της διαπραγμάτευσης. Στη διάρκεια του Δείπνου ο ΓΓ του ΟΗΕ επικαλέστηκε την σύμφωνη γνώμη του Τσαβούσογλου κατά τις διμερείς συναντήσεις που είχαν στο Κραν Μοντανά για κατάργηση των εγγυήσεων και την υιοθέτηση διαδικασίας αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων. Ο Τσαβούσογλου που το απόγευμα είχε λάβει νέες οδηγίες από την Άγκυρα-Ερντογάν, κάτω από την πίεση του ακροδεξιού ΜΗΡ συνδεόμενου με τους «Γκρίζους Λύκους» που απέτρεψαν μια διαφαινόμενη συμφωνία, αντί να επιλέξει να πει ότι άλλαξε τοποθέτηση ή ότι έχει νέες οδηγίες, επέμενε ότι δεν είπε όσανεπικαλούνταν ο Γκουτέρες. Επί μισή ώρα ο ΓΓ του ΟΗΕ επέμενε ότι τα διαμειφθέντα ήταν εκείνα που ο ίδιος παρουσίασε στο τραπέζι. Τελικά αναγκάστηκε να κλείσει την διαπραγμάτευση λέγοντας με ειρωνεία ότι φαίνεται, σύμφωνα με όσα έλεγε ο Τούρκος ΥΠΕΞ, ότι είναι εκείνος, ο ΓΓ του ΟΗΕ, που δεν κατάλαβε τι άκουσε και άρα δεν έχει κανένα νόημα η παραπέρα κουβέντα. Αυτό το επί μακράν ώρα επεισόδιο ο Άιντε στις σημειώσεις του (τις λεγόμενες και «Πρακτικά») το αποκρύβει. Αποκρύβει, δηλαδή, το πιο ουσιαστικό περιστατικό και διάλογο του Κραν Μοντανά.
Ο Άιντε «απάλλαξε» τηνΤουρκία
Ο Άιντε επιδιώκει εκ των υστέρων να διορθώσει την πραγματικότητα προκειμένου να απαλλάξει την Τουρκία από την ευθύνη της «διάλυσης» του Δείπνου. Παρόλα αυτά, δεν καταφέρνει να αποκρύψει ουσιαστικές πλευρές της πραγματικότητας, όπως ότι η Τουρκία ήθελε να διατηρήσει, αν όχι και να διευρύνει τα κατά αυτήν υπάρχοντα δικαιώματα επέμβασης, καθώς και να διατηρήσει τον κατοχικό στρατό στην Κύπρο. Προσπάθεια στην οποία ο Τσαβούσογλου είχε την εμφανή συναίνεση και προτροπή του Ακινζί στον οποίο ο Τούρκος ΥΠΕΞ εξέφραζε ποικιλότροπα την ευαρέσκεια.
Ο Άιντε προσπαθεί, ακόμα να αποκρύψει την κεντρική ιδέα του ΓΓ του ΟΗΕ. Ποια ήταν αυτή η ιδέα; Ήταν η υιοθέτηση της «πρότασης Κοτζιά» που έγινε ήδη από το 2015, τουτέστιν να υιοθετηθεί από όλες τις πλευρές ότι στο τέλος της όποιας συμφωνίας, με το όποιο χρονοδιάγραμμα, ότι η Κύπρος θα γινόταν «ένα κανονικό», «ένα φυσιολογικό κράτος» («a normal State»). Αυτή την κεντρική ιδέα, την οποία ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες την υποστήριξε επίμονα στο Δείπνο και την διατύπωσε δημόσια πολλάκις, είναι εξαφανισμένη σε αυτές τις σημειώσεις-«πρακτικά». Τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Εκείνο που δεν εξαφάνισε ο Άιντε από τις σημειώσεις ήταν οι «κόκκινες γραμμές» του Τσαβούσογλου. Ο πιθανότερος λόγος ήταν ότι του το ζήτησε ο τελευταίος προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ακροδεξιός συνέταιρος στην διακυβέρνηση της Τουρκίας θα ήταν ικανοποιημένος. Για αυτό ακόμα και στις σημειώσεις του Άιντε αποκαλύπτεται ότι για την Τουρκία η διατήρηση των εγγυήσεων και η παραμονή του κατοχικού στρατού αποτελούσε την αμετακίνητη «κόκκινη γραμμή» της. Ουσιαστικά οι προσωπικές επιθέσεις σε βάρος μου από διάφορους στην Κύπρο, ακόμα και παρά την θέλησή των συκοφαντών, εξυπηρετούν όχι απλά το αφήγημα του Αιντε και της Τουρκίας, αλλά πριν από όλα την τουρκική ακροδεξιά την οποία με όσα λένε την απαλλάσσουν ντε φάκτο από τις ευθύνες για την κατάληξη του Δείπνου.
