Η Ιρλανδή χορογράφος απευθύνεται στην ανθρωπιά μας και προσπαθεί να ενεργοποιήσει την ικανότητά μας για ενσυναίσθηση.
Με όχημα –κυριολεκτικά- ένα παλιό Golf ονόματι… Ladyspongebob, αλλά και τη φαντασία, η Έμμα Μάρτιν μεταμορφώνει σε ποίηση του σώματος τις αλήθειες που ψιθυρίζει το παιδί μέσα μας. Με το «Birdboy», που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού Κύπρου, η Ιρλανδή χορογράφος φέρνει στο φως την εσωτερική μηχανική του νου, σαν να οδηγούμαστε μέσα από λαβυρίνθους συναισθημάτων. Με αφορμή ένα έργο- ωδή στα «παράξενα» παιδιά, αλλά και σε κάθε ενήλικα που τολμά να επιστρέψει στην αθωότητα, μιλά για έναν χώρο όπου η οικειότητα συναντά το όνειρο και το χάος την ομορφιά και μάς καλεί να δούμε τον κόσμο με άλλα μάτια: άδολα, ανόθευτα και ανοιχτά.
-Το «Birdboy» περιγράφεται ως φόρος τιμής στα «παράξενα παιδιά που μένουν στο περιθώριο». Ποιες προσωπικές ή βιωματικές εμπειρίες σας το ενέπνευσαν αυτό; Πιστεύω ότι όλοι έχουμε μέσα μας έναν «παράξενο», υπό την έννοια ότι κρύβουμε κάποια κομμάτια του εαυτού μας από τον κόσμο, αυτά που δεν συμμορφώνονται. Το βλέπω αυτό ακόμη πιο έντονα από τότε που έγινα μητέρα, παρατηρώντας πώς τα παιδιά αρχίζουν να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους για να ενσωματωθούν. Όταν δημιούργησα αυτή την παράσταση, η μεγαλύτερη κόρη μου ήταν οκτώ ετών και ήθελα να εμβαθύνω σ’ εκείνη τη στιγμή της παιδικής ηλικίας όπου αρχίζουν οι αμφιβολίες και η αμφισβήτηση του εαυτού. Δεν είχα ξαναφτιάξει παράσταση για νεανικό κοινό, αλλά ένιωθα έντονα πως το έργο έπρεπε να καταπιαστεί με την ιδέα της μοναξιάς, το αίσθημα του «μη ανήκειν» και την αποδοχή του εαυτού, ζητήματα που αφορούν άμεσα την εμπειρία του να μεγαλώνεις, να αυτονομείσαι και να προσπαθείς να ανακαλύψεις ποιος είσαι στο πλαίσιο του περιβάλλοντος και του κοινωνικού σου κύκλου. Δεν είναι εύκολο.
–Πώς πιστεύετε ότι αυτές οι περιθωριοποιημένες ταυτότητες μάς διαμορφώνουν καλλιτεχνικά ή πνευματικά; Καλλιτεχνικά, ο ανόθευτος εσωτερικός εαυτός είναι χρυσάφι. Απαιτεί χρόνο και εμπειρία για να εκτιμήσεις τις ιδέες και τις οπτικές που καταπιέζονται στα χρόνια της διαμόρφωσης. Πνευματικά, επίσης, δεν υπάρχει τίποτα πιο αγνό από την παιδική προσέγγιση στον κόσμο. Αυτό το έργο με δίδαξε πολλά για την ενσυναίσθηση και την κρίση και μ’ έφερε σε επαφή με το δικό μου εσωτερικό παιδί, το οποίο νομίζω πως όλοι πρέπει να ακούμε περισσότερο, γιατί εκεί βρίσκεται η ουσία μας.
–Πώς έχει επηρεάσει η κλασική σας εκπαίδευση την προσέγγισή σας σε έργα που εξυμνούν τους απροσάρμοστους και περιθωριοποιημένους; Η κλασική εκπαίδευση βασίζεται στη συμμόρφωση, στην προσομοίωση, στο να κινείσαι και να φαίνεσαι με συγκεκριμένο τρόπο. Αν και το μπαλέτο θα είναι πάντα η πρώτη μου αγάπη, η αυστηρότητά του μού έδωσε την ελευθερία να σπάσω τους κανόνες και να εξυμνήσω τους παραγκωνισμένους, να αναδείξω την ομορφιά του χορού που καθοδηγείται από την ωμή ενέργεια και το συναίσθημα. Μέσα από τα έργα μου θέλω το κοινό να αναγνωρίσει τον εαυτό του πάνω στη σκηνή, να νιώσει κάτι.
