Ανησυχία προκαλεί η κατάσταση αρκετών μεγάλων φραγμάτων της Κύπρου, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην κοινοβουλευτική επιτροπή Ελέγχου της Βουλής. Τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί ποικίλουν από αστοχίες σκυροδέματος και ανάγκες στεγάνωσης, μέχρι κρίσιμες δυσλειτουργίες στον εξοπλισμό εκκένωσης. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), υπό την εποπτεία του υπουργείου Γεωργίας, δρομολογεί σειρά τεχνικών και οργανωτικών παρεμβάσεων, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας των φραγμάτων και την προστασία των υποδομών.
Καλοπαναγιώτης: Ένα από τα παλαιότερα φράγματα της χώρας με 60 χρόνια ζωής παρουσιάζει ενδείξεις για ανάγκη στεγάνωσης στη θεμελίωση και στα αντερείσματα. Υπάρχει, επίσης, ανάγκη για αυτοματοποίηση του συστήματος εκκένωσης, το οποίο σήμερα λειτουργεί μόνο χειροκίνητα. Το ΤΑΥ έχει ήδη δρομολογήσει αξιολόγηση και ενίσχυση των κατασκευών, όπως και τοποθέτηση οργάνων παρακολούθησης μετακινήσεων.
Ξυλιάτος: Παρά την αυξημένη τουριστική επισκεψιμότητα, το φράγμα παρουσιάζει σοβαρό πρόβλημα, καθώς δεν μπορεί να εκκενωθεί σε περίπτωση ανάγκης. Η πλήρης αποκατάσταση του αγωγού εκκένωσης βρίσκεται υπό μελέτη, ενώ προγραμματίζεται και στεγανοποίηση των τοιχωμάτων της σήραγγας υδροληψίας.
Κίτι: Η κύρια κατασκευαστική υποδομή του φράγματος είναι σε καλή κατάσταση, ωστόσο, η γέφυρα πάνω από τον υπερχειλιστή κρίνεται στατικά επισφαλής και παραμένει κλειστή. Η ανάγκη αναβάθμισής της έχει αναγνωριστεί, αν και δεν αποτελεί άμεση προτεραιότητα.
Βυζακιά: Το φράγμα παρουσιάζει σταθερές απώλειες από τη θεμελίωσή του, φαινόμενο σύνηθες λόγω των γεωλογικών σχηματισμών της περιοχής. Τα νερά που χάνονται χρησιμοποιούνται για άρδευση. Έχουν γίνει επεμβάσεις για καθαρισμούς και επιδιορθώσεις στις υποδομές σκυροδέματος.
Κλήρου – Μαλούντα – Ακάκι: Ένα από τα νεότερα φράγματα, λειτουργεί χωρίς προβλήματα. Ωστόσο, παρακολουθούνται οι μικρές απώλειες στο αριστερό αντέρεισμα. Έχουν γίνει καθαρισμοί και τοποθετήθηκε εξοπλισμός για μέτρηση διηθήσεων.
Μαυροκόλυμπος: Η αστοχία στον μεταλλικό αγωγό εξαερισμού το 2025 προκάλεσε την πλήρη εκκένωση του φράγματος. Έκτοτε, υλοποιούνται εντατικές εργασίες αποκατάστασης και μελετών. Έχει ήδη αποκατασταθεί η δυνατότητα πλήρωσης του ταμιευτήρα, ενώ το έργο βρίσκεται σε ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Ταμασός: Κατατάσσεται στα τρία φράγματα με τη μεγαλύτερη επικινδυνότητα, λόγω της θέσης του ανάντη της Λευκωσίας. Παρατηρούνται μετακινήσεις σε αργιλικά εδάφη και παλιά κατολίσθηση. Εκτελούνται μελέτες και επιδιορθώσεις σε κρίσιμα σημεία, ενώ έχει γίνει επανακατασκευή φρεατίων συλλογής απωλειών.
Πολεμίδια: Από τα γηραιότερα φράγματα, κατασκευής 1965, βρίσκεται ανάντη της Λεμεσού και λειτουργεί και ως αντιπλημμυρικό. Στην κατάταξη του βαθμού επικινδυνότητας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις, καθώς κατάντη του φράγματος υπάρχει έντονη οικιστική ανάπτυξη. Η φθορά στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό είναι εκτεταμένη. Η εκκένωση είναι αδύνατη λόγω αδρανοποιημένης κεντρικής δικλίδας, ενώ παρουσιάζει σοβαρές απώλειες στο δεξί αντέρεισμα. Έχει ολοκληρωθεί μελέτη στεγανότητας και βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο αποκατάστασης.
Σολέας: Φράγμα με ιδιαιτερότητες λόγω της μορφολογίας και της γεωλογίας (λάβες). Παρουσιάζει διαρροές από το αριστερό αντέρεισμα. Έχουν γίνει παρεμβάσεις για περιορισμό των απωλειών, καθώς και επιδιορθώσεις στη σήραγγα εκκένωσης και στις γύρω υποδομές άρδευσης.
Αρμίνου: Συνδεδεμένο με τον Κούρη μέσω σήραγγας, το φράγμα παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις στάθμης, γεγονός που επηρεάζει την ευστάθεια του αναχώματος. Το ΤΑΥ έχει ξεκινήσει συντήρηση των αγωγών, καθαρισμό του υδατορέματος και επεξεργασία μετρήσεων παρακολούθησης.