Στόχος ένα κράτος φυσιολογικό
Το ζητούμενο για τον ΓΓ ήταν το πώς θα φτάναμε «σε μια Κύπρο φυσιολογικό κράτος μέλος» του ΟΗΕ. Η σκέψη του ήταν, ότι η Κύπρος δεν μπορούσε να εξακολουθεί να βρίσκεται σε καθεστώς εγγύησης τρίτων, οι οποίοι μάλιστα θα διέθεταν «επεμβατικά δικαιώματα» ή κατοχικά στρατεύματα. Η Κύπρος θα ήταν κοινή πατρίδα των τουρκοκυπρίων, των ελληνοκυπρίων, και όλων των άλλων Κυπρίων, ενώ δεν θα ήταν, πλέον, ένα κράτος υπό κατοχή ή στο οποίο να επικρέμεται ο φόβος κατάχρησης κάποιων «εγγυήσεων». Σε αυτά είχαν συμφωνήσει όλοι την προηγουμένη ημέρα καθώς και το μεσημέρι της ίδιας μέρας που γινόταν το γεύμα. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, όμως, με τις νέες οδηγίες από την Άγκυρα έκανε πίσω. Ακριβώς επειδή πριν το δείπνο φαινόταν να υπάρχει αυτή η συμφωνία, την προηγούμενη ημέρα, υπήρξαν προτάσεις από την Κύπρο και την Ελλάδα για την συγκρότηση «ενός ειδικού μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής» της αποχώρησης του τουρκικού στρατού σε συνδυασμό με την κατάργηση της συνθήκης εγγύησης και ένα ξεχωριστό κείμενο επί του θέματος από τον ΓΓ. Και οι τρεις προτάσεις είχαν ως περιεχόμενο την συγκρότηση ενός μηχανισμού παρακολούθησης της απομάκρυνσης των κατοχικών στρατευμάτων, και ασφαλώς όχι για την παρακολούθηση κάτι διαφορετικού, όπως πχ την πορεία το ευρώ…
Κατά συνέπεια ψεύδεται ο Άιντε όταν στις σημειώσεις του λέει ότι τάχθηκα κατά της δημιουργίας μιας τέτοιας επιτροπής, αφού ήδη είχαμε κάνει και καταθέσει ως Ελλάδα πρόταση για την συγκρότησή και τον τρόπο λειτουργία της η οποία ήταν παραπλήσια με εκείνη του ΓΓ του ΟΗΕ. Σε δύο περιπτώσεις ο ανόητα δρων Άιντε με παρουσιάζει να διαφωνώ με τις ίδιες τις δικές μου προτάσεις ως προς τον κατοχικό στρατό και τον μηχανισμό και τις οποίες είχα καταθέσει στο Κραν Μοντανά.
