Όταν η φωτιά έκαιγε τα πάντα στο πέρασμα της και η μάχη με την πύρινη λαίλαπα έμοιαζε να είναι άνιση, η οργή των ανθρώπων ξεχείλιζε και ζητούσε απαντήσεις για την βοήθεια που δεν έφτανε ή που αργούσε να φτάσει. Τι έγινε εκείνες τις κρίσιμες ώρες; Γιατί οι «δασοκομμάντο» από την Ελλάδα ήρθαν μετά που οι φωτιές σχεδόν έσβησαν; Γιατί δεν έφτασαν ποτέ τα αεροσκάφη από την Ισπανία; Πότε στάλθηκε το αίτημα μέσω του RescEU και ποιες χώρες ανταποκρίθηκαν θετικά στο αίτημα της Κύπρου για βοήθεια; Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της ΕΕ και τι έγινε με το Ισραήλ, την Ιορδανία, την Αίγυπτο και τον Λίβανο;
Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας με ανάρτηση του, εξέφραζε ευχαριστιστίες σε μια σειρά από χώρες για την θετική ανταπόκριση τους για βοήθεια στην Κύπρο. «Τις πιο ειλικρινείς μας ευχαριστίες στην Ιορδανία, Αίγυπτο, Ισραήλ, Ισπανία, Ελλάδα, Λίβανο και Σουηδία, καθώς και στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας #EUCivicProtectionMechanism, για την προσφορά βοήθειας μέσω πυροσβεστικών αεροσκαφών για την αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών στην περιοχή της Λεμεσού».
Ευχαριστίες επίσης εκφράστηκαν για χώρες που δήλωσαν ετοιμότητα να ανταποκριθούν θετικά, σε δεύτερη ανάρτηση του Υπουργείου Εξωτερικών. «Θα θέλαμε να εκφράσουμε την ειλικρινή μας ευγνωμοσύνη στη Σλοβενία, την Ιταλία και τη Σερβία για την αποδεδειγμένη προθυμία τους και τις γενναιόδωρες προσφορές τους να στείλουν βοήθεια στην πυρόσβεση, ώστε να μας βοηθήσουν να καταπολεμήσουμε τις πυρκαγιές που καταστρέφουν την περιοχή της Λεμεσού. Αυτό το πνεύμα συνεργασίας και συμπόνιας είναι αξιέπαινο και εκτιμάται σε αυτή την περίοδο κρίσης», αναφερόταν.
Πέραν δηλαδή από τις χώρες που έστειλαν τελικά βοήθεια, υπήρχαν και χώρες που δήλωσαν ετοιμότητα για να ανταποκριθούν. Η όλη διαδικασία όμως απαιτεί ένα χρονικό διάστημα 36-48 ωρών. Μέχρι να σταλεί το αίτημα, να γίνει εξέταση από την κάθε χώρα της δικής της κατάστασης και εν συνεχεία να απαντήσει εάν μπορεί να ανταποκριθεί. Παρά την καθυστέρηση που φάνηκε να προέκυψε, η βοήθεια κάποιων χωρών είχε φτάσει στην Κύπρο σε χρονικό διάστημα 24ωρών, δηλαδή πολύ πιο σύντομα. Την Παρασκευή, θα έφταναν και τα αεροσκάφη από την Ισπανία, τα οποία τελικά λόγω της εξέλιξης της φωτιάς δεν ήρθαν, ενώ ετοιμότητα για να αφιχθούν στην Κύπρο την Παρασκευή, είχαν δυνάμεις πυρόσβεσης από Ιταλία, μέσω του μηχανισμού της ΕΕ, αλλά και δυνάμεις από τη Σερβία.
Καθοριστικός παράγοντας στην εξέλιξη της ιστορίας ήταν και η χρονική συγκυρία καθώς μαίνονταν φωτιές σε Ελλάδα, Ιταλία και Αλβανία, αυτό το χρονικό διάστημα.
>> Η βοήθεια ήρθε από την περιοχή
Στην μάχη με τις πύρινες φλόγες ρίχθηκαν αρχικά τα ελικόπτερα του Λιβάνου και την Πέμπτη μπήκαν στην μάχη τα ελικόπτερα από την Αίγυπτο και τα δύο τα δύο από την Ιορδανία, τα οποία προστέθηκαν στο δυναμικό των δύο ιορδανικών ελικοπτέρων που σταθμεύουν μόνιμα στην Κύπρο στο πλαίσιο της συνεργασίας που έχει υπογραφεί.
Καταλυτική ήταν η παρέμβαση την Πέμπτη το βράδυ των δύο C130 από το Ισραήλ τα οποία έριξαν 34 τόνους επιβραδυντικό υλικό συμβάλλοντας καθοριστικά στην επιτυχή κατάσβεση των φωτιών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα δύο ισραηλινά αεροσκάφη στάληκαν στην Κύπρο για βοήθεια, την Πέμπτη το βράδυ, παρά το γεγονός ότι η γειτονική χώρα βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για πυρκαγιές.
>> Είναι μακριά η Κύπρος;
Το γεγονός ότι η βοήθεια από την ΕΕ δεν ήρθε ουσιαστικά ποτέ, λόγω του χρόνου που απαιτείται από την όλη διαδικασία, εγείρει ένα ερώτημα ως προς το κατά πόσο θα πρέπει να υπάρξει μόνιμη στάθμευση πτητικών μέσων στην χώρα μας. Θέμα που ήγειρε ο ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Λουκάς Φουρλάς με κατεπείγουσα ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταγγέλλοντας την αδυναμία του μηχανισμού RescEU να ανταποκριθεί άμεσα και αποτελεσματικά σε φυσικές καταστροφές στην Κύπρο.