Φράγμα Λευκάρων: Επικίνδυνη φθορά στον εξοπλισμό
Παρά το γεγονός ότι το φράγμα Λευκάρων χρησιμοποιείται για ύδρευση και άρδευση, δεν έχει υπερχειλίσει ποτέ, λόγω της μικρής λεκάνης απορροής. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του 2024, «εντοπίστηκαν σοβαρές φθορές στους σωληναγωγούς και στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό», λόγω πολυετούς έλλειψης συντήρησης, με την κατάσταση να χαρακτηρίζεται «επικίνδυνη».
Το φράγμα τέθηκε ως προτεραιότητα, και με την πρόσληψη τεχνικού προσωπικού, ξεκίνησε ενδελεχής αξιολόγηση, η οποία αποκάλυψε ακόμη πιο κρίσιμη εικόνα. Έκτοτε, υλοποιούνται σειρά παρεμβάσεων, όπως: ● Αντικατάσταση διαβρωμένων τμημάτων, αγωγών και καλωδιώσεων. ● Επισκευή και στεγανοποίηση του πύργου υδροληψίας. ● Βελτίωση του φωτισμού και εξαερισμού. ● Εκπαίδευση προσωπικού για λειτουργία και προληπτική συντήρηση. ● Ολοκλήρωση συντήρησης του υπερχειλιστή σε ποσοστό 80%. ● Προετοιμασία τεχνικών εκθέσεων και αξιολόγηση από εξειδικευμένους εμπειρογνώμονες.
Φράγμα Διποτάμου: Προβλήματα στον εξοπλισμό
Το φράγμα Διποτάμου, όπου έχουν εγκατασταθεί θυροφράγματα για αύξηση της χωρητικότητας, αντιμετωπίζει προβλήματα συντήρησης και λειτουργίας του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού. Μέτρα που εφαρμόζονται περιλαμβάνουν: ● Δοκιμαστική λειτουργία δικλίδων και συντήρηση του υδραυλικού συστήματος. ● Επισκευές και συντήρηση στον πύργο υδροληψίας και στη σήραγγα εκκένωσης. ● Εφαρμογή της τεχνικής της «σπογγοβολής» για αφαίρεση σκουριάς.
Φράγμα Καλαβασού: Κατασκευαστικά όμοιο με το φράγμα Διποτάμου, το φράγμα Καλαβασού παρουσιάζει αντίστοιχες τεχνικές ανάγκες. Οι παρατηρήσεις και τα έργα συντήρησης ακολουθούν παρόμοιο πρότυπο.
Φράγμα Κανναβιούς: Σπάνιας κατασκευής, σε καλή κατάσταση αλλά απαιτεί συνεχή παρακολούθηση
Πρόκειται για το μοναδικό λιθόριπτο φράγμα με ανάντη πλάκα από σκυρόδεμα στην Κύπρο. Προμηθεύει με νερό τα διυλιστήρια Κανναβιούς και Ασπρόκρεμμου. Παρά τις σχεδόν μηδενικές απώλειες νερού, το φράγμα απαιτεί συστηματική παρακολούθηση. Έχουν γίνει: ● Βαφή πύργου υδροληψίας και προληπτική βαφή αγωγών. ● Επιδιόρθωση μετρητών και αξιολόγηση των δεδομένων από μοναδικά επιστημονικά όργανα.
Φράγμα Ευρέτου: Υψηλή επικινδυνότητα και εικόνα εγκατάλειψης
Ένα από τα πιο ιδιαίτερα και, ταυτόχρονα, υψηλού κινδύνου φράγματα της Κύπρου, λόγω σύνθετης γεωλογίας και κατασκευαστικών ιδιαιτεροτήτων. Το φράγμα της Ευρέτου αποτελεί τον κύριο ταμιευτήρα του Αρδευτικού Έργου Χρυσοχούς.
Εντοπίστηκαν: ● Σημάδια εγκατάλειψης στα όργανα παρακολούθησης. ● Υγρασία στον πύργο υδροληψίας, με ανάγκη άμεσης συντήρησης. ● Εγκατάλειψη δωματίων με τα τερματικά των πιεζομέτρων. Έχουν δρομολογηθεί: ● Καθαρισμοί, συντηρήσεις και δοκιμαστική λειτουργία του εξοπλισμού. ● Ανάθεση εργασιών σε εξειδικευμένο προσωπικό.
Φράγμα Ασπρόκρεμμου: Τεχνική αρτιότητα, αλλά απαιτούνται βελτιώσεις
Το δεύτερο μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου, βασική πηγή ύδρευσης της Πάφου, παρουσιάζει προηγμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, όπως περιμετρικές σήραγγες εκτόνωσης πιέσεων. Τα κύρια ζητήματα: ● Επισκευή εσωτερικής θύρας εκκένωσης. ● Καταγραφή και ανάλυση μετρήσεων από όργανα. ● Εντοπισμός και αποκατάσταση απωλειών στις σήραγγες.
Φράγμα Κούρη: Σε καλή κατάσταση, αλλά απαιτεί διαρκή παρακολούθηση
Το μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου, με χωρητικότητα ίση με το 1/3 του συνόλου των φραγμάτων, βρίσκεται σε καλή τεχνική κατάσταση, ωστόσο, οποιαδήποτε βλάβη ενδέχεται να επιφέρει σοβαρές οικονομικές συνέπειες, καθώς επηρεάζει την υδροδότηση της χώρας. Οι προτεραιότητες: ● Ανάθεση σε ειδικευμένο ηλεκτρολόγο/ μηχανολόγο. ● Συντήρηση σωληναγωγών, εξαερισμού και συστήματος αποστράγγισης. ● Καθαρισμός και μέτρηση απωλειών στις γαλαρίες. ● Επισκευή ρωγμών στον υπερχειλιστή και σήραγγες. ● Σταθεροποίηση πρανών στον δρόμο πρόσβασης.