Επιτροπή Παρακολούθησης
Ποια ήταν στο Κραν Μοντανά η πραγματική διαφορά ως προς την Επιτροπή Παρακολούθησης; Ήταν καταρχάς το ποιο θα ήταν το αντικείμενο, ποιοι θα συμμετείχαν σε αυτήν και με ποια διαδικασία. Το ΗΒ και η Τουρκία επιθυμούσαν να συμμετέχουν σε αυτή την επιτροπή ως κανονικά μέλη. Η άποψη της Κύπρου και της Ελλάδας ήταν ότι εφόσον η δουλειά της επιτροπής ήταν να παρακολουθεί και να ελέγχει την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων (όλα τα κείμενα-ντοκουμέντα του Κραν Μοντανά παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου μου Ν.Κοτζιάς: Κύπρος 2015-2018,175-267) δεν θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε αυτή ως πλήρη μέλη οι εγγυήτριες δυνάμεις καθότι θα ήταν αυτές, ιδιαίτερα η Τουρκία, που θα υπόκειντο στον έλεγχο αυτής της επιτροπής. Ουδέποτε στο Διεθνές Σύστημα οι ελεγχόμενοι δεν είναι και ελεγκτές. Μια ακόμα διαφορά αφορούσε τα δικαιώματα της επιτροπής στην γνώση και στον έλεγχο του οπλισμού.
Η άλλη δεύτερη σημαντική διαφορά ως προς αυτή την επιτροπή ήταν η θεσμική της διασύνδεση. Η Τουρκία ήθελε η οποιαδήποτε επιτροπή ελέγχου και παρακολούθησης κάποιας κατά αυτήν περιορισμένης -και ασφαλώς όχι ολικής- απόσυρσης κατοχικού στρατού να είναι συμπληρωματική προς την Συνθήκη Εγγύησης που δεν θα έπρεπε να καταργηθεί. Αντίθετα η πρόταση του ΓΓ του ΟΗΕ, της Ελλάδας και της Κύπρου ήταν η κατάργηση της Συνθήκης Εγγύησης και η αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων μέσα από μια σταδιακή διαδικασία (όπως έλεγαν οι δύο προτάσεις της Ελλάδας, όπως και αυτή που κατατέθηκε στο Κραν Μοντανά) η οποία θα πρέπει να ελεγχθεί ως προς τους οπλισμούς που θα φεύγαν, το που θα γινόταν η συγκέντρωση των κάθε φορά εναπομεινάντων δυνάμεων (πχ κάθε φορά, σε κάθε φάση, νέος περιορισμός προσωπικού στις τουρκικές βάσεις ή κατάργηση σε κάθε φάση σειράς βάσεων;). Κατά συνέπεια λέει ανοησίες ο Άιντε στη παράγραφο [10], ότι η Ελλάδα δεν ήθελε άλλη Συνθήκη, πέραν ή δίπλα σε εκείνη της εγγύησης, όπως εκείνης του «ελέγχου και της παρακολούθησης» την οποία είχαμε εκ νέο προτείνει γραπτώς λίγες ώρες, προτείνοντας και τους όρους και τις προϋποθέσεις λειτουργίας της.
Η πρόσκληση στις εγγυήτριες δυνάμεις
Είναι φανερό, ότι οι πολέμιοι μας, διατείνονται ότι δήθεν δεν βοηθήσαμε τον ΓΓ του ΟΗΕ να εμπεδώσει τις προτάσεις του για κατάργηση των εγγυήσεων, απομάκρυνση των κατοχικών στρατευμάτων και συγκρότηση επιτροπής παρακολούθησης απλά αναπαράγουν, έστω και άθελά τους, επιχειρήματα από τα γνωστά κέντρα. Πρώτον, διότι όλες οι προτάσεις μας βοηθούσαν τους στόχους που εκείνος έθεσε, και δεύτερον και το κυριότερο, οι θετικές θέσεις του ΓΓ του ΟΗΕ δεν προέκυψαν από τους πολέμιους των ελληνικών θέσεων, αλλά από την σταθερή διπλωματική προεργασία που είχαμε κάνει επί δύο έτη και τον είχαμε πείσει να υιοθετήσει μεγάλο μέρος των προτάσεών μας. Πάντα αναφέρομαι στην διεθνή πτυχή του Κυπριακού, πτυχή στην οποία μας έπεφτε λόγος εκ των Συνθηκών (Συμμαχίας, Εγγύησης, μάχη ενάντια στην κατοχή), ενώ ουδέποτε διατυπώσαμε σκέψεις ή προτάσεις επί της εσωτερικής πτυχής κάτι που θα αποτελούσε επέμβαση στα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εξ’ ου και είναι βλακώδες η κατηγορία ότι «η Ελλάδα και ο Κοτζιάς» ασχολήθηκαν αποκλειστικά με την διεθνή πτυχή του Κυπριακού (κατοχή, εγγυήσεις).
