Η ποίησή της Έλενας Τουμαζή Ρεμπελίνα (1947-2023) είναι απόπειρα απεγκλωβισμού του γυναικείου φύλου από την πατριαρχική κυριαρχία και τον μητρικό ναρκισσισμό, που αφανίζουν το πρόσωπο και δεν αναγνωρίζουν την ετερότητά του. Η τελευταία, ανέκδοτη ως τώρα, ποιητική συλλογή της «Το περικάρπιο του τρυφερού» παρουσιάζεται στη Λεμεσό.
Υπάρχουν άνθρωποι κραυγή και άνθρωποι ψίθυρος τρυφερός. Υπάρχουν άνθρωποι φωτεινές επιγραφές που αναβοσβήνουν και άνθρωποι οδοδείχτες σιωπηλοί. Παρουσίες αόρατες και απουσίες εκκωφαντικά ηχηρές. Η Έλενα Τουμαζή Ρεμπελίνα, «η άνθρωπος» όπως θα την ονόμαζε η Ζωή Καρέλλη, είναι όλα αυτά τα παραπάνω.
Και λέω είναι, γιατί, παρά την απουσία της, η ίδια δεν ενοικεί στο παρελθόν του αορίστου, αλλά στον χρόνο του ενδιάμεσου και αιωρούμενου.
Στον χρόνο του «πέραν» και του «προτού», διότι ένιωθε πως δεν κατόρθωνε να συμπέσει ποτέ με τον χρόνο των γεγονότων. Ανέπνεε στην ασυγχρονία του ασύμβατου και ασυντόνιστου, καθώς βάδιζε τον μοναχικό δρόμο τού «πολύ νωρίς» για την εποχή της, κάτι που στην πορεία μετονομάστηκε σε «πολύ αργά».
Και τούτο συνέβαινε, καθώς όλα όσα σε χρόνους ερημίας μαχόταν ολομόναχη να υπερασπιστεί και να κατανοήσει, προσλαμβάνονταν από τους άλλους ως παραδοξότητες. Κι όμως, στα ύστερα χρόνια είδε να οργανώνονται κινήματα και ομάδες, να θεμελιώνονται θεωρίες βασισμένες σε εκείνες τις αποκαλούμενες «παραδοξότητες». Νιώθοντας ξένη με την τρέχουσα πραγματικότητα της εκάστοτε εποχής, έδινε τους δικούς της αγώνες ταυτότητας υπερασπιζόμενη το δικαίωμα στην ελευθερία και την αναγνώριση του προσώπου της, όχι ως παρακολούθημα της ανδροκρατούμενης εξουσιαστικής κοινωνίας αλλά ως λόγος και φωνή ακέραιη.
Βιώνοντας μιαν εξορία ουδόλως εκούσια, πορευόταν στη γλώσσα και κατέγραφε όλα εκείνα που σχημάτισαν επάνω της την πύρινη σφραγίδα των άλλων, όσων διέσχιζαν τη μορφή αγνοώντας το πρόσωπο.
Η περίπτωση της ποιήτριας Έλενας Τουμαζή Ρεμπελίνας μάς αποδεικνύει πως εκείνοι που η μοίρα τους επέλεξε, ακόμα και ερήμην τους, να είναι πρόδρομοι και όχι ουραγοί, ενοικούν σε ένα παρόν έξω απ’ τον χρόνο και τις συμβάσεις του, στις συντεταγμένες μιας ισημερίας του «είναι» και του «πάντοτε». Ωστόσο, αυτή η μοίρα αφήνει πάντα την ανεπούλωτη πληγή του αδικαίωτου. Όταν οι άλλοι δεν μιλούν τη γλώσσα σου, τότε ο λόγος της ψυχής μένει αναπάντητος και η συνομιλία περιορίζεται στον μονόλογο της ποίησης που εκπέμπει σήματα κινδύνου.
