Για την κένωση των θέσεων τριών Ανεξάρτητων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας, και συγκεκριμένα των: (α) Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, (β) Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού και (γ) Επιτρόπου Νομοθεσίας, τοποθετήθηκε το Κίνημα Άλμα – Πολίτες για την Κύπρο.
Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Κινήματος, «παρόλο, που η διαδικασία πλήρωσής τους εκκινεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εντούτοις δεν μπορεί να υπακούει στη λογική διορισμών «ημετέρων» ή κομματικού «πάρε-δώσε», αλλά προϋποθέτει διαφάνεια και αντικειμενικότητα, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η ανεξαρτησία, όσο και η υψηλή κατάρτιση, εμπειρογνωμοσύνη και αξία του φορέα τους».
Η ανακοίνωση του Άλματος
1. Τον επόμενο μήνα θα κενωθούν οι θέσεις τριών Ανεξάρτητων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας, και συγκεκριμένα οι θέσεις (α) Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, (β) Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού και (γ) Επιτρόπου Νομοθεσίας. Θυμίζουμε ότι οι θέσεις αυτές δεν υπάγονται στην εκτελεστική εξουσία, αλλά αντιθέτως ο ρόλος τους, σε μεγάλο βαθμό, συνίσταται στο να ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία, να ασκούν αμερόληπτη κριτική και να υποβάλλουν συστάσεις για βελτίωση κυβερνητικών πρακτικών, πολιτικών ή νομοθεσιών. Ως εκ τούτου, παρόλο, που η διαδικασία πλήρωσής τους εκκινεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εντούτοις δεν μπορεί να υπακούει στη λογική διορισμών «ημετέρων» ή κομματικού «πάρε-δώσε», αλλά προϋποθέτει διαφάνεια και αντικειμενικότητα, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η ανεξαρτησία, όσο και η υψηλή κατάρτιση, εμπειρογνωμοσύνη και αξία του φορέα τους.
2. Ειδικότερα:
(α) Σύμφωνα με το άρθρο 19 του περί της Προστασίας των Φυσικών Προσώπων Έναντι της Επεξεργασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Ελεύθερης Κυκλοφορίας των Δεδομένων Αυτών Νόμου του 2018 (125(I)/2018), ο/η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, κατόπιν σύστασης του Υπουργού Εσωτερικών, ενώ ως Επίτροπος διορίζεται πρόσωπο που κατέχει τα προσόντα για διορισμό Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ο συγκεκριμένος Νόμος είναι εφαρμοστικός Νόμος του Γενικού Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προστασία Δεδομένων, ο οποίος υπερισχύει της εθνικής νομοθεσίας και διασαφηνίζει ότι κάθε εθνική εποπτική Αρχή εκτελεί τα καθήκοντά της και ασκεί τις εξουσίες της σύμφωνα με τον Κανονισμό, με πλήρη ανεξαρτησία χωρίς εξωτερικές επιρροές, είτε άμεσες είτε έμμεσες, καθώς και ότι τα μέλη των εν λόγω Αρχών διορίζονται με διαφανή διαδικασία (άρθρα 52-53).
(β) Ο/η Επίτροπος Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού, σύμφωνα με τον περί Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού Νόμο του 2007 (74(Ι)/2007), κατά την ενάσκηση των αρμοδιοτήτων του, ενεργεί ανεξάρτητα, υπακούοντας μόνο στο νόμο, στην ηθική και στη συνείδησή του, ενώ στη θέση αυτή διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο πολίτης υψηλού ηθικού επιπέδου, που διακρίνεται για την ακαδημαϊκή και επαγγελματική του γνώση και πείρα σε σχέση με θέματα παιδιών. Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, στο Γενικό Σχόλιό της υπ. αρ. 2 (2002), καθιστά σαφές ότι οι εν λόγω εθνικοί θεσμοί δημιουργούνται με βάση το άρθρο 4 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αποτελούν σημαντικό μηχανισμό για την προώθηση και τη διασφάλιση της εφαρμογής της Σύμβασης και η σύστασή τους εμπίπτει στη δέσμευση που ανέλαβαν τα συμβαλλόμενα κράτη κατά την επικύρωση της Σύμβασης να διασφαλίσουν την εφαρμογή της και να προωθήσουν την καθολική υλοποίηση των δικαιωμάτων των παιδιών. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι φορείς αυτοί πρέπει είναι ανεξάρτητοι και σε θέση να παρακολουθούν, να προωθούν και να προστατεύουν τα δικαιώματα των παιδιών με ανεξάρτητο και αποτελεσματικό τρόπο.