Δύο μέρες πριν από το Δείπνο, στην πρωινή συνεδρίαση, ο Άιντε ανακοίνωσε στους παρόντες ότι είχε καλέσει τους τρεις πρωθυπουργούς των εγγυητριών δυνάμεων να έρθουν στο Κραν Μοντανά διότι η διαπραγμάτευση τάχα είχε προχωρήσει τόσο πολύ που προκειμένου να κλείσει χρειαζόταν την παρουσία τους (βλ. αρχή, αλλά και τις παραγράφους 31,34,36 και 37 των σημειώσεών του). Ήταν μια πρόταση δική του σε συνεργασία με τον Βρετανό ΑΝΥΠΕΞ κόντρα στον ίδιο τον Βρετανό Υπουργό! Οι δύο πρωθυπουργοί, Ελλάδας και Τουρκίας, είχαν ήδη μιλήσει μεταξύ τους και την είχαν απορρίψει, όπως έκανε στη συνέχεια και η Βρετανίδα πρωθυπουργός, αφού συμβουλεύτηκε τον Μπόρις Τζόνσον. Ο τελευταίος είχε μιλήσει προηγούμενα μαζί μου και είχαμε συμφωνήσει ότι επρόκειτο για κλασσική μεθόδευση του Άιντε. Έτσι η πρόταση απορρίφθηκε στην απαρχή της συνεδρίασης από όλες τις πλευρές. Τι κάνει ο Άιντε εκ των υστέρων; Με μια έννοια «πλαστογραφεί τον χρόνο». Επίμονα εμφανίζει στις σημειώσεις του ως η πρόταση αυτή να είχε γίνει για πρώτη φορά στο Δείπνο και ως να ήταν ιδέα του ΓΓ. Διπλή μεθόδευση απάτης: (α) την πρόταση που είχε κάνει ο ίδιος και είχε απορριφθεί αρκετά πριν έρθει ο Γκουτέρες στο Κραν Μοντανά, την μετακίνησε ως να έγινε στο Δείπνο, ενώ (β) την εμφάνισε ως να «εξήλθε» από το στόμα του ΓΓ.
Αποχώρηση στρατευμάτων
Η συζήτηση ως προς τα στρατεύματα και η θέση μου, ήταν ότι οφείλουμε να συμφωνήσουμε για την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και ως προς τα όσα προβλέπει η Συνθήκη Συμμαχίας να τα αφήσουμε να εξεταστούν στο τέλος, αν χρειαστεί από τους πρωθυπουργούς (και όχι ως λέει ο Αιντε στην παράγραφο [23]) και αφού πρώτα θα είχαμε κλείσει όλα τα άλλα θέματα. Εμείς, βέβαια, επεσήμανα θα επιμέναμε στην κατάργησή της.