Τι να σου κάνω / που δεν φτάνει μια ζωή / που δεν έχει δεύτερη / για ν’ αρχίσεις να επανορθώνεις / τώρα που κατάλαβες / τώρα που έλυσες το αίνιγμα / τώρα στα εβδομήντα τόσα / που όλα τα τέρατα κείτονται κατάχαμα / αποκεφαλισμένα / στα ματωμένα πόδια σου και συ / φορτωμένη άλγη, χαρακιές, αναπηρίες…/ σέρνεσαι άρρυθμα /προς το τέρμα / με βλέμμα όμως διάφανο / σαν το απύθμενο χάδι των νερών / στα παλάδκια της Αγιάναπας // κι έναν βουβό ψαλμό στο στέρνο.
«Το περικάρπιο του τρυφερού»
Η ποίησή της είναι απόπειρα απεγκλωβισμού του γυναικείου φύλου από την πατριαρχική κυριαρχία και τον μητρικό ναρκισσισμό που αφανίζουν το πρόσωπο και δεν αναγνωρίζουν την ετερότητά του. Αναζητά την άλλη γλώσσα, εκείνην που δεν θα συνεπικουρεί στη φονικότητα αλλά στην ελευθερία του όντος να μιλήσει για την τραγικότητά του, όταν επιχειρείται ανενδοίαστα η κατάργησή του. Ωστόσο, σ’ αυτή την αέναη πάλη της ψυχής δύο ολόφωτα νήματα τη συνδέουν με το Άγνωστο και την Πηγή: Η Φύση -τα ζώα, η θάλασσα και τα πουλιά- που διδάσκει αθωότητα και επαναφέρει το νόημα αλλά και το βλέμμα, που θα την αντικρύσει και θα την αποδεχτεί μες στο φανέρωμα του φωτός, καταργώντας διά παντός την τυφλότητα.
Δύο χρόνια μετά την εκδημία της (Σεπτέμβριος 2023) η φωνή της -η πιο ψιθυριστή κραυγή του τόπου της, το πιο μοναχικό συλλαλητήριο- κάνει μια δρασκελιά στον χρόνο και επανεμφανίζεται χάρτινη και τυπωμένη, μα πάντα με γλώσσα ζέουσα, να μας υπενθυμίσει πως η ψυχή εξιστορεί τα πάθη της και προσδοκά την ίαση πέρα από την πέτρα του αμετάκλητου, ανιστορεί τα τραύματα και τον διαμελισμό του τόπου ως πατρίδα και του τόπου ως σώμα. Με άλλα λόγια, ψηλαφεί την ουλή πέρα από το σκότος του θανάτου. Δυο χρόνια μετά, η Ρεμπελίνα, η πιο ορατή αόρατη του τόπου της, επανέρχεται και μας μιλά μέσα από ένα έργο το οποίο ξεκίνησε εν ζωή να το μορφοποιεί.
Πρόκειται για ένα ποιητικό σώμα που εκείνη επέλεξε να αποτελέσει τη φωνή της μετά τις συλλογές που προηγήθηκαν, καθώς, όπως μου έλεγε, δεν ήταν πια ο ίδιος άνθρωπος με εκείνον που έγραψε τις «Παραλλαγές» και τα «Σώματα της Χρυσόθεμης». Ήθελε αυτό να γίνει φανερό. Το σύνολο της συλλογής «Το περικάρπιο του τρυφερού» επιλέχθηκε από την ίδια μέσα από ένα πλήθος αποσπασματικών και ατακτοποίητων ποιημάτων που κατά καιρούς έβλεπαν το φως άλλοτε σε λιγοστά λογοτεχνικά περιοδικά και αφιερώματα, συχνότερα σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυριότερα όμως μέσα από μια σωρεία αταξινόμητων προσωπικών σημειώσεων. Η επιμέλεια μου είχε ανατεθεί όσο ζούσε, και ήταν επιθυμία της να ολοκληρωθεί η έκδοση, κάτι που δυστυχώς δεν πρόλαβε να το δει να υλοποιείται.
- INFO: Λεμεσός, Δημοτική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου, 7μ.μ. Οι εκδόσεις Ρώμη και η οικογένεια παρουσιάζουν την ποιητική συλλογή της Έλενας Τουμαζή «Το περικάρπιο του τρυφερού», εκδ. Ρώμη 2025. Ομιλητές: Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου (ποιήτρια – συγγραφέας), Παναγιώτης Νικολαΐδης (ποιητής – κριτικός), Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου (ποιήτρια – δοκιμιογράφος).
Ελεύθερα 7.6.2025