–Επιλέξατε μεταφορικά το πουλί, ένα σύμβολο ελευθερίας και ευθραυστότητας, για να εξερευνήσετε τον εσωτερικό κόσμο ενός παιδιού. Ποιες προσωπικές ή συμβολικές συνδηλώσεις έχει για εσάς; Το πουλί είναι ένα πλάσμα πανταχού παρόν στα παραμύθια, την ποίηση, τους λαϊκούς θρύλους, ακόμη και στις ιστορίες υπερηρώων. Είναι ένα πολιτισμικά κοινό σύμβολο που όλοι αναγνωρίζουμε. Αν ρωτήσεις ένα παιδί ποια υπερδύναμη θα ήθελε, τα πλείστα θα πουν ότι θέλουν να πετάξουν. Δεν το σκέφτηκα δεύτερη φορά να το χρησιμοποιήσω ως μεταφορά, διότι πράγματι συνδυάζει όμορφα την ελευθερία και την ευθραυστότητα.
–Πολλή από τη βία που βλέπουμε σήμερα στρέφεται ενάντια στον φανταστικό «άλλο»: τον ξένο, τον ευάλωτο, τον άβολο. Με ποιους τρόπους το «Birdboy» αγγίζει αυτή την πληγή; Ο Birdboy, ως χαρακτήρας, καλείται να αντιμετωπίσει τον εαυτό του και τους φόβους του και να σταθεί υπερήφανος για το ποιος είναι και θεωρώ πως η παράσταση θέλει να απευθυνθεί στην ανθρωπιά μας, να καλλιεργήσει την εκτίμηση της μοναδικότητας του άλλου και να ενεργοποιήσει την ικανότητά μας για ενσυναίσθηση, την κατανόηση ότι όλοι κουβαλούν κάτι. Ο κόσμος μπορεί να είναι ένα σκληρό μέρος.
–Σε έναν κόσμο ολοένα και πιο εμμονικό με τη σαφήνεια και τις απαντήσεις, πώς μορφοποιείτε την αμφισημία και το αόρατο, χωρίς να τα παγιδεύετε σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία; Όταν δημιουργώ, δεν σκέφτομαι τη γραμμικότητα. Καθοδηγούμαι από την ενέργεια και τη χαώδη φύση του νου μας, τις διαθέσεις μας και τον ρυθμό της ζωής με όλους τους περισπασμούς, τις διακοπές και τις αναλαμπές ομορφιάς που μας κάνουν να νιώθουμε πως ίσως τελικά να υπάρχει κάποιο μεγάλο σχέδιο πίσω απ’ όλα αυτά. Ο χορός ως φόρμα μπορεί να υπερβεί τις σταθερές αφηγήσεις, είναι μια δραστική και ειλικρινής μορφή έκφρασης. Το σώμα κουβαλά ενέργεια, συναίσθημα, ιστορία, επιθυμία, τραύμα, ελπίδες και γνώση. Με μία απλή κλίση του κεφαλιού μπορεί να γεννηθεί δύναμη ή αδυναμία. Θέλω να πιστεύω πως το κοινό μπορεί να το αναγνωρίσει αυτό σε βαθύ επίπεδο και να αντλήσει το δικό του νόημα.
–Πώς διαχειρίζεται κανείς την ευθύνη της παρουσίασης ενός τόσο σύνθετου συναισθηματικού πεδίου σε κοινό από 8 ετών, χωρίς να εξωραΐζει το σκοτάδι και να απλουστεύει την πολυπλοκότητα; Πρέπει να εμπιστευόμαστε τη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Στην αρένα της τέχνης, τα έργα για παιδιά συχνά υπερ-επιμελούνται και ίσως λογοκρίνονται λιγάκι ή υπεραναλύονται και υπερ-εξηγούνται από τους ενήλικες. Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι με τη σκοτεινή ψυχολογία των παραμυθιών, για να μην αναφέρω τις απεικονίσεις βίας, το γκροτέσκο και τον σουρεαλισμό στον κόσμο των κινουμένων σχεδίων και τώρα των βιντεοπαιχνίδιων και την πρόσβαση σε τόσο ακατάλληλο περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε το «Birdboy» με τον Κέβιν, δεν είχαμε ξαναδουλέψει με νεανικό κοινό και δεν γνωρίζαμε για ποια ηλικιακή ομάδα θα ήταν κατάλληλο το έργο, αλλά δεν θέλαμε να περιοριστούμε μ’ αυτή τη σκέψη κι έτσι ακολουθήσαμε απλώς το ένστικτό μας και τις ιδέες που μας ενδιέφερε να εξερευνήσουμε. Κανένα από τα έργα μου δεν δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις ή συμπεράσματα, έτσι και στο «Birdboy»υπάρχουν πολλά επίπεδα και πιστεύω ότι τα παιδιά μπορούν να απορροφήσουν την πολυπλοκότητα.