Στην παράγραφο [12] των σημειώσεων, ο Άιντε προσθέτει ως προς την απομάκρυνση των κατοχικών στρατευμάτων την λεξούλα «immediately» (άμεσα) που την βάζει σκόπιμα στο στόμα μου για να εξυπηρετήσει την Τουρκία. Μια λέξη που δεν την χρησιμοποίησα, καθότι η πρότασή μας για μια «Συμφωνία Φιλίας» (Κοτζιάς,2018:217-240), αλλά και η πρόταση που καταθέσαμε εκείνη την ημέρα του δείπνου προέβλεπε, ως ήταν λογικό, σταδιακή αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων. Το «άμεσα», λοιπόν, δεν το χρησιμοποίησα για να φύγει όλος ο στρατός με μιας σε μια μέρα. Αντίθετα, το άμεσα αφορούσε το να ξεκινήσει άμεσα η αποχώρησή του κατοχικού στρατού που θα ήταν σταδιακή, ενώ να υπάρχει ταυτόχρονα δεσμευτικός λελογισμένης διάρκειας χρονικός ορίζοντας για τον τερματισμό και την ολοκλήρωσή της. Θα ήταν κυριολεκτικά ηλίθιο να πει κανείς να φύγουν άμεσα, εδώ και επί τόπου δεκάδες χιλιάδες στρατός, πρακτικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Και ακριβώς γιατί θα γινόταν η αποχώρηση σταδιακά, με σαφή ημερομηνία λήξης, ήταν απαραίτητος και ο μηχανισμός παρακολούθησης που προτείναμε. Αν ήταν δυνατό να «εξαφανιστούν» τα κατοχικά στρατεύματα δια μιας δεν θα χρειαζόταν ένας τέτοιος μηχανισμός και δεν θα είχαμε κάνει και την ανάλογη πρότασή.
Κατάργηση της Συνθήκης Εγγύησης
Να σημειώσω ότι ο ΓΓ δεν είπε να φύγει το «μονόπλευρο» δικαίωμα επέμβασης, όπως διατείνεται ο Άιντε, αφού κατά τον ΓΓ του ΟΗΕ δεν υπήρχε ένα τέτοιο δικαίωμα, αλλά να καταργηθεί η Συνθήκη Εγγύησης (παρατήρηση που ισχύει και για την παράγραφο [20]). Ούτε ασφαλώς είπε ο ΓΓ να παραμείνουν τα στρατεύματα ως εμφανίζεται από τον Άιντε πονηρά στην παράγραφο [14].
Στην παράγραφο [24] δεν καταγράφετε η πραγματική συζήτηση: Ρώτησα άμεσα και ευθέως τον Τσαβούσογλου αν επιθυμεί να διατηρήσει η Τουρκία στρατό και το κατά την γνώμη της δικαίωμα επέμβασης στην Κύπρο. Ρώτησα, επίσης, τον Τούρκο ΥΠΕΞ αν καταλαβαίνει ότι με την εμμονή στο θέμα αναιρεί τον στόχο που υιοθέτησε ο ΓΓ για μια «Κύπρο κανονικό κράτος». Αυτή ήταν και η ουσία της κουβέντας μας. Μετά την απάντηση του Τσαβούσογλου του εξήγησα για άλλη μια φορά ότι δεν ζητώ να φύγουν με μιας όλα τα στρατεύματα. Αλλά πρότεινα ότι στο τέλος της όποιας διαδικασίας να μην υπάρχει στην Κύπρο κατοχικός στρατός, ούτε ένας φαντάρος. Ο Τσαβούσογλου έκανε ότι δεν καταλάβαινε και επαναλάμβανε ότι είναι κόκκινη γραμμή η παραμονή κατοχικού στρατού, που από τούδε τάχα θα είναι φιλικός… προς τους ελληνοκύπριους όπως τάχα και το καθεστώς των εγγυήσεων.
Αυτά τα λίγα. Περισσότερα στο υπό συγγραφή βιβλίο για το Κυπριακό.
- Πρώην ΥΠΕΞ της Ελληνικής Δημοκρατίας, πιστός φίλος της Κύπρου, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, με ειδίκευση: Εξωτερική Πολιτική και Διεθνείς Σχέσεις.
