Τις αδυναμίες του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ (RRF) και τις ελλείψεις όσον αφορά τις επιδόσεις των κονδυλίων και των μέτρων που προωθούνται, τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, αναδεικνύει σε έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), προειδοποιώντας για το πως μπορεί να επηρεάσει τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Όπως επισημαίνει το ΕΕΣ, το RRF είχε καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία, ωστόσο υπάρχει ελάχιστη πληροφόρηση για τα αποτελέσματα των χρηματοδοτήσεων και των δανείων, καθώς και για το πραγματικό κόστος.
Το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο δημιουργήθηκε εν μέσω της κρίσης της πανδημίας του κορωνοϊού το 2021, χρηματοδοτεί μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε τομείς όπως η πράσινη ή η ψηφιακή μετάβαση.
Η εκταμίευση γίνεται μόνο μετά την επίτευξη προκαθορισμένων ορόσημων και στόχων που καταγράφονται στα εθνικά σχέδια κάθε κράτους μέλους σε συνεννόηση με την Κομισιόν.
Όπως όμως επισημαίνουν οι ελεγκτές, αυτή είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ παρέχει σε τόση μεγάλη κλίμακα και ποσά χρηματοδότηση που δεν συνδέεται με το κόστος ενός έργου.
Σύμφωνα με την Ιβάνα Μάλετιτς, συνυπεύθυνη για την ανασκόπηση των πολιτικών της ΕΕ για το RRF, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να αντλήσουν διδάγματα καθώς τέτοια μελλοντικά προγράμματα δεν μπορούν να λειτουργούν χωρίς να υπάρχει πληροφόρηση «σχετικά με το πραγματικό κόστος, τους τελικούς αποδέκτες και μια σαφή απάντηση στο ερώτημα τι πραγματικά παίρνουν οι πολίτες για τα χρήματά τους».
«Η χρηματοδότηση από προϋπολογισμούς με βάση τις επιδόσεις θα πρέπει να συνδέεται καλύτερα με τα αποτελέσματα και με σαφώς καθορισμένους κανόνες, αλλιώς δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ένα τέτοιο σύστημα», δήλωσε από τη πλευρά του ο Γιοργκ Κρίστιαν Πέτροβιτς, ο οποίος συνυπογράφει την ανασκόπηση.
Οι ελεγκτές επισημαίνουν διάφορα ζητήματα με το RRF στο πλαίσιο της συζήτησης για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ μετά το 2027.
Σύμφωνα με την ανασκόπηση, το ΕΕΣ δεν θεωρεί πως το RRF αποτελεί πραγματικά μηχανισμό χρηματοδότησης βάσει επιδόσεων, καθώς δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην πρόοδο της υλοποίησης. Επιπλέον, η αποδοτικότητα των δαπανών και η σχέση ποιότητας – τιμής δεν μπορούν να μετρηθούν, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν συλλέγει δεδομένα για το πραγματικό κόστος ενώ οι πληροφορίες για τα αποτελέσματα είναι ελάχιστες.
Οι ελεγκτές υπογραμμίζουν τη σημασία του σχεδιασμού και της εκτέλεσης των μελλοντικών προγραμμάτων δαπανών με τρόπο που να μην αποβαίνει εις βάρος της λογοδοσίας. Όπως αναφέρουν, αν και υπήρξαν πρόσφατα βελτιώσεις, οι ασφαλιστικές δικλείδες για το RRF δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρές.
Για παράδειγμα, η Επιτροπή βασίζεται κυρίως στα κράτη μέλη για τον εντοπισμό και τη διόρθωση σοβαρών παρατυπιών και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ και τους εθνικούς κανόνες, αλλά τα συστήματά τους έχουν αδυναμίες.
Επιπλέον, η Κομισόν δεν μπορεί να επιβάλει μέτρα όπως ανάκτηση κονδυλίων για μεμονωμένες παραβάσεις των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις, εκτός από περιπτώσεις σοβαρών παρατυπιών, όπως η απάτη.
Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή μπορεί να πραγματοποιεί πληρωμές στο ακέραιο ακόμη και όταν έχουν σημειωθεί παρατυπίες στις δημόσιες συμβάσεις, εφόσον έχουν επιτευχθεί τα συμφωνηθέντα ορόσημα και οι στόχοι.
Επιπλέον, λόγω του τρόπου με τον οποίο έχουν καθοριστεί τα ορόσημα και οι στόχοι, ορισμένες χώρες της ΕΕ λαμβάνουν σημαντικά κονδύλια προτού ολοκληρώσουν τα έργα. Αυτό ενέχει κίνδυνο για τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, καθώς τα κράτη μέλη θα μπορούσαν τελικά να κρατήσουν τα χρήματα χωρίς να ολοκληρώσουν τα έργα, όπως τονίζεται.
Οι ελεγκτές σημειώνουν ακόμα πως παρά την πρόοδο στην υλοποίηση του RRF, υπάρχουν καθυστερήσεις που ενέχουν τον κίνδυνο να μην επιτευχθούν οι στόχοι, καθώς ο μεγαλύτερος όγκος των μέτρων δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, κάτι που πρέπει να γίνει μέχρι τον Αύγουστο του 2026 και το τέλος του προγράμματος.
Ταυτόχρονα, επισημαίνεται, η εκταμίευση των κονδυλίων της ΕΕ στους εθνικούς προϋπολογισμούς δεν σημαίνει ότι τα χρήματα έχουν φθάσει στους τελικούς αποδέκτες και στην πραγματική οικονομία.
Οι ελεγκτές σημειώνουν τέλος πως το RRF χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου με δανεισμό από τις αγορές, και πως η Κομισιόν άντλησε γρήγορα τα κονδύλια αυτά τα πρώτα χρόνια με ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Ωστόσο από τότε τα επιτόκια αυξήθηκαν και μέχρι το 2026 το κόστος χρηματοδότησης θα μπορούσε να καταλήξει υπερδιπλάσιο σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, ασκώντας σημαντική πίεση στους μελλοντικούς προϋπολογισμούς της ΕΕ.
Όσον αφορά κάθε μελλοντικό δανεισμό, οι ελεγκτές πιστεύουν ότι είναι σημαντικό η ΕΕ να μετριάσει κατάλληλα τους κινδύνους από τα επιτόκια και να καθορίσει εκ των προτέρων σχέδιο αποπληρωμής του δανείου, κάτι που δεν έγινε στην περίπτωση του RRF.