>>Πώς λειτουργεί το RescEU
Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ συντονίζει την πανευρωπαϊκή βοήθεια, διασφαλίζοντας ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα 10 επιπλέον συμμετέχοντα κράτη λαμβάνουν έγκαιρη ενημέρωση κατά τη διάρκεια κρίσεων. Όταν ενεργοποιείται από οποιαδήποτε χώρα παγκοσμίως, ο μηχανισμός διευκολύνει την ταχεία ανάπτυξη πόρων και προσωπικού προσαρμοσμένων στις ειδικές ανάγκες κάθε κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
Στον επιχειρησιακό πυρήνα του μηχανισμού βρίσκεται το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Κέντρο παρακολουθεί τους κινδύνους δασικών πυρκαγιών και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, με την υποστήριξη εθνικών και ευρωπαϊκών υπηρεσιών παρακολούθησης, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές.(EFFIS).
Κατά την έναρξη κάθε εποχής δασικών πυρκαγιών, το Κέντρο συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές των κρατών μελών της ΕΕ και των συμμετεχόντων κρατών με σκοπό:
>> Ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με δραστηριότητες πρόληψης, ετοιμότητας και αντίδρασης
>> Διατήρηση στενής επαφής με τις εν λόγω αρχές καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου δασικών πυρκαγιών, ώστε να διασφαλίζεται ο αποτελεσματικός συντονισμός
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, κάθε χώρα μπορεί να ζητήσει βοήθεια μέσω του μηχανισμού, ώστε να καταστεί δυνατή η συντονισμένη, ταχεία και αποτελεσματική διεθνής αντίδραση. Όταν σημειώνονται μεγάλες δασικές πυρκαγιές, τα κράτη μέλη και τα συμμετέχοντα κράτη συχνά επιδεικνύουν αλληλεγγύη παρέχοντας πυροσβεστικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, εξοπλισμό και εξειδικευμένες ομάδες. Ο μηχανισμός συγχρηματοδοτεί τις δαπάνες μεταφοράς και/ή λειτουργίας για την παροχή βοήθειας στις πληγείσες περιοχές.
>Προετοιμασία για δασικές πυρκαγιές
Ενώ οι εθνικές και περιφερειακές αρχές διαχειρίζονται δραστηριότητες πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, η ΕΕ μπορεί να συγχρηματοδοτεί και να συντονίζει πρόσθετη στήριξη όταν χρειάζεται.
Το 2019 ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ενισχύθηκε με τον στόλο rescEU, το κοινό στρατηγικό απόθεμα της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα και χρηματοδοτείται πλήρως από την ΕΕ.
Από το 2022, η ΕΕ προεγκαθιστά επίσης στρατηγικά πυροσβέστες από ολόκληρη την Ευρώπη στον νότο της ηπείρου κατά τους θερινούς μήνες, όταν αυξάνεται ο κίνδυνος δασικών πυρκαγιών.
Το 2023 η ΕΕ ενίσχυσε περαιτέρω τον κοινό της πυροσβεστικό στόλο rescEU, διασφαλίζοντας καλύτερη διαθεσιμότητα πυροσβεστικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων σε περίπτωση σοβαρών και αλληλεπικαλυπτόμενων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Η ΕΕ συγχρηματοδοτεί επίσης την εφεδρική διαθεσιμότητα πρόσθετων εναέριων πόρων πυρόσβεσης για την αντιμετώπιση πιθανών ελλείψεων στην αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών.
Μακροπρόθεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους για την αγορά 12 νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών, με έδρα την Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Κροατία και την Ελλάδα, και 5 ελικοπτέρων, 3 εκ των οποίων θα έχουν έδρα τη Σλοβακία, την Τσεχία και τη Ρουμανία. Η επιβεβαίωση των τοποθεσιών φιλοξενίας παραμένει σε εκκρεμότητα για άλλα δύο ελικόπτερα.
Τα αεροσκάφη αυτά θα αποτελέσουν τον «μόνιμο στόλο rescEU». Τα πρώτα ελικόπτερα αναμένεται να παραδοθούν το 2026, με τα πρώτα διαθέσιμα αεροπλάνα κατά τη διάρκεια της περιόδου δασικών πυρκαγιών του 2028.
Εκτός από τις προσπάθειες αντίδρασης, η ΕΕ στηρίζει και συμπληρώνει τα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας των χωρών και των περιφερειών όπου μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση αποδεικνύεται αποτελεσματικότερη από τις χωριστές εθνικές δράσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται η διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου καταστροφών, η ενθάρρυνση της έρευνας για την προώθηση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές και η ενίσχυση των εργαλείων έγκαιρης προειδοποίησης.
Δημιουργούν μόνιμο στόλο rescEU για το 2028
Για να ενισχυθεί η αντίδραση της ΕΕ στις δασικές πυρκαγιές, η Επιτροπή χρηματοδοτεί τη διαθεσιμότητα πυροσβεστικού στόλου σε ετοιμότητα. Υπό το πρίσμα αρκετών πρωτοφανών περιόδων δασικών πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη, το rescEU ενισχύεται συνεχώς ώστε να διατίθενται περισσότερα εναέρια μέσα κάθε χρόνο.
Η διάθεση των πόρων αυτών αποφασίζεται από κοινού από την Επιτροπή και τα ά κράτη μέλη, διασφαλίζοντας συντονισμένη και αποτελεσματική αντίδραση. Η πρωτοβουλία αυτή συμπληρώνει άλλα μέτρα στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εκ των προτέρων τοποθετημένων επίγειων ομάδων πυρόσβεσης για τη διασφάλιση ταχείας αντίδρασης σε χώρες επιρρεπείς σε δασικές πυρκαγιές.