–Ο Κέβιν Κοκλάρ κουβαλά ολόκληρη την παράσταση με το σώμα του. Γιατί τον επιλέξατε γι’ αυτόν τον βαθιά εσωτερικό, σχεδόν ονειρικό ρόλο; Αυτή ήταν η πρώτη μας συνεργασία. Τον είχα δει να χορεύει πολλές φορές σε έργα άλλων χορογράφων και πάντα με συγκινούσε η αίσθηση αλήθειας και αυθεντικότητας στον τρόπο που κινείται. Έχει μια δεξιοτεχνία που θυμίζει τον Μπάστερ Κίτον, αλλά και μια αφιλτράριστηειλικρίνεια στο σώμα του με την οποία είναι αδύνατο να μη συνδεθείς. Όταν άρχισα να κυοφορώ την ιδέα για ένα σόλο έργο «πιθανώς για νεανικό κοινό», ο Κέβιν ήταν εξαρχής ο ερμηνευτής που είχα στο μυαλό μου, χωρίς αμφιβολία.
–Πώς εντάχθηκε αυτό το βίντατζ Volkswagen Golf στο συναισθηματικό ή οπτικό οικοσύστημα του «Birdboy»; Μεγάλωσα στην ύπαιθρο και θυμάμαι να παίζω για ώρες στο παρκαρισμένο αυτοκίνητο των γονιών μου- να προσποιούμαι ότι οδηγώ, να σκαρφαλώνω στην οροφή, ή απλώς να κάθομαι για ώρες στο πίσω κάθισμα στα μακρινά ταξίδια. Έτσι, όταν ήρθε στο μυαλό μου η εικόνα ενός αυτοκινήτου επί σκηνής, μού φάνηκε οικεία, αλλά ταυτόχρονα πρόσφερε ένα πιθανό σύμπαν στο οποίο θα μπορούσε να υπάρξει ο Birdboy: σαν το μηχανοστάσιο του εσωτερικού του κόσμου, ή το εσωτερικό του μυαλού του. Έτσι, όταν βρήκα αυτό το σαραβαλιασμένο παλιό Golf, το έφερα στον χώρο προβών και συνειδητοποίησα πως ουσιαστικά φτιάχναμε ένα ντουέτο μεταξύ του Κέβιν και του αυτοκινήτου, μεταξύ του Birdboy και του ίδιου του μυαλού του. Έπρεπε να δώσουμε ένα όνομα στο αυτοκίνητο, οπότε την ονομάσαμε Ladyspongebob, γιατί πράγματι λειτουργεί σαν χαρακτήρας με δική της έκφραση στον κόσμο του «Birdboy».
–Πώς η παρουσία του αυτοκινήτου επηρεάζει τη σχέση του κοινού με τον χώρο; Ένα αυτοκίνητο είναι κάτι πολύ κοινό και καθημερινό, αλλά βγάζει και κάτι ανοίκειο όταν το βλέπεις πάνω σε σκηνή. Στον κόσμο που έχουμε φτιάξει, αυτή η δυαδικότητα μάς επιτρέπει να υπάρχουμε σε μια οικεία, αλλά ονειρική άβυσσο. Υπάρχει μια μοναξιά σ’ ένα μοναχικό αυτοκίνητο σε έναν άδειο, σκοτεινό χώρο. Ως ένας άλλος χαρακτήρας στο χώρο είναι λίγο απρόβλεπτη και δυσλειτουργική, λειτουργώντας ως συνοδοιπόρος του Birdboy αλλά ταυτόχρονα κι ως παράγοντας διασάλευσης. Ίσως, δηλαδή, όπως και το μυαλό μας, λιγάκι.
INFO
- «Birdboy» της Έμμα Μάρτιν. Λεμεσός, Θέατρο Ριάλτο, Παρασκευή 20/6, 8.30μ.μ. 26ο Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού Κύπρου, 77777745, rialto.interticket.com
Ελεύθερα, 15.6.2025