(γ) Ο θεσμός του/της Επιτρόπου Νομοθεσίας δεν διέπεται ούτε από εθνική, ούτε από ευρωπαϊκή ή διεθνή νομοθεσία, αλλά από αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, ο/η δε Επίτροπος διορίζεται απευθείας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Οι αρμοδιότητες του/της Επιτρόπου περιλαμβάνουν την υποβολή εισηγήσεων για εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας και εναρμόνισή της με συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και την ετοιμασία Εθνικών Εκθέσεων τις οποίες η Δημοκρατία υποβάλλει δυνάμει Συμβάσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τις οποίες έχει κυρώσει. Ως Κίνημα ΑΛΜΑ θεωρούμε ότι η χρησιμότητα του εν λόγω θεσμού θα πρέπει να επαναξιολογηθεί, αφού πολλές από τις αρμοδιότητές του συμπίπτουν ή διασταυρώνονται με τις αρμοδιότητες άλλων θεσμών, όπως της Νομικής Υπηρεσίας και του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η αντίστοιχη Law Commission έχει σαφή νομική βάση και αξιολογείται περιοδικά με επισκόπηση αναγκαιότητας, αποτελεσματικότητας και διακυβέρνησης. Προτείνουμε ανάλογο μοντέλο θεσμικής θωράκισης. Σε κάθε περίπτωση, αφ’ ης στιγμής διατηρείται ο εν λόγω θεσμός, αυτός θα πρέπει να διέπεται από ανεξαρτησία και το αξίωμα να ανατίθεται σε πρόσωπο με υψηλά προσόντα, ώστε να ασκεί με επάρκεια και αμεροληψία τις αρμοδιότητές του, ιδιαίτερα υπό το φως πρόσφατων γεγονότων που κατέδειξαν τη σημασία του χαρακτήρα για τέτοια αξιώματα.
Επί τη ευκαιρία, για τη θέση αυτή προκύπτει ακόμη ένα σοβαρό θέμα συνταγματικής τάξεως. Με βάση το άρθρο 47 του Συντάγματος:
«η εκτελεστική εξουσία η ασκουμένη από κοινού υπό του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας περιορίζεται εις τα κάτωθι θέματα, ήτοι:
…
(γ) τον διορισμόν των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου διά πράξεως υπογραφομένης υπό αμφοτέρων, ως εν άρθρω 46 ορίζεται,
(στ) τους διορισμούς τους προβλεπομένους εν άρθροις 112, 115, 118, 124, 126, 131, 133, 153 και 184 και τας παύσεις των διοριζομένων συμφώνως τω άρθρω 131 ….»
Εγείρεται συνεπώς ζήτημα ως προς τη συνταγματικότητα της Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου με την οποία παραχωρείται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας η ευχέρεια τέτοιου διορισμού.
3. Στο προεκλογικό πρόγραμμα του Προέδρου της Δημοκρατίας περιλαμβάνεται η εξής αναφορά:
«1.5 Εισάγουμε ειδικά κριτήρια για το διορισμό ανεξάρτητων αξιωματούχων, στη βάση καθορισμένων πρόσθετων προσόντων που θα εφαρμόσουμε και δημιουργούμε Γνωμοδοτικό Συμβούλιο µε συμβουλευτικό ρόλο, αλλά και µε υποχρέωση δημόσιας αιτιολόγησης από την εκτελεστική εξουσία για τυχόν απόκλιση από τις εισηγήσεις του.»
Ο Πρόεδρος διανύει τον τρίτο χρόνο της διακυβέρνησής του. Πότε σκοπεύει να τιμήσει την δέσμευσή του έναντι των πολιτών;
4. Αναμένουμε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα προχωρήσει άμεσα, δεδομένων και των στενών χρονικών περιθωρίων, σε:
i. Δημόσια προκήρυξη των τριών θέσεων,
ii. Καθορισμό και δημοσιοποίηση των κριτηρίων διορισμού, που θα διασφαλίζουν τα υψηλά και ειδικά προσόντα που απαιτούνται για την κάθε θέση,
iii. Αξιολόγηση των αιτήσεων από Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, το οποίο θα καταλήξει σε αιτιολογημένη σύσταση, για καθεμία θέση χωριστά, βάσει της οποίας θα αποφασίσει το Υπουργικό Συμβούλιο για τους πλέον κατάλληλους διορισμούς. Αφού μια τέτοια διαδικασία θεωρείται απαραίτητη για τους διορισμούς μελών ημικρατικών οργανισμών, τότε ακόμα περισσότερο πρέπει να εφαρμόζεται για τους ανεξάρτητους αξιωματούχους του κράτους ο διορισμός των οποίων θα πρέπει να είναι παντελώς απαλλαγμένος από πολιτικά κριτήρια.
Η διαφάνεια και η αξιοκρατία αποτελούν βασικούς πυλώνες του κράτους δικαίου και προσδίδουν την αναγκαία νομιμοποίηση στις αποφάσεις της κρατικής εξουσίας, ώστε να διασφαλίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών και να λειτουργεί στην πράξη η δημοκρατία. Για εμάς ως ΑΛΜΑ αποτελεί στοιχειώδη απαίτηση και θεμελιώδη δέσμευσή μας.
